Янка Маўр

Янка Маўр лац. Janka Maŭr
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Іван Міхайлавіч Фёдараў
Псэўданімы	Янка Маўр
Нарадзіўся	28 красавіка (10 траўня) 1883 Ліепая, Гробінскі павет[d], Курляндзкая губэрня[d], Расейская імпэрыя
Памёр	3 жніўня 1971(1971-08-03) (88 гадоў) Менск, БССР, СССР
Пахаваны	Усходнія могілкі
Дзеці	Фёдар Фёдараў, Арсень Фёдараў[d] і Натальля Фёдарава[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	перакладнік, пісьменьнік, эспэрантыст, дзіцячы пісьменьнік
Кірунак	сацыялістычны рэалізм, прыгоды
Жанр	дзіцячая й падлеткавая літаратура
Мова	эспэранта і беларуская мова
Значныя творы	«Чалавек ідзе» (1924), «Палескія рабінзоны» (1930)
Прэміі	Дзяржаўная прэмія БССР (1972)
Узнагароды	Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу Ордэн «Знак Пашаны»
Подпіс
Творы на сайце Knihi.com
Янка Маўр у Вікісховішчы

Я́нка Маўр (сапраўднае імя Іва́н Міха́йлавіч Фёдараў; 10 траўня 1883 (29 красавіка па старым стылі), Лібава (Латвія) — 3 жніўня 1971, Менск) — беларускі пісьменьнік, аўтар апавяданьняў, аповесьцяў і раманаў для дзяцей і моладзі.

Заслужаны дзяяч культуры БССР (1968). Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларускай ССР (1968). Сябра УКП(б) з 1950 году. Сябра СП СССР (1934).

Біяграфічныя зьвесткі

Настаўнік Менскай прыватнай гандлёвай школы Я. Маўр з жонкай і дзецьмі

Нарадзіўся ў сям’і сталяра. Дзяцінства правёў на радзіме маці — у вёсцы Лебянішкі Ковенскай губэрні (цяпер Летува). Скончыў пачатковую, затым рамесную навучальню ў Коўне. У 1899 паступіў у Панявескую настаўніцкую сэмінарыю. Быў выключаны за ўдзел у гуртку рэвалюцыйнай моладзі. У 1903 здаў экстэрнам іспыт і атрымаў званьне настаўніка пачатковай школы.

Працаваў памочнікам настаўніка ў Новым Месцы (Летува), у вёсцы Бытча на Барысаўшчыне. У 1906 удзельнічаў у нелегальным зьезьдзе рэвалюцыйна настроеных настаўнікаў у в. Мікалаеўшчына. Разам з Якубам Коласам і іншымі актыўнымі ўдзельнікамі быў аддадзены пад суд, пазбаўлены права выкладаць у школе й узяты пад нагляд паліцыі. У 1909 годзе ўступіў у царкоўны шлюб. Пераехаў у в. Турэц. Толькі ў 1911 Я. Маўр працаўладкаваўся выкладчыкам геаграфіі й гісторыі ў Менскую прыватную гандлёвую школу.

Пасьля Кастрычніцкай рэвалюцыі працаваў у школе, у Рэспубліканскім саюзе работнікаў асьветы, у Наркамаце асьветы БССР, у Беларускім дзяржаўным выдавецтве. З 1930 на творчай працы.

Сын Янкі Маўра — акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Фёдар Фёдараў. Дачка Янкі Маўра была жонкай сына Якуба Коласа.

Янка Маўр памёр 3 жніўня 1971 году. Пахаваны ў Менску на Ўсходніх могілках.

Творчасьць

Дэбютаваў у 1923 фэльетонамі ў газэце «Савецкая Беларусь» і ленінградзкім часопісе «Бэгемот». Зь першым апавяданьнем выступіў у друку ў 1926 (часопіс «Беларускі піянэр»). Аўтар кнігаў аповесьцяў, апавяданьняў «Чалавек ідзе» (1927), «У краіне райскай птушкі» (1928, 1983), «Сын вады» (1928), «Палескія рабінзоны» (1930, аповесьць экранізаваная ў 1935), «Сьлёзы Тубі» (1930), «Аповесьць будучых дзён» (1932), «ТВТ» (1934), «Вакол сьвету» (1947), «Шлях зь цемры» (1948), «Апавяданьні» (1951), «Аповесьці і апавяданьні» (выбранае, 1954), «Фантамабіль прафэсара Цылякоўскага» (часопіс «Маладосьць», 1954—1955), «Аповесьці і апавяданьні» (1969), апавяданьня «Цётка Эмілія» (1954), байкі «Пекла» (1929), рамана «Амок» (1930).

Аўтар п’есы «Памылка» (апублікаваная й пастаўлена ў 1940), аднаактовак «Хата з краю» (1941), «Балбатун» (1946). Пераклаў на беларускую мову асобныя творы Г. К. Андэрсэна, Дз. Маміна-Сыбірака(ru), М. Прышвіна(ru), А. Чэхава, Р. Кіплінга, М. Твэна, Ж. Вэрна, В. Гюго, А. Гайдара(ru), В. Шклоўскага(ru), А. Конанава(ru).

Прэміі й узнагароды

Узнагароджаны двума ордэнамі Працоўнага Чырвонага Сьцяга, ордэнам «Знак Пашаны» й мэдалямі. Заслужаны дзяяч культуры БССР (1968). Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (пасьмяротна, 1972) за аповесьці «Чалавек ідзе», «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Палескія рабінзоны», «ТВТ», «Шлях зь цемры», раман «Амок».

Творы

Раман

• Амок (1928)

Аповесьці

• Чалавек ідзе (1924)
• У краіне райскай птушкі (1926)
• Сын вады (1927)
• Палескія рабінзоны (1929)
• Аповесьць будучых дзён (1932)
• Вакол сьвету (1947)
• ТВТ (1934, 1949)
• Шлях з цемры (1920, 1956—1958)
• Фантамабіль прафэсара Цылякоўскага (1955)

Апавяданьні

• Сьлёзы Тубі (1926)

Казка

• Падарожжа ў пекла (1928)

П’есы

• Памылка (1940)
• Хата з краю (1941)
• Балбатун (1946)

Памяць

• Вуліцы:
  • Вуліца Янкі Маўра ў Менску.
  • Вуліца Маўра ў Пінску.
• З 1993 году ў Беларусі прысуджаецца прэмія імя Я. Маўра за найлепшыя творы для дзяцей.

Літаратура

Эд. Галубок. Да пытаньня аб дзіцячай кнізе ў БССР. (Творчасьць Янкі Маўра). // Узвышша : часопіс. — 1931. — № 5. — С. 102—113. Грахоўскі С. «Мудрэц з душою хлапчука» (Успаміны. Публіцыстыка) Гурэвіч Э. С. Янка Маўр: Нарыс жыцця і творчасці. — 2-е выд., дапрац. — Мн., 2004. С. Давідовіч. Янка Маўр. // Звязда : газэта. — 1936, 9 студзеня. — № 5 (5381). — С. 3. Браніслаў Зубкоўскі. Адкуль пайшлі рабінзоны Янкі Маўра? // ЛіМ. — 2013. — № 18. — С. 5. Алена Карп. Гаворыць Мінск, вуліца Нова-Маскоўская. // ЛіМ. — 2013. — № 18. — С. 4. Ірына Лапцёнак. «Як бы чаго не выйшла…». Творчасць Янкі Маўра ў літаратурнай крытыцы першай трэці ХХ ст. // Роднае слова (часопіс) : часопіс. — 2018. — № 5. — С. 10—12.

Алесь Майскі. Аповесць «Палескія рабінзоны» Янкі Маўра, як падручнік па батаніцы і заалогіі Беларусі. // Роднае слова (часопіс) : часопіс. — 2018. — № 5. — С. 10—12. Маўр Янка // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X Маўр Янка // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. Мн.: БелЭн, 1992—1995. Маргарыта Яфімава. Янка Маўр: (жыццё і творчасць). — Мінск: Дзяржаўнае выдавецтва БССР, 1960. — 127 с. — 7000 ас. Маргарыта Яфімава. З верай у дзіцячае сэрца: (да 100-годдзя з дня нараджэння Я. Маўра). — Мінск: 1983. — 20 с. — 1000 ас. Маргарыта Яфімава. Цэлы свет ― дзецям: творчы партрэт Янкі Маўра. — Мінск: БГУ, 1983. — 135 с. — 2550 ас.

Вонкавыя спасылкі

• Творы на «Беларускай Палічцы»
• Васіль Дранько-Майсюк. (23 чэрвеня 2023) Янка Маўр — пачатак змагання з Пеклам. Літаратурныя ночы з Васілём. Радыё Ўнет.