Таль (імя)
| Таль лац. Tal | |
| Talo | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Тала |
| Зьвязаныя імёны | Талейка, Дальна, Талівойша, Дальман, Талімонт, Талмут, Таліят |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Таль» | |
Таль, Тала — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Тала або Таль, пазьней Даль (Talo, Tallo, Thal, Dahl) — імя германскага паходжаньня[1][2]. Іменная аснова тал- (дал-) паходзіць ад гоцкага tals 'дасьціпны, руплівы'[3] або ад германскага і стараангельскага deall 'славуты, ганарлівы'[4]. Такім парадкам, імя Таль азначае «дасьціпны»[2]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Талейка (Талка), Дальна, Дальман, Талімонт (Талімунт), Талмут. Адзначаліся германскія імёны Taliko (Talke), Dalina, Dalman, Talamundus, Talamot.
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскіх імёнаў Tal, Talk (Talka), Talijan[5], Dalbert (Dolbert), Dalwin[6]. Апроч таго, у Польшчы гістарычна бытавалі імёны Даліка і Далюш: Dalico (1448 год), Dalusch (1349—1360 гады)[7].
У Латгаліі гістарычна бытавала імя Talibaldus (Thalibaldus)[a][9].
Германскія імёны Tale і Talke гістарычна бытавалі ў Рызе[10].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: в людеи наших Бряславского повета, Уколское волости на имя у Михна, а в Юнча Талевичов (29 траўня 1514 году)[11]; а в Станка Талевича чоловека его отьчизного (9 чэрвеня 1517 году)[12]; пан Юрьи Мацькович Талевич (да 1525 году)[13]; Товтько Талевичъ[14], Матеи Талевичъ[15] (1528 году); Pilip Taliewicz (1558 год)[16][b].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Станька Талевіч — баярын Ўпіцкага павету, які ўпамінаецца ў 1517 годзе
- Тоўтка Талевіч — упіцкі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Мацей Талевіч — вялёнскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Лявон Талевіч — жыхар мястэчка Кублічаў (Полацкае ваяводзтва), які ўпамінаецца ў 1791 годзе[26]
Талі (Tal) — прыгонныя зь вёсак Куцькаў і Патрэбічаў (Ашмянскі павет), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[27].
Талевічы і фон Талі — літоўскія шляхецкія роды[28].
На гістарычнай Случчыне існуе вёска Таль, на гістарычнай Слонімшчыне — Талявічы, на гістарычнай Ковеншчыне — Талішкі, у гістарычнай Прусіі — Дальгайм.
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Dalbaldus[8]
- ^ Таксама:
- Таліла: светки… Микита Толиловичъ (29 лютага 1499 году)[17];
- Талут: Taluttendorfe (Паведамленьні аб літоўскіх дарогах)[18];
- Таланд: Борисъ Толаньдинич, дьякъ городьскии (7 студзеня 1487 году)[19];
- Тальвід: у 1614 годзе ва Ўпіцкім павеце ўпамінаўся возны Мікалай Габрыялавіч Талвід (Толлвид)[20];
- Дальгед: Parafia Daugieliska… Dalgiedy (1784 год)[21]
- Талянг: у 1594 годзе ўпамінаўся расенскі зямянін Урбан Пятровіч Талянг (Таллянг)[22];
- Тальмін: Albertus Talmynovycz (30 ліпеня 1501 году)[23], Albertus Talminowicz (20 траўня 1503 году)[24], выменила передъ нами Сенька Толминовича (31 сакавіка 1517 году)[25]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 399—400.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 30.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 582.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 30, 264.
- ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 1. — Wrocław, 1965—1967. S. 453.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 64.
- ^ Siliņa-Piņķe R. Die vorchristlichen Rufnamen in Lettland (9.—13. Jahrhundert) und ihre Spuren in der heutigen Namengebung // Els noms en la vida quotidiana. Actes del XXIV Congrés Internacional d’ICOS sobre Ciències Onomàstiques / Names in Daily life. Proceedings of the XXIV ICOS International Congress of Onomastic Sciences. S. 908.
- ^ Hildebrand H. Das Rigische Schuldbuch (1286—1352). — St. Petersburg, 1872. S. XL.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 148.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 339.
- ^ Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. — М., 1897. С. 69.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 101.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 159.
- ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 25.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 119.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 700.
- ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 415.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 380.
- ^ Jodczyk K. Opisy parafii diecezji wileńskiej z 1784 roku. T. 1: Dekanat Brasław. — Białystok, 2009. S. 44, 46.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 3. ― Вильна, 1904. С. 93.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 609—610.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 644—645.
- ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 453.
- ^ Яўген Анішчанка, Кубличи инвентарь 1791 г. в Полоцком воеводстве, Архіў гісторыка Анішчанкі, 30 студзеня 2017 г.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 64, 65.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Т, Згуртаваньне беларускай шляхты