Нартаўт
| Нартаўт лац. Nartaŭt | |
| Nartolt | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | North + Walt |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Нарталт, Ніртаўт |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Нартаўт» | |
Нартаўт (Нарталт, Ніртаўт), Нартальд — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Норталд, Нарталд або Нарталт (Nortold[1], Nartold, Nartolt[2]) — імя германскага паходжаньня[3][2]. Іменная аснова норд- (нард-) паходзіць ад стараверхненямецкага nord 'поўнач'[4], а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[5].
Адпаведнасьць імя Нартаўт германскаму імю Nortold сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[1].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Нартаўт складаецца з асноваў -нар- (-нор-) (імёны ліцьвінаў Нарэла, Нарвід, Нарымунт; германскія імёны Narelo, Norvid, Normund), якая паходзіць ад гоцкага nasjan 'захоўваць, ратаваць'[6], стараверхненямецкага -neri 'уратаваньне, утрыманьне'[7], і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda[8], германскага þeudo[9] 'род, народ'[10]. Такім парадкам, імя Нартаўт азначае «захаваньне роду»[11].
У Прусіі бытавала імя Нартаўт: Nartawt (1398 год)[12].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Ego quidem nobilis Nicolaus Nartholthovycz (1473 год)[13]; coram Nicolao Nartholth (1486 год)[14]; Chvyethko Nartholthovycz (23 красавіка 1501 году)[15]; Chvyetko Nartholthovycz[16], Chwyethko Nartholthovycz[17] (1501 год); Martinus Chvyethko Nartholthovycz[18], Chvyethko Nartholthowycz[19] (1502 год); Янушко Нартовтович (1528 год)[20]; Jan Nartowt (20 кастрычніка 1655 году)[21]; Kazimierz Nirtowt (1667 год)[22]; Ród Nartowtów w Kotnianach: p. Matiasz Nartowt (1690 год)[23]; Jacobus Nartoftt (26 кастрычніка 1777 году)[24].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Нарталд († па 984) — біскуп Апту[25]
- Нартальд — шляхціч з Поўсіна (цяпер прадмесьце Варшавы), які ўпамінаецца паміж 1414 і 1425 гадамі[26]
- Мікалай Нартаўтавіч (Нарталт) — літоўскі баярын, які ў 1473 годзе зрабіў наданьне касьцёлу ў Палонцы
- Янушка Нартаўтавіч — тавянскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Крыштап Мацеевіч Нартаўтовіч — вількамірскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1604 годзе[27]
З XVI ст. прыдомкам Нартаўт карыстаўся шляхецкі род Улятоўскіх гербу Ястрабец[28].
Нартаўты (Nartowt) — прыгонныя з Троцкага павету, якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[29].
Нартаўты і Ныртаўты — літоўскія шляхецкія роды[30].
На 1904 год існавала сядзіба Нордвік у Ельнянскім павеце Смаленскай губэрні[31] (адзначалася старажытнае германскае імя Nordwic[32]).
На гістарычнай Вількаміршчыне існуе вёска Нартаўты.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ а б Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 172.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1153.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 182.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 187.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 66.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 331.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 414.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 567.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 621.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 623.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 625.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 631.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 75.
- ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 310, 330.
- ^ Kroże, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo trockie 1690 r. — Warszawa, 2000. S. 151.
- ^ Stakliškių Švč. Trejybės bažnyčia, 1777—1779 m. jungtuvių įrašai, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
- ^ Gallia christiana novissima. — Montbéliard, 1899. P. 213.
- ^ Metryka ks. Janusza I (1414—1425), Archiwum Główne Akt Dawnych. Metryka Koronna. Sygn. MK3, k. 1-127.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 6. ― Вильна, 1908. С. 214.
- ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 82.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 454.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Н, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Список населенных мест Смоленской губернии. — Смоленск, 1904. С. 231.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1171.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)