Карыят (імя)
| Карыят лац. Karyjat | |
| Cariatto | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Caro + Joto Caro + Hatho |
| Іншыя формы | |
| Зьвязаныя імёны | Jutcar |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Карыят» | |
Карыят — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Карыята або Карыета (Cariatto[a], Carietto) і Юткар (Jutcar) — імёны германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова -кар- (-кор-) (імёны ліцьвінаў Каргоўт, Караман, Карымунт; германскія імёны Caragolt, Caroman, Karmunt) паходзіць ад гоцкага kaurus 'цяжкі, важкі'[4] або гоцкага[5] і бургундзкага kara 'турбота, клопат'[6], а аснова -ют- (-ят-) (імёны ліцьвінаў Ютэль, Вілят, Даўят; германскія імёны Jutilo, Wiliatus, Dowyatt) — ад гоцкага iuþa, старагерманскага joþ 'дзіцё, народзінец, нашчадак'[7]. Такім парадкам, імя Карыят азначае «цяжкі народзінец»[8].
Адпаведнасьць імя Карыят германскаму імю Cariatto (Carietto, Charietto) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[9].
У Прусіі бытавала імя Карыят: Cariothe (1308, 1361 і 1418 гады)[10], Kariote (1335 год)[11], Kariothe (1342 і 1392 гады)[10], Karioth (1399 год)[10], Korioth (1540 год)[10].
У Польшчы ў 1730 годзе адзначалася прозьвішча Kariot, у 1785 годзе — Koriott (Koriot)[12].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: а за великого князя Олькерта и за Корьята[13] (1352 год)[14]; Кориата князя новогородского (па 1350-х гадох[15])[16]; ducis Koryati (14 жніўня 1358 году)[17]; domino magnifico duce Allexandro Coriati (1368 год)[18]; Koriath[b] або Коріать[c] (Летапісец вялікіх князёў літоўскіх); Коріядъ[19][20], князь Левъ Корьядовичь[21][22] (Наўгародзкі чацьверты летапіс і Сафійскі першы летапіс); Tyeduor Coryathowicz (1469 год)[18]; Коріадъ[23], Коріядъ[24], брату своему Каріаду Гедимановичю[25] (Ніканаўскі летапіс); Krzysztoph Koryat (1675—1677 гады)[26].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Карыята († па 585) — біскуп Жэнэвы
- Карыят Гедзімінавіч (у праваслаўі Міхайла; 1306 — паміж 1358 і 1366) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, князь наваградзкі; меў сыноў Аляксандра, Юрыя, Канстантына і Фёдара, пачынальнік роду Карыятавічаў
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Cariatto (3 ліпеня 529 году і 22 чэрвеня 585 году[1], хроніка Фрэдэгара сярэдзіны VII стагодзьдзя[2])
- ^ Паводле Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie
- ^ Паводле Віленскага сьпісу
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Monumenta Germaniae historica inde ab anno Christi quingentesimo usque ad annum millesimum et quingentesimum: Concilia. Legum sectio III, T. 1. — Hannoverae, 1893. P. 54, 163
- ^ Archivio giuridico. Vol. 58. — Pisa, 1897. P. 366.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 784, 981.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ K // Köbler G. Gotisches Wörterbuch. 4. Aufl, 2014.
- ^ Gamillscheg E. Romania Germanica. Bd. 3: Die Burgunder, Schlußwort. — Berlin und Leipzig, 1936. S. 134.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Schmittlein R. Noms de personnes germaniques peu connus dans le Libro di Montaperti // Revue internationale d’onomastique. Nr. 1, 1960. P. 43.
- ^ а б в г Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 43.
- ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 618.
- ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 2: H—Mą. — Kraków, 2009. S. 237, 282.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 162.
- ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 30.
- ^ Пожалованье Юрия Болковича церкви святого Николая (40-е или 50-е гг. XIV в.), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 28.
- ^ Kodeks dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego. — Warszawa, 1863. S. 73.
- ^ а б Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 3. — Wrocław, 1971—1973. S. 89.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 72.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 235.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 104.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 251.
- ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 213.
- ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 219.
- ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 221.
- ^ Žemaičių vyskupijos vizitacija 1675—1677 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. X, 2011. P. 745.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)