Перайсьці да зьместу

Ятаўт

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ятаўт
лац. Jataŭt
Atald
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Hatho + Wald
Іншыя формы
Варыянт(ы) Яталт, Яталд, Атаўт, Ятальд, Ядальд, Адульт
Зьвязаныя імёны Walthad
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Ятаўт»

Ятаўт (Яталт, Яталд, Ятальд), Ядаўт (Ядальд), Атаўт (Адульт), Гатаўт — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Аталд, Адалт, Гаталд або Гадалт (Atald, Adalt, Hathald, Hadolt) і Валтгад (Walthad) — імёны германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -гад- (-ад-, -ат-) (імёны ліцьвінаў Ядвіга, Гатман, Бернат; германскія імёны Hadwig, Hadoman, Bernat) паходзіць ад гоцкага *haþus[2], германскага hathu 'бой'[3], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[4].

Адпаведнасьць імя Ятаўт германскаму імю Athald сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[5].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Ятаўт складаецца з асноваў -ют- (-юд-, -ят-) (імёны ліцьвінаў Ютэль, Даўят, Карыят; германскія імёны Jutilo, Dowyatt, Cariatto), якая паходзіць ад гоцкага iuþa, старагерманскага joþ 'дзіцё, народзінец, нашчадак'[6], і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[7], германскага þeudo[8] 'род, народ'[6]. Такім парадкам, імя Ятаўт азначае «нашчадак роду»[9]. У гістарычным германскім арэале адзначалася імя Jotaldus[10] (Jutoldus[11], Judoldus[12]).

У Прусіі бытавала імя Jettowte[13].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Ятовту семъица[14], Ятовту след Тябутов а два чоловека[15] (1440—1449 гады); у Упите Володъку Ятовтовичу два чоловеки (9 лістапада 1449 году)[16]; domino Naributh Yatoltowicz (21 кастрычніка 1440 году)[17]; Ятовтъ (па 21 сакавіка 1468 году)[18]; Хрщонъ и Юшко Ятовътовичъ (18 чэрвеня 1482 году)[19]; з людьми у Белицъкомъ повете в Роготьнои на имя Етовътовичовъ (15 сакавіка 1502 году)[20]; люди нашы в Жомоитском повете Вилкеиское волости… Митка Ятовтовича (15 ліпеня 1506 году)[21]; homines nostros districtus Merecensis… Dawkiela Jatowtowicza… Subocza Iatowtowicza (16 жніўня 1511 году)[22]; людеи наших Бряславского повета, Уколское волости… у Андрушка Етовтовича (29 траўня 1514 году)[23]; Етовтовая вдова (27 чэрвеня 1514 году)[24]; людеи… Ятовъта а Вешъторъта Нетовичовъ (8 сьнежня 1522 году)[25]; Stanislaus Jathold, praedictae ecclesiae Bistriciensis praepositus (29 кастрычніка 1526 году)[26]; Лаврин Ятовтовичъ[27], Михно Ятовтовичъ… Станиславовая Ятовтовича[28], Грин Ятовтовичъ[29], Мися Ятовтовичъ[30], Счасныи Ятовтовичъ… Шымъко Ятовтовичъ[31], Ониско Ятовтовичъ самъ. Счасныи Ятовтовичъ самъ[32], Стась Ятовътовичъ[33], Мартинъ Ятовтович кон. Анъдреи Ятовътовичъ кон[34], Миколаевая Ядовтовича[35], Хрщон Ятовтовичъ[36] (1528 год); Ян Атовтович… Павел Ятовтович (1538 год)[37]; з бояринею Виленского повету Миколаевою Ядовътовича Доротою… мужа ее Миколая Ядовътовича… братъ жоны того Миколая Ядовътовича Хрщонъ Ядовътовичъ, тивунъ ойракголский (24 лютага 1545 году і 8 жніўня 1546 году)[38]; бояромъ кгераноинъскимъ… а Лаврынъ а Богушъ Ятавътовичи (каля 1552 году)[39]; бояре наши кгеренойнъские… Гатовтович Авкгуштын (5 чэрвеня 1560 году)[40]; наши ремесники места Кгеренойнъского Ильяшъ Якубовичъ Ятолтовичъ, балвер (27 верасьня 1560 году)[41]; бояре, Щастныи Ятовтович (25 сьнежня 1566 году)[42]; Лаврын Ятовтович[43], Валентын Ятовтович[44] (1563 год); конюховъ меречскихъ… Наръбута Ятовътовича (16 лютага 1566 году)[45]; Юръи Станиславовичъ Ятовтовичъ[46], Лаврынъ Ятовтовичъ[47], Валентый Ятовтовичъ[48], Янъ Ятовтовичъ[49], Юрьи Ятовтовичъ[50] (1567 год); Щасный Ятовтовичъ (23 сакавіка 1590 году)[51]; служба дым одинъ. Юр’и Ядовтович (XVI ст.)[52]; pan Jerzy Jatold, stanowniczy (1635 год)[53]; ze wsi Jatoltow (6 жніўня 1637 году)[54]; на земянку господарскую тежъ воеводства Виленского а повету Лидского паню Ганну Ятолтовну Александровую Кголмостовую (23 траўня 1646 году)[55]; p. Jatowtt[56], Samuel Jatułt[57], Malcher Jatołt[58], Jan Jatoft[59] (1690 год); Stanisław Iatowt Komornik Wileński (1697 год)[60]; Jatołciszki… Jatołtowicze (1744 год)[61]; Jozef Jatołd… Grzegorz Jatowtt (4 кастрычніка 1765 году)[62]; Jadoldus (1768)[63]; Adultowna (1800 год)[64].

Носьбіты

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ятаўты гербаў Вянява, Заглоба і Помян — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага і Віленскага павету[68].

Ятаўты (Jatowt) — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[69].

Яталды (Ятолды) — літоўскі шляхецкі род[70].

У 1594 годзе ўпаміналася «поле» Ятаўтавічы ва Ўпіцкім павеце[71].

У 1788 годзе ўпаміналася мясцовасьць Гатаўцішкі (Гатовтишки) каля Рэтава[72].

Назву Ятаўты маюць вёскі на гістарычных Ваўкавышчыне і Лідчыне. На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Ятаўтавічы.

Глядзіце таксама

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 157, 797.
  2. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 70.
  3. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 87.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  5. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101.
  6. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
  7. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
  8. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
  9. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 26.
  10. ^ Vinculum societatis: Joachim Wollasch zum 60. Geburtstag. — Glock und Lutz, 1991. S. 146, 148—149.
  11. ^ Veröffentlichungen. 10. Reihe: Quellen zur Wirtschaftsgeschichte Frankens. — Würzburg 1955. S. 31.
  12. ^ Lebensbeschreibung deren heiligen Kiliani, Bischofens. — Würzburg, 1738. S. 217.
  13. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925.S. 39.
  14. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 49.
  15. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 52.
  16. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 66.
  17. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 190.
  18. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 13.
  19. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 112.
  20. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 277.
  21. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 387.
  22. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 11 (1518—1523). — Vilnius, 1997. P. 99.
  23. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 148.
  24. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 231.
  25. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 177.
  26. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 611.
  27. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 68.
  28. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 69.
  29. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 75.
  30. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 84.
  31. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 88.
  32. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 89.
  33. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 90.
  34. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 158.
  35. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 161.
  36. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 172.
  37. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 203, 281, 358.
  38. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 30 (1480—1546 гг.). — Менск, 2008. С. 233—236.
  39. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 37 (1552—1561). — Vilnius, 2011. P. 343.
  40. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 42 (1556—1562 гг.). — Менск, 2015. С. 85.
  41. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 42 (1556—1562 гг.). — Менск, 2015. С. 97.
  42. ^ Dubonis A. Įdomesni dokumentai apie Lietuvos bajorus: bajorystės atsisakymas, gavimas ir gynimas (XV—XVI a. pirma pusė) // Lietuvos istorijos metraštis. 1998 metai. — Vilnius, 1999. P. 182.
  43. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 118.
  44. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 119.
  45. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 44 (1559—1566 гг.). — Менск, 2001. С. 115.
  46. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 577.
  47. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 599.
  48. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 601.
  49. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 626.
  50. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1316.
  51. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 13. — Вильна, 1886. С. 61.
  52. ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 3.
  53. ^ Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 4. — Вильна, 1867. С. 112.
  54. ^ Тяжбы литовских крестьян и жителей местечек с управителями имений: сборник документов. Ч. 1. — Вильнюс, 1959. С. 81.
  55. ^ Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 3. — Вильна, 1867. С. 173.
  56. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 90.
  57. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 77.
  58. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 151.
  59. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 156.
  60. ^ Volumina legum: przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarow w Warszawie, od roku 1732 do 1782, wydanego. T. 5. — Petersburg, 1860. S. 424.
  61. ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  62. ^ Рыбчонак С. Акт кампуту шляхты Наваградскага ваяводства ад 4 кастрычніка 1765 г. // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 104, 112.
  63. ^ Wiadomość o kleynocie szlacheckim oraz herbach domów szlacheckich w Koronie Polskiey i Wielkim Ziestwie Litewskim. — Warszawa, 1789. S. 38.
  64. ^ Indeks nazwisk rodziców dzieci urodzonych w parafii (Nowe) Daugieliszki w latach 1800—1814
  65. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 203.
  66. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 26.
  67. ^ Яўген Анішчанка, Шляхта Новогрудского воеводства. Генеральный попис 1765, Архіў гісторыка Анішчанкі, 18 красавіка 2016 г.
  68. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 276, 547.
  69. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 297.
  70. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Я, Згуртаваньне беларускай шляхты
  71. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 8. ― Вильна, 1912. С. 168.
  72. ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 5.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ятаўт&oldid=2588373»