Ятаўт

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ятаўт
лац. Jataŭt
Atald
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Hatho + Wald
Іншыя формы
Варыянт(ы) Яталт, Яталд, Атаўт, Ятальд, Ядальд
Вытворныя формы Гатаўт
Зьвязаныя імёны Walthad
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Ятаўт»

Ятаўт (Яталт, Яталд, Атаўт, Ятальд, Ядальд) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Аталд (Atald) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -гад- (-ад-, -ат-) (імёны ліцьвінаў Ядвіга, Гатман, Бернат; германскія імёны Hadwig, Hadoman, Bernat) паходзіць ад гоцкага *haþus[2], германскага hathu 'бой'[3], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[4].

Адпаведнасьць імя Ятаўт германскаму імю Athald сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[5].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Ятаўт складаецца з асноваў -ют- (-юд-, -ят-) (імёны ліцьвінаў Ютэль, Даўят, Карыят; германскія імёны Jutilo, Dowyatt, Cariatto), якая паходзіць ад гоцкага iuþa, старагерманскага joþ 'дзіцё, народзінец, нашчадак'[6], і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[7], германскага þeudo[8] 'род, народ'[6]. Такім парадкам, імя Ятаўт азначае «нашчадак роду»[9]. У гістарычным германскім арэале адзначалася імя Jotaldus[10] (Jutoldus[11], Judoldus[12]).

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Ятовту семъица[13], Ятовту след Тябутов а два чоловека[14] (1440—1449 гады); у Упите Володъку Ятовтовичу два чоловеки (9 лістапада 1449 году)[15]; domino Naributh Yatoltowicz (21 кастрычніка 1440 году)[16]; Ятовтъ (па 21 сакавіка 1468 году)[17]; Хрщонъ и Юшко Ятовътовичъ (18 чэрвеня 1482 году)[18]; з людьми у Белицъкомъ повете в Роготьнои на имя Етовътовичовъ (15 сакавіка 1502 году)[19]; люди нашы в Жомоитском повете Вилкеиское волости… Митка Ятовтовича (15 ліпеня 1506 году)[20]; людеи наших Бряславского повета, Уколское волости… у Андрушка Етовтовича (29 траўня 1514 году)[21]; Лаврин Ятовтовичъ[22], Михно Ятовтовичъ… Станиславовая Ятовтовича[23], Грин Ятовтовичъ[24], Мися Ятовтовичъ[25], Счасныи Ятовтовичъ… Шымъко Ятовтовичъ[26], Ониско Ятовтовичъ самъ. Счасныи Ятовтовичъ самъ[27], Стась Ятовътовичъ[28], Мартинъ Ятовтович кон. Анъдреи Ятовътовичъ кон[29], Миколаевая Ядовтовича[30], Хрщон Ятовтовичъ[31] (1528 год); бояромъ кгераноинъскимъ… а Лаврынъ а Богушъ Ятавътовичи (каля 1552 году)[32]; наши ремесники места Кгеренойнъского Ильяшъ Якубовичъ Ятолтовичъ, балвер (27 верасьня 1560 году)[33]; Лаврын Ятовтович[34], Валентын Ятовтович[35] (1563 год); конюховъ меречскихъ… Наръбута Ятовътовича (16 лютага 1566 году)[36]; Юръи Станиславовичъ Ятовтовичъ[37], Лаврынъ Ятовтовичъ[38], Валентый Ятовтовичъ[39], Янъ Ятовтовичъ[40], Юрьи Ятовтовичъ[41] (1567 год); Щасный Ятовтовичъ (23 сакавіка 1590 году)[42]; pan Jerzy Jatold, stanowniczy (1635 год)[43]; на земянку господарскую тежъ воеводства Виленского а повету Лидского паню Ганну Ятолтовну Александровую Кголмостовую (23 траўня 1646 году)[44]; p. Jatowtt[45], Samuel Jatułt[46], Malcher Jatołt[47], Jan Jatoft[48] (1690 год); Stanisław Iatowt Komornik Wileński (1697 год)[49]; Jatołciszki… Jatołtowicze (1744 год)[50]; Jozef Jatołd… Grzegorz Jatowtt (4 кастрычніка 1765 году)[51]; Jadoldus (1768)[52].

Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ятаўты гербаў Вянява, Заглоба і Помян — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага і Віленскага павету[56].

Ятаўты (Jatowt) — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[57].

Яталды (Ятолды) — літоўскі шляхецкі род[58].

У 1594 годзе ўпаміналася «поле» Ятаўтавічы ва Ўпіцкім павеце[59].

Назву Ятаўты маюць вёскі на гістарычных Ваўкавышчыне і Лідчыне. На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Ятаўтавічы.

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 157.
  2. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 70.
  3. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 87.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  5. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101.
  6. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
  7. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
  8. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
  9. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
  10. ^ Vinculum societatis: Joachim Wollasch zum 60. Geburtstag. — Glock und Lutz, 1991. S. 146, 148—149.
  11. ^ Veröffentlichungen. 10. Reihe: Quellen zur Wirtschaftsgeschichte Frankens. — Würzburg 1955. S. 31.
  12. ^ Lebensbeschreibung deren heiligen Kiliani, Bischofens. — Würzburg, 1738. S. 217.
  13. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 49.
  14. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 52.
  15. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 66.
  16. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 190.
  17. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 13.
  18. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 112.
  19. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 277.
  20. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 387.
  21. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 148.
  22. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 68.
  23. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 69.
  24. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 75.
  25. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 84.
  26. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 88.
  27. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 89.
  28. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 90.
  29. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 158.
  30. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 161.
  31. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 172.
  32. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 37 (1552—1561). — Vilnius, 2011. P. 343.
  33. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 42 (1556—1562 гг.). — Менск, 2015. С. 97.
  34. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 118.
  35. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 119.
  36. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 44 (1559—1566 гг.). — Менск, 2001. С. 115.
  37. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 577.
  38. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 599.
  39. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 601.
  40. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 626.
  41. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1316.
  42. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 13. — Вильна, 1886. С. 61.
  43. ^ Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 4. — Вильна, 1867. С. 112.
  44. ^ Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 3. — Вильна, 1867. С. 173.
  45. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 90.
  46. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 77.
  47. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 151.
  48. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 156.
  49. ^ Volumina legum: przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarow w Warszawie, od roku 1732 do 1782, wydanego. T. 5. — Petersburg, 1860. S. 424.
  50. ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  51. ^ Рыбчонак С. Акт кампуту шляхты Наваградскага ваяводства ад 4 кастрычніка 1765 г. // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 104, 112.
  52. ^ Wiadomość o kleynocie szlacheckim oraz herbach domów szlacheckich w Koronie Polskiey i Wielkim Ziestwie Litewskim. — Warszawa, 1789. S. 38.
  53. ^ а б Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 377.
  54. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 26.
  55. ^ Яўген Анішчанка, Шляхта Новогрудского воеводства. Генеральный попис 1765, Архіў гісторыка Анішчанкі, 18 красавіка 2016 г.
  56. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 276, 547.
  57. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 297.
  58. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Я, Згуртаваньне беларускай шляхты
  59. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 168.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ятаўт&oldid=2502125»