Гетаўт (імя)
| Гетаўт лац. Gietaŭt / Hietaŭt | |
| Getold | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Geto + Wald |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Геталт, Гетальд, Гецольд, Гецоўд, Гітаўт, Кіталт, Кетаўт |
| Зьвязаныя імёны | Гідульт |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Гетаўт» | |
Гетаўт (Геталт, Гетальд, Гецольд, Гецоўд, Гітаўт, Кіталт, Кетаўт, Гатаўт) — мужчынскае імя.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Кеталд або Гетальд (Ketold, Getoldus[1][2][3]) — імя германскага паходжаньня[4]. Іменная аснова -гед- (-гад-, -гід-) (імёны ліцьвінаў Гедзень, Гедвін, Гедмонт; германскія імёны Gedenus, Gedovin, Gadamundus) паходзіць ад старагерманскага gidd- 'пыхлівы, ганарысты', ісьляндзкага geð 'нораў, тэмпэрамэнт'[5] або гоцкага gadiliggs 'сваяк, родзіч'[6], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[5].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Гетаўт складаецца з асноваў -гед- (-гад-, -гід-) і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[7], германскага þeudo[8] 'род, народ'[9]. Такім парадкам, імя Гетаўт азначае «ганарысты род»[10]. Адзначалася старажытнае германскае імя Theotgit (Theot-git)[11].
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Gacołt (Gaczołt, Kiecołt[12], Gicołt, Giczołt)[13].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Getawt[14], cum Gethowoth[15], Getowd[16], Gethawoth[17] (2 кастрычніка 1413 году); Gettoth (16 і 21 чэрвеня 1409 году)[18]; Кгетолту чоловекъ Еибутъ (1440—1492 гады)[19]; Georgio Gottoltowycz (13 ліпеня 1443 году)[20]; Dorgys Gethowthowycz (2 лістапада 1449 году)[21]; Juszkone Gethowtowicz (23 красавіка 1452 году)[22]; именья отчины пани Моньковое Кгетовътовича (18 чэрвеня 1482 году)[23]; Окушъку Калениковичу… Брату его Кгетовъту (12 кастрычніка 1488 году)[24]; domino Pyethkone Gyethowthowycz (15 траўня 1489 году)[25]; Кгетовть Калениковичъ (24 траўня 1497 году)[26]; undecem homines videlicet Narko Kitoltowicz (17 лістапада 1502 году)[27]; Кгетовту Калениковичу (5 ліпеня 1513 году)[28]; до наместника стоклишского Кгетовта (5 лютага 1514 году)[29]; Кгетовтъ Каленикович (26 кастрычніка 1514 году)[30]; Кгетовт Колениковичъ (13 студзеня 1517 году)[31]; Мацъко Кгетовътовичъ[32], Кгетовътъ[33], Римъко Кгитовтовичъ[34] (1528 год); земля Петрова, Петрашова Кгетовтовича (12 жніўня, 14 верасьня і 30 кастрычніка 1529 году)[35]; панъ Томко Кгетовтовичъ (5 сакавіка 1533 году)[36]; панъ Томъко Кгетол[ъ]товичъ (7 сакавіка, 27 сакавіка, 30 красавіка, 8 траўня, 11 траўня, 28 траўня, 11 чэрвеня, 13 чэрвеня, 22 чэрвеня, 25 чэрвеня, 10 жніўня, 15 жніўня, 19 жніўня, 30 жніўня, 31 жніўня, 15 кастрычніка 1533 году, 31 жніўня 1534 году, 17 ліпеня 1535 году)[37]; Томъко Кгетолтъ (29 траўня 1539 году)[38]; Миколай Кетовтович (Кгетовтович) (12 траўня 1533 году)[39]; Кгетол(ъ)това [городъня] (1545 год)[40]; панъ Александро Кгетолтъ (3 жніўня 1546 году)[41]; а Олександро Кгетолтъ (7 верасьня 1549 году)[42]; земенин Полоцкий Александро Кгетолтъ, брат того Александров, Матфей Кгетолтъ, Матфей Томкович Кгетолтъ (Полацкая рэвізія 1552 году)[43]; земян господарских земли Жомоитъское волости веленское Оршули Станиславовны Кгедтовтовича Балтромеевои Миколаевича Довкъша (8 лістапада 1591 году)[44]; року 1578… у Баркулабове переставилася пани Марья Кгитовтовна, городничая полоцкая (Баркулабаўскі летапіс)[45]; Giecołd (1621 год)[46]; Getoldus tertius filius Laurentij (1641 год)[47]; Maciey Gatowtt… Maciey Gatowt (20 кастрычніка 1655 году)[48]; Maciej Giecołd… Mikołaj Giecołd Steckiewicz… Mateusz Giecołd Steckiewicz[49], Jan Giecołd[50], Ród Giecowdów i Niewiarów: p. Tomasz Giecowd[51] (1690 год); Parafia kormiałowska… Giecołdowicze[52], droga do Gietowdowicz w. jm. pana Kozokowskiego na Dewołgowicze[53] (1784 год); Olexandro Gietolt (13 сакавіка 1793 году)[54].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Гетаўт († па 1413) — літоўскі баярын, меў сыноў Юрыя і Дорга
- Гетаўт — літоўскі баярын, які атрымаў наданьне ад вялікага князя Казімера
- Гетаўт — намесьнік стаклішкаўскі, які ўпамінаецца ў 1514 годзе
- Гетаўт Каленікавіч (да 1474 — па 1528) — полацкі баярын, сын кіеўскага баярына Каленіка Каленікавіча, унук Каленіка Мішкавіча; меў сыноў Томку, Аляксандра і Мацьвея, дачок Марыю і Данімітру
- Мацка Гетаўтавіч — суміліскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Рымка Гітаўтавіч — бяржанскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Мікалай Гетаўтавіч — прыстаў Радунскай воласьці, які ўпамінаецца ў 1533 годзе
- Гетаўт — баярын Менскага павету, які ўпамінаецца ў 1538 годзе
- Таміла Гетаўтаўна — літоўская баярыня, якая ўпамінаецца ў 1545 годзе[55]
- Гецольд — ваўкавыскі баярын, які ўпамінаецца ў 1621 годзе
Гетаўты і Гецольды — літоўскія шляхецкія роды[56].
Гецолты (Giecołt) гербу Станкевіч — літоўскі шляхецкі род з Гарадзенскага павету[57].
У актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналіся маёнткі Гетаўцішкі ў Жамойцкім старостве і Гецолдавічы ў Ковенскім павеце[58].
На гістарычнай Упіччыне існуе вёска Гетаўты.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung. Bd. 105, H. 3—4, 1997. S. 314, 327.
- ^ Germania topochrono-stemmato-graphica sacra et profana. — Görlin, 1655. P. 179.
- ^ Thesaurus anecdotorum novissimus seu veterum monumentorum, praecipuè ecclesiasticorum, ex Germanicis potissimùm bibliothecis adornata collectio recentissima. T. 1. — Augsburg, 1721. P. 161.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 985.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 97.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 22.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1429.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 302.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 61, 279.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 52, 55.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 54.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 57.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 70.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 185—186.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 50.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 202.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 221.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 236.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 112.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 76.
- ^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 196.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 162.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 629.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 221.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 276.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 257.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 325.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 86.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 154.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 169.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 25 (1387—1546). — Vilnius, 1998. P. 163—164.
- ^ Беларускі архіў. Т. 2. — Менск, 1928. С. 114.
- ^ Беларускі архіў. Т. 2. — Менск, 1928. С. 114, 116, 128, 132—133, 151, 161, 163—168, 173, 176, 183, 186, 188, 191, 199, 202, 212, 214, 251, 264.
- ^ Беларускі архіў. Т. 2. — Менск, 1928. С. 244.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 8 (1499—1514). — Vilnius, 1995. P. 86.
- ^ Литовська метрика. Книга 561: Ревізії українських замків 1545 року. — Київ, 2005. С. 141—142.
- ^ Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 1. — Вильна, 1867. С. 97—100, 102.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 6, 1549—1577. — Lwów, 1910. S. 96.
- ^ Полоцкая ревизия 1552 года. — Москва, 1905. С. 71, 131.
- ^ Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 84.
- ^ Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці. — Менск, 1975. С. 116.
- ^ Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r. — Warszawa, 2015. S. 127.
- ^ Orbis Polonus. — Cracoviae, 1641. P. 94.
- ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 302, 305.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo nowogródzkie 1690 r. — Warszawa, 2002. S. 164.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo nowogródzkie 1690 r. — Warszawa, 2002. S. 165.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 146.
- ^ Vyskupo Ignoto Jokūbo Masalskio Kauno dekanato vizitacija 1782 m. — Vilnius, 2001. P. 638.
- ^ Vyskupo Ignoto Jokūbo Masalskio Kauno dekanato vizitacija 1782 m. — Vilnius, 2001. P. 646.
- ^ Памятники, изданные Временной комиссией для разбора древних актов. Т. 4. — Киев, 1859. С. 44.
- ^ Описание документов архива западно-русских униатских митрополитов. Т. 1. — СПб., 1897. С. 21.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Ґ, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Polska encyklopedja szlachecka. T. 12. — Warszawa, 1939. S. 387.
- ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 193.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)