Віленскі павет (ВКЛ)
| Віленскі павет | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Вялікае Княства Літоўскае |
| Статус | павет Вялікага Княства Літоўскага[d] |
| Адміністрацыйны цэнтар | Вільня |
| Дата скасаваньня | 1795 |
| Кашталяны | Кашталяны віленскія |
| Насельніцтва | гл. Дэмаграфія |
| Плошча | 6,3 тыс. км² |
| Час існаваньня | XV ст. — 1795 |
| Месцазнаходжаньне Віленскага павету | |
| |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Віленскі павет — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Віленскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Плошча 6,3 тыс. км². Сталіца — места Вільня.
Месты і мястэчкі: Астравец, Быстрыца, Варняны, Гедройцы, Гервяты, Дубінкі, Кернаў, Лаварышкі, Майшагола, Меднікі, Міхалішкі, Рудаміна, Салечнікі, Трокенікі, Шырвінты, Яшуны.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Узьнік па Крэўскай уніі (1385) на аснове колішняга Віленскага княства[1], уваходзіў у склад Віленскага ваяводзтва.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) утварыўся наноў шляхам аб’яднаньня шэрагу воласьцяў, якія раней падпарадкоўваліся беспасярэдне ваяводу віленскаму: Гедройцкай, Кернаўскай, Медніцкай, Майшагольскай, Меміскай, Няменчынскай, Рудамінскай. У склад павету ўвайшлі таксама магнацкія маёнткі (Дубінкі, Мусьнікі, Упнікі, Астравец, Вялькія, Малыя Салечнікі і інш.) і ўладаньні касьцёла (Веркі, Гервяты, Маляты, Панары, Рукойны, Шашолы).
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) спыніў сваё існаваньне, ягоная тэраторыя апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.
Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У сярэдзіне XVII ст. налічваў 16 501[2] дым (каля 100—115 тыс. жыхароў). Па Трынаццацігадовай вайне (1654—1667) колькасьць дымоў скарацілася да 8,5 тыс.
У апошняй чвэрці XVIII ст. насельніцтва павету дасягала 125—160 тыс. чал. (20,7 тыс. дымоў[3])
Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У склад Віленскага павету ўваходзіла тэрыторыя Быстрыцкага, Інтурскага і Керноўскага старостваў (дзяржаўных воласьцяў), 40 вялікакняскіх дзяржаваў[4], а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.
Плошча павету складала каля 6,3 тыс. км², зь іх каля 0,5 тыс. км² знаходзіліся на тэрыторыі сучаснай Беларусі. За ўвесь час існаваньня ягоныя межы практычна не зьмяняліся — асобныя прыгранічныя маёнткі перадаваліся з павету ў павет[5].
Адметнасьцю павету была адсутнасьць буйных лятыфундыяў, пераважалі дробныя і сярэднія памерам (да 500 дымоў) маёнткі. Дамінавала шляхецкая ўласнасьць (да 74% дымоў). Дзяржаве належала каля 1 3% дымоў, касьцёлу — таксама 13%[6].
Ураднікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Кашталяны віленскія
Мясцовая шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал. Першым падкаморыем быў Я. Лявон, судзьдзём земскім — Ю. Белазор, падсудкам — С. Касінскі, пісарам — А.Мацкевіч, павятовым харунжым — С. Нарбут. Павятовую шляхту ачольваў кашталян віленскі[5].
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Мікалай Камінскі. Віленскі павет // ЭГБ. Т. 2. — Менск, 1994. С. 286.
- ^ Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVІІ ст. па паветах // Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
- ^ Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 337.
- ^ Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 338.
- ^ а б Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 432.
- ^ Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 433.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0.
| ||||||||
