Мікола Ермаловіч

Мікола Ермаловіч
	Мікола Ермаловіч; лац. Mikoła Jermałovič
Дата нараджэньня	29 красавіка 1921
Месца нараджэньня	Малыя Навасёлкі, Койданаўская воласьць;
Дата сьмерці	5 сакавіка 2000 (78 гадоў)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь;
Месца пахаваньня	Старыя могілкі ў Маладзечне[d];
Месца вучобы	БДПІ;
Занятак	публіцыст, літаратуразнаўца, пісьменьнік, гісторык
Навуковая сфэра	гісторыя, літаратуразнаўства і беларуская літаратура
Месца працы	Маладэчанскі абласны інстытут удасканаленьня настаўнікаў (да 1957 г.)
Вядомы як	заснавальнік погляду стварэньня ВКЛ як беларускай дзяржавы
Псэўданімы	Наваселец Мікола, Ярмолаў М., Мікалаеў Я., Ермолов М. і Сымон Беларус
Узнагароды	Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь (1992), Мэдаль Францыска Скарыны (1993)

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ермаловіч.

Міко́ла Іва́навіч Ермало́віч (29 красавіка 1921, вёска Малыя Навасёлкі, Койданаўскі раён Менскай вобласьці — 5 сакавіка 2000, Менск^[3]) — беларускі гісторык^[4]^[5]^[6], публіцыст, пісьменьнік і паэт. Выкарыстоўваў псэўданімы: Сымон Беларус, М. Ермолов, Я. Мікалаеў, Мікола Наваселец, М. Ярмолаў.

Біяграфія

У 1938 годзе скончыў Койданаўскую сярэднюю школу й паступіў на беларускае аддзяленьне літаратурнага факультэту Менскага пэдінстытуту, дзе да пачатку 2-й сусьветнай вайны скончыў тры курсы. З прычыны дрэннага зроку быў вызвалены ад службы ў савецкай арміі. Быў эвакуяваны й працаваў настаўнікам расейскай мовы й літаратуры ў в. Лабаскі Мардоўскай АССР. У 1943 годзе вяртаецца ў Беларусь, дзе ў 1943—1944 гадох працаваў настаўнікам у Суражы Віцебскай вобласьці, у 1944—1946 — у Койданаве Менскай вобласьці. З 1946 годзе аднаўляе навучаньне ў пэдінстытуце, які скончвае ў 1947, а ў 1947—1948 гадох вучыўся ў асьпірантуры пры пэдінстытуце.

У 1948—1955 працаваў старэйшым выкладчыкам беларускай літаратуры ў Маладэчанскім настаўніцкім інстытуце. Да 1957 загадваў мэтадычным кабінэтам Маладэчанскага абласнога інстытуту ўдасканаленьня настаўнікаў, пасьля чаго па стане здароўя выйшаў на пэнсію. Чалец Саюзу беларускіх пісьменьнікаў з 1989. Жыў у Маладэчне.

Творчасьць

Актыўную літаратурную дзейнасьць распачаў у 1948 годзе. Выступаў ў друку з крытычнымі й літаратуразнаўчымі артыкуламі, гістарычнымі нарысамі. Друкаваўся ў маладэчанскай раённай газэце, альманаху «Нарач», газэтах «Звязда», «Літаратура і мастацтва», «Голас Радзімы», часопісах «Полымя», «Нёман», «Маладосць», навуковых зборніках. У 1963 Ермаловіч распачынае выдаваць рукапісны самавыдавецкі часопіс «Падснежнік», чатыры выпускі якога выйшлі да 1964. Вынікам дасьледніцкай працы было напісаньне ў 1968 кнігі «Па слядах аднаго міфа» (доўгі час хадзіла самвыдатам, афіцыйна выданая ажно ў 1989 годзе). У 1970 выйшла кніга «Дарагое беларусам імя», у 1990 — дасьледаваньне «Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі перыяды», у 1994 — «Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд», у 2000 — «Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае».

У 1975 Ермаловіч узнаўляе выпуск «Падснежніка», але з новым назовам «Гутаркі», да 1976 выйшла блізу 50 выпускаў. «Гутаркі» шматразова перадрукоўваліся, перапісваліся, распаўсюджваліся сярод беларускай інтэлігенцыі. «Гутаркі» выдаваліся Ермаловічам пад псэўданімам Сымон Беларус. Назву «Гутарка» аўтар абраў таму, што ў ХІХ ст. «гутаркі» былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку. У сваім выданьні Ермаловіч зьмяшчаў творы, што не маглі быць апублікаваныя ў афіцыйным друку з прычыны сацыяльнай і палітычнай накіраванасьці. Аўтар рыхтаваў матэрыялы ў Менску (у Дзяржаўнай бібліятэцы БССР), друкаваў у Маладэчне на друкарцы, а потым перадаваў Яўгену Куліку дзеля памнажэньня. Нумар выходзіў прыкладна раз на тыдзень.

Мікола Ермаловіч — прыхільнік новай беларускай рамантычнай плыні гістарыяграфіі, што супярэчыла афіцыйным савецкім канцэпцыям гісторыі Беларусі. Працы Ермаловіча ў значнай ступені паўплывалі на фармаваньне сучаснай грамадзкай думкі й гістарыяграфіі Беларусі. Паводле палітычных матываў галоўныя канцэптуальныя працы Ермаловіча не маглі зьяўляцца ў афіцыйным друку. Таму рукапісы Ермаловіча ў 1970—1980-х хадзілі ў непадцэнзурным друку. Самвыдавецкім чынам памнажалася праца «Па слядах аднаго міфа: Ці было літоўскае заваяванне Беларусі?». Гэтаксама-ж памнажаліся й працы М. Ермаловіча, апублікаваныя ў афіцыйным друку. Так, да прыкладу, рабіліся фотакопіі з працы Ермаловіча «Балцкія плямёны» (газэта «Голас Радзімы», 05.11.1981). У машынапісным выглядзе пашыралася праца «У духу застойнага часу». Той артыкул Ермаловіч напісаў адказам на артыкул В. Мялешкі й З. Капыскага «Фактам вопреки» («Советская Белоруссия», 28.07.1987). Пасьля таго, як рэдакцыя «Советской Белоруссии» адмовілася друкаваць яго, артыкул распаўсюджваўся ў машынапісных копіях. Пазьней быў апублікаваны ў «Студэнцкай думцы» №3 за 1989 год.

Альтэрнатыўнае бачаньне гісторыі Беларусі выклікала раздражненьне ўлады, некалькі разоў на кватэру да Ермаловіча супрацоўнікі КДБ прыносілі позвы з патрабаваньнем зьявіцца й разабрацца з «извечной самостоятельностью белорусов». Гістарычныя творы Ермаловіча ляжалі неапублікаванымі ў рэдакцыях часопісаў, нягледзячы на тое, што гэныя працы былі вельмі папулярныя ды ў вялікай колькасьці пашыраліся самвыдатам. Толькі ад часу «перабудовы» сьвет пабачылі некалькі працаў Ермаловіча.

Навуковыя погляды

Асаблівую ўвагу надаваў палітычнай гісторыі старажытных земляў Беларусі. Дэталёва разглядзеў падзеі IX—ХIII стагодзьдзяў на падставе аналізу гістарычных першакрыніцаў. Выступіў са спробай абвяржэньня савецкай (у прыватнасьці, летувіскай і расейскай) гістарыяграфіі ўтварэньня ВКЛ, якая падае схему стварэньня гэтае дзяржавы ў выніку заваёўных выправаў летувісаў у сучасным сэнсе (насамрэч плямёнаў аўкштайтаў, якія былі толькі часткай пазьнейшага этнагенэзу летувісаў) на беларускія землі ў 2-й палове ХIII ст. Зхарактарызаваў Вялікае Княства Літоўскае як беларускую дзяржаву^[5]. Разам з гэтым выступіў са спробай абвяржэньня археалягічных і летапісных сьведчаньняў, што памяшчалі летапісную Літву на аўкштайцкіх землях, прапанаваўшы канцэпцыю, паводле якой гэтая тэрыторыя, згодна са зьвесткамі тапаніміі, месьцілася на поўдзень ад верхняга Нёману.

Палітычная дзейнасьць

З самага пачатку існаваньня БНФ Мікола Ермаловіч, з 1988 году, падтрымаў адраджэнскую дзейнасьць. Ён браў удзел у першым зьезьдзе БНФ у 1989 годзе ў Вільні. У 1990 годзе прыняў прапанову кіраўніцтва Нацыянал-дэмакратычнай партыі Беларусі далучыцца да яе дзейнасьці й стаў адзін з трох яе сустаршыняў.

Найбольшы ўнёсак у дзейнасьць НДПБ Мікола Іванавіч зрабіў як ідэоляг. Наогул гэтая старонка яго дзейнасьці зусім невядомая сучасьнікам. Ні пра ўдзел гісторыка ў стварэньні ідэалёгіі нацыянальнай дэмакратыі, ні пра працу на пасадзе сустаршыні ў самай правай партыі Беларусі пачатку 1990-х Нацыянальна-дэмакратычнай партыі (НДПБ) — амаль нідзе нават неўзгадваецца.

— Мікола Ермаловіч: Той, хто вярнуў нам гісторыю / Анатоль Астапенка. – Менск: “Харвест”, 2015. – 52 с.

Узнагароды

Дзяржаўная прэмія Беларусі за кнігу «Старажытная Беларусь» (1992)
Прэмія імя Ўл. Караткевіча
Мэдаль імя Францішка Скарыны (1993)

Ушанаваньне памяці

28 лістапада 2003 году ў Маладэчне быў урачыста адкрыты памятны знак Міколу Ермаловічу. Урачыстасьць ладзілася мясцовымі ўладамі пры ўдзеле грамадзкасьці^[7]. У год 90-гадовага юбілею Міколы Ермаловіча, 19 траўня 2011 году, знамянальную дату адзначалі ў Маладэчне^[8]. У 2010 г. выйшаў збор яго твораў «Выбранае»^[9].

Бібліяграфія

«Дарагое беларусам імя» (1970)
Зь першакрыніц паўстае яго вобраз. / Гал. рэд. Сяргей Законьнікаў // Полымя : часопіс. — Менск: Полымя, 1988. — № 09 (713). — ISBN ISSN 0130—8068.
«Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі пэрыяды». / Гал. рэд. Анатоль Грачанікаў. Прадмова Міхася Ткачова // Маладосць : часопіс. — Менск: Выдавецтва ЦК КП Беларусі, 1988, 1989. — № № 7 (425) — 12 (430), 7 (437) — 9 (439). — ISBN ISSN: 0131-2308.
Вузел загадак. / Гал. рэд.Сяргей Законьнікаў // Полымя : часопіс. — Менск: Полымя, 1989. — № 03 (719). — ISBN ISSN 0130—8068.
«Па слядах аднаго міфа» (1989) (1-е выданьне: ISBN 5-343-00016-9; 2-е выданьне: ISBN 5-343-00876-3) на knihi.com
«Старажытная Беларусь: Полацкі і Новагародскі пэрыяды» (1990) (2-е выданьне: ISBN 985-02-0503-2) на knihi.com
«Старажытная Беларусь: Віленскі пэрыяд» (1994) на knihi.com
«Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае» (2000) ISBN 985-6576-08-3

Творы Міколы Ермаловіча

Машынапісы:

Праўда і хлеб. П’еса. 1959—1960. 89 с // БДАМЛМ. Фонд 444, воп. 1, № 102.
Пад іх сцягам ідзе Беларусь. 1970 г. 113 с // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 108.
Гутаркі. Самвыдавецкі лісток. № 1 — 45 (53). 1975—1976. // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 108.
Полацкая епархія і яе роля ў пачатковай гісторыі Беларусі. 1991. // БДАМЛМ, Фонд 444, воп. 1, № 44.

Друкаваныя:

Дарагое беларусам імя. Менск, 1970.
Па слядах аднаго міфа. Менск, 1989.
Старажытная Беларусь: Полацкі Новагародскі перыяды. Менск: «Мастацкая літаратура», 1990. — 366 с.
Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд. Менск: «Бацькаўшчына». 1994. — 92 с.
Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае. Менск: «Беллітфонд», 2003. — 436 с.
Мікола Ермаловіч: Выбранае. Менск: «Кнігазбор», 2010. — 640 с.
Мікола Ермаловіч: Той, хто вярнуў нам гісторыю / Анатоль Астапенка. — Менск: «Харвест», 2015. — 64 с.

Крыніцы

^ http://jivebelarus.net/at_this_day/birth-of-mikola-yermalovich.html
^ ^а ^б Jermalovìč, Mìkola // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Гістарычны каляндар. Нарадзіўся Мікола Ермаловіч
^ Ермаловіч Мікалай Іванавіч // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 355.
^ ^а ^б Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 492.
^ Ермаловіч Мікалай Іванавіч // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995. С. 303.
^ Памяць пра Ермаловіча //«Рэгіянальная газета», 5 снежня 2003 г., № 49 (450)
^ Вечарына памяці Міколы Ермаловіча//«Рэгіянальная газета»
^ Глеб Лабадзенка. Яму ніхто не загадваў, што пісаць // Зьвязда : газэта. — 25 лістапада 2010. — № 227 (26835). — С. 2. — ISSN 1990-763x.

Літаратура

Ермаловіч Мікалай Іванавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
Ермаловіч Мікалай Іванавіч // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. ISBN 985-11-0026-9.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
Гардзіцкі А. К. Ермаловіч Мікола // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
Ермаловіч Мікалай Іванавіч // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дзяржынскага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2004. — 704 с.: іл. ISBN 985-6302-64-1. С. 621—622.
Рыжанкова Л. Рупліўцы Беларушчыны // Сцяг Кастрычніка. Дзяржынск. 28 сакавіка 1992.
Серадзюк, Дзіяна. Мікола Ермаловіч. «Ён любіў Беларусь…» (бел.) // Новы час : газэта. — 6 сакавіка 2020. — № 9 (668). — С. 10.
Яго чакала Беларусь чатыры стагоддзі. Зборнік дакументаў і матэрыялаў да 85-годдзя з дмя нараджэння Міколы Ермаловіча. Успаміны, творы, фотаматэрыялы. — Мн., 2007. — 360 с.

Вонкавыя спасылкі

[_3a7c4ad7359f8ee3-1] ttp://jivebelarus.net/at_this_day/birth-of-mikola-yermalovich.html

[_89da5b70b6e2d8f9-2] а ^б Jermalovìč, Mìkola // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[3] Гістарычны каляндар. Нарадзіўся Мікола Ермаловіч

[4] Ермаловіч Мікалай Іванавіч // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 355.

[pam-5] а ^б Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 492.

[6] Ермаловіч Мікалай Іванавіч // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995. С. 303.

[РГ_2003-7] Памяць пра Ермаловіча //«Рэгіянальная газета», 5 снежня 2003 г., № 49 (450)

[РГ_2011-8] Вечарына памяці Міколы Ермаловіча//«Рэгіянальная газета»

[9] Глеб Лабадзенка. Яму ніхто не загадваў, што пісаць // Зьвязда : газэта. — 25 лістапада 2010. — № 227 (26835). — С. 2. — ISSN 1990-763x.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

п а р Пісьменьнікі і паэты Беларусі
XI—XVIII стст.	Сымон Будны Ян Вісьліцкі Францішак Градоўскі Мікола Гусоўскі Фёдар Еўлашоўскі Хрыстафор Завіша Лаўрэнці Зізані Міхал Карыцкі Францішак Дыянізі Князьнін Лаўрэнці Крышкоўскі Лявон Мамоніч Андрэй Мужылоўскі Іпаці Пацей Ян Казімер Пашкевіч Сімяон Полацкі Францішка Ўршуля Радзівіл Ян Радван Андрэй Рымша Салямон Рысінскі Францішак Скарына Яфрэм Смаленскі Ігнаці Смалянін Мялеці Сматрыцкі Сьпірыдон Собаль Мацей Стрыйкоўскі Кірыла Тураўскі Афанасі Філіповіч Аляксандар Ходзька Рыгор Цамблак Васіль Цяпінскі
XIX ст.	Альгерд Абуховіч Паўлюк Багрым Францішак Багушэвіч Ян Баршчэўскі Адам Гурыновіч Ігнат Дамейка Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч Восіп Кавалеўскі Рыгор Кіпрыяновіч Кандрат Лейка Янка Лучына Францішак Малеўскі Адам Міцкевіч Ануфры Петрашкевіч Адам Плуг Міхал Рукевіч Францішак Савіч Вайніслаў Савіч-Заблоцкі Уладзіслаў Сыракомля Ігнат Ходзька Ян Чачот
Пачатак XX ст.	Уладзімер Агіевіч ◊ Эдзі Агняцьвет ◊ Антон Адамовіч ◊ Францішак Аляхновіч Зьмітрок Астапенка Адам Бабарэка Максім Багдановіч Дарафей Бохан Пятрусь Броўка ◊ Зьмітрок Бядуля Зоська Верас ◊ Анатоль Вольны Віталь Вольскі ◊ Платон Галавач Уладзіслаў Галубок Алесь Гарун Максім Гарэцкі Пятро Глебка ◊ Міхайла Грамыка Язэп Драздовіч Уладзімер Дубоўка ◊ Зьміцер Жылуновіч (Цішка Гартны) Міхась Зарэцкі Васіль Каваль Карусь Каганец Тодар Кляшторны Якуб Колас ◊ Янка Купала Гальяш Леўчык Язэп Лёсік Максім Лужанін ◊ Міхась Лынькоў ◊ Антон Лявіцкі (Ядвігін Ш.) Валеры Маракоў Янка Маўр ◊ Аркадзь Моркаўка ◊ Андрэй Мрый Уладзімер Мяжэвіч Рыгор Папараць Андрэй Александровіч Альбэрт Паўловіч Алаіза Пашкевіч (Цётка) Піліп Пестрак ◊ Алесь Пруднікаў Сяргей Ракіта Леапольд Родзевіч Рыгор Рэлес ◊ Алесь Салагуб Ян Скрыган ◊ Юлі Таўбін Валянцін Таўлай Паўлюк Трус Міхась Чарот Кузьма Чорны Васіль Шашалевіч Хвядос Шынклер Стары Улас Язэп Фарботка Уладзімер Хадыка
Пасьляваенны пэрыяд	Аляксандар Авечкін Алесь Адамовіч ◊ Вячаслаў Адамчык Натальля Арсеньнева Валянціна Аколава ◊ Сьцяпан Александровіч Рыгор Барадулін ◊ Янка Брыль ◊ Генадзь Бураўкін ◊ Васіль Быкаў ◊ Васіль Вітка Артур Вольскі Ларыса Геніюш Ніл Гілевіч ◊ Сяргей Грахоўскі Анатоль Грачанікаў Мікола Ермаловіч Віктар Казько Леанід Калодзежны Уладзімер Караткевіч Міхась Клімковіч Генадзь Кляўко Уладзімер Корбан Кандрат Крапіва ◊ Рыгор Крушына Аркадзь Куляшоў Тодар Лебяда Андрэй Макаёнак Іван Мележ Іван Навуменка Уладзімер Някляеў ◊ Сяргей Панізьнік ◊ Пімен Панчанка Павал Пруднікаў Аляксей Пысін Пятро Рунец Янка Сіпакоў Анатоль Сыс Максім Танк Ніна Тарас Іван Чыгрынаў Мікола Шабовіч ◊ Іван Шамякін Уладзімер Шыцік Карлас Шэрман Яўгенія Янішчыц Сакрат Яновіч
Сучасныя аўтары	Славамір Адамовіч Валянцін Акудовіч Сьвятлана Алексіевіч Арцём Арашонак Алесь Аркуш Уладзімер Арлоў Ігар Бабкоў Зьміцер Бартосік Юрась Барысевіч Альгерд Бахарэвіч Аляксей Бацюкоў Вадзім Болбас Анатоль Бутэвіч Аксана Бязьлепкіна Пятро Васючэнка Лявон Вашко Усевалад Гарачка Юры Гумянюк Андрэй Дынько Анатоль Івашчанка Яўген Кантылёў Вольга Караткевіч Мікола Купрэеў Андрэй Курэйчык Валерыя Кустава Марыя Мартысевіч Віктар Марціновіч Вінцэсь Мудроў Мікола Папека Алесь Разанаў Людміла Рублеўская Людміла Сільнова Сяргей Сматрычэнка Андрэй Федарэнка Макс Шчур
Народныя пісьменьнікі БССР і Беларусі	Кандрат Крапіва (1956) Міхась Лынькоў (1962) Іван Мележ (1972) Іван Шамякін (1972) Андрэй Макаёнак (1977) Васіль Быкаў (1980) Янка Брыль (1981) Іван Чыгрынаў (1994) Іван Навуменка (1995)
Народныя паэты БССР і Беларусі	Янка Купала (1925) Якуб Колас (1926) Пятрусь Броўка (1962) Аркадзь Куляшоў (1968) Максім Танк (1968) Пімен Панчанка (1972) Ніл Гілевіч (1991) Рыгор Барадулін (1992)
«◊» — пісьменьнікі й паэты, якія працягваюць сваю мастацкую дзейнасьць і ў наступны пэрыяд