Валадар
| Валадар лац. Vaładar | |
| Waldhar | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Wald + Hari |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Валтар, Вальтар |
| Зьвязаныя імёны | Erivald |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Валадар» | |
Валада́р, Валта́р (Вальтар) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча Ва́льтар.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Валдар, Валтар або Валдэр, пазьней Вальтэр (Waldhar, Waltar, Walder, Walter) і Ерывалд (Erivald) — імёны германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) паходзіць ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць', а аснова -гер- (-ер-) (імёны ліцьвінаў Герман, Гунтэр, Кіндэр; германскія імёны Herman, Gunter, Kinder) — ад гоцкага harjis[2], германскага heri 'войска, загон' або гоцкага hairus[3], германскага heru 'меч'[4].
Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» зьвяртае ўвагу на тое, што германскі тэрмін wald (-old) адпавядае праславянскаму *voldъ — корань для 'валадарыць, панаваць'. Такім парадкам, адным з значэньняў імя Валадар магло быць «Абдораны ўладай»[5], а яго германскіх адпаведнікам выступае імя Waltari[6].
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Walter (Welter, Waltyr)[7].
У 1634 годзе ў Каралявецкім унівэрсытэце навучаўся Johannes Waltherus, Dantiscanus Borussus, у 1636 годзе — Theodorus Wolderus, Regiomontanus Borussus, у 1650 годзе — Christophorus Wolderus, Regiomontanus Prussus[8].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: miasto Nowawolia… Lvkas Walter… Lvkasa Waltera… Livkas Walter… Łvkas Walter… Lvkass Walter (12 кастрычніка 1561 году)[9]; Christophorus Walterus, Litvanus Melkeimensis… Henricus Walterus, Litvanus Melkeimensis (1630 год)[10]; od pana Kazimierza Wałtara (1675—1677 гады)[11]; panów Jana i Anny z Konartow Walterów obywatelow kowieńskich małząkow (XVIII ст.)[12]; tudzież Jana i Marianny Walterów, małżonków (29 кастрычніка 1764 году)[13]; Parafia kowieńska… Waltaryszki (1784 год)[14].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Вальтар († 546) — кароль лянгабардаў
- Вальдар (700-я) — легендарны кароль Даніі
- Валадар Расьціславіч (да 1069—1124) — князь перамышальскі
- Валадар Глебавіч (1090-я — па 1167/1177) — князь менскі і полацкі
- Антон Францавіч Вальтэр — селянін з ваколіцаў Расенаў, які меў у валоданьні зямлю на 1889 год[15]
- Віктар Вальтар (1902—1931) — беларускі літаратар
Вальтэры (Walter) гербу Левальт — літоўскі шляхецкі род зь Вільні[16].
Вальтэры — парафіяне касьцёла ў Пустыні (каля Дрысы) на 1849 год[17] і ў Росіцы на 1861 год[18].
Вальтэры (Walter) гербу Вежынкова — літоўскі шляхецкі род з ваколіцаў Кобрыню[19]
Вальдэровічы (Walderowicz) гербу Лешчыц — шляхецкі род Рэчы Паспалітай[20].
На 1906 год існавала вёска Вальтэры ў Рэжыцкім павеце, а таксама вёска Валтрава (Валтрова) у Себескім павеце Віцебскай губэрні[21].
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 780, 1506—1507.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 143.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 124.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 133.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 134.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 101, 278—279.
- ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 351, 377, 514.
- ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 636, 641—646, 648, 651.
- ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 318.
- ^ Žemaičių vyskupijos vizitacija 1675—1677 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. X, 2011. P. 445.
- ^ Ragauskaitė A. Kauno miestiečių pavardžių formavimasis XVI—XVIII amžiuje // Acta linguistica Lithuanica. T. 45, 2001. P. 138.
- ^ Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 172.
- ^ Vyskupo Ignoto Jokūbo Masalskio Kauno dekanato vizitacija 1782 m. — Vilnius, 2001. P. 664.
- ^ Алфавитный список землевладельцев Ковенской губернии. — Ковна, 1889. С. 70.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 839.
- ^ Яўген Анішчанка, Пустынь костел Дриссенского уезда прихожане, Архіў гісторыка Анішчанкі, 26 сакавіка 2016 г.
- ^ Яўген Анішчанка, Росица костел Дриссенского уезда, списки прихожан 1861 г., Архіў гісторыка Анішчанкі, 24 студзеня 2016 г.
- ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 361.
- ^ Polska encyklopedja szlachecka. T. 12. — Warszawa, 1938. S. 74.
- ^ Список населенных мест Витебской губернии. Витебск, 1906. С. 362, 394.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4