Ліепая

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Лібава»)
Лібава
лат. Liepāja
Герб Лібавы Сьцяг Лібавы
Першыя згадкі: 1253
Магдэбурскае права: 1625
Краіна: Латвія
Рэгіён: Курзэмэ
Мэр: Улдзіс Сэскс
Плошча: 60,4 км²
Унутраны падзел: 11 раёнаў
Насельніцтва (2016)
колькасьць:  78 144 чал.[1]
шчыльнасьць: 1293,77 чал./км²
Часавы пас: UTC+2
летні час: UTC+3
Тэлефонны код: +371
Паштовыя індэксы: LV-3403, LV-3405, LV-3407, LV-3409, LV-3412, LV-3414, LV-3416, LV-3417
Код ATVK: 0170000
Геаграфічныя каардынаты: 56°30′30″ пн. ш. 21°0′40″ у. д. / 56.50833° пн. ш. 21.01111° у. д. / 56.50833; 21.01111Каардынаты: 56°30′30″ пн. ш. 21°0′40″ у. д. / 56.50833° пн. ш. 21.01111° у. д. / 56.50833; 21.01111
Лібава на мапе Латвіі
Лібава
Лібава
Лібава
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
www.liepaja.lv

Ліба́ва (па-латыску: Liepāja) - горад у Латвіі на ўзьбярэжжы Балтыйскага мора. Трэці паводле велічыні горад Латвіі і найбольшы ў Курляндыі. Насельніцтва — 78 000 чалавек (2016). Значны незамярзальны порт, вядомы ў Латвіі як «места, дзе нараджаецца вецер» з-за пастаяннага марскога брызу.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Лібава ляжыць на ўзьбярэжжы Балтыйскага мора ў паўднёва-заходняй частцы Латвіі, ля самага заходняга пункту краіны. Гандлёвы канал, які злучае Балтыйскае мора зь Лібаўскім возерам, падзяляе места на паўднёвую і паўночную часткі, альбо Старое места (лат. Vecliepāja) і Новае места (лат. Jaunliepāja) адпаведна. Цэнтар гораду знаходзіцца ў паўднёвай частцы, якая, хоць завецца старэйшай, болей разьвітая. Тут разьмешчаная большасьць адміністрацыйных і культурніцкіх установаў, а таксама месцы адпачынку.

На поўначы места даходзіць да каналу Кароста (лат. Karostas kanāls). Аднайменная мясьціна цяпер увайшла ў склад Лібава. Найбліжэйшае места — Гробіня — знаходзіцца за 10 км у кірунку Рыгі. Адлегласьці да іншых значных местаў: 110 км на поўнач да Клайпеды, 115 км на поўнач да Вэнтсьпілсу, 100 км на ўсход да Салдусу, 200 км на ўсход да Рыгі.

Мінуўшчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Лібава была заснаваная як гандлёвая калёнія на месцы курскага рыбацкага паселішча на рацэ Ліве ў 1253. У XV стагодзьдзі тут праходзіў гандлёвы шлях з Амстэрдаму ў Маскву, але да 1520 рака стала вельмі плыткай для мараходзтва, і разьвіцьцё Лівы спынілася.

У 1560 г. Готгард Кетлер аддаў Ліба́ў у арэнду прускаму герцагу Альбэрту за 50 000 гульдэнаў. Толькі ў 1609 па шлюбе Соф’і Гагенцолерн зь Вільгельмам Кетлерам тэрыторыя вярнулася Прускаму герцагству.

У 1625 г. горад атрымаў Маґдэбурскае права ад князя Фрыдрыха Кетлера Курляндзкага (пацьверджанае ў 1626 г. каралём Рэчы Паспалітае Жыгімонтам Вазам). У 1649 у «Historia Lettica» ўпершыню згаданая назва Ліепая.

У 1697—1703 быў прарыты канал да мора і збудаваны порт. У 1701, падчас Вялікай Паўночнай вайны, Ліепая была заваяваная Карлам XII, аднак у канцы вайны вярнулася пад уладу Рэчы Паспалітай. У 1710 ад эпідэміі чумы памерла амаль траціна жыхароў.

Разам з усёй Курляндыяй Ліепая трапляе ў 1795 годзе ў склад Расеі, дзе ўвайшла ў склад Курляндзкай губэрні.

У 1861—1868 быў рэалізаваны праект па рэканструкцыі Лібаўскага порту, пабудаваны маяк і хвалярэзы. У 1877—1882 выходзіла першая лібаўская латыскамоўная газэта. У 1871 адкрытая Лібава-Ковенская чыгунка, у 1876 — Лібава-Роменская. Места стала значным портам Расейскай імпэрыі, да 1900 року празь яго праходзіла 7% экспарту.

На загад Аляксандра III вакол Лібавы была збудаваная крэпасьць, а ў пачатку XX стагодзьдзя на паўночнай ускраіне разьмешчаная вайсковая база. Дзеля вайсковых мэтаў быў вырыты асобны порт. Тут пачала дзейнічаць першая ў Расеі трэніравальная каманда па кіраваньні падводнымі лодкамі. Усё гэта паўплывала на скачок колькасьці жыхароў, якая за 60 гадоў павялічылася ад 10 да 100 тысячаў чалавек.

У студзені 1915 Лібаву бамбілі нямецкія дырыжаблі. 7 траўня 1915 яна занятая кайзэраўскімі войскамі. Па вайне Латвія здабыла незалежнасьць, а Лібава на кароткі час стала сталіцай, калі пераходны ўрад Карліса Улманіса пакінуў Рыгу. З 1918 Лібава перайменаваная ў Ліепаю.

У 1940 Латвія была далучаная да складу СССР. У 1941 Ліепая стала адным зь першых местаў, захопленых з пачаткам апэрацыі «Барбароса». Нацысты разам з латыскімі калябарантамі зьнішчалі жыдоў, якіх жа вайны тут пражывала каля 7000. Да канца вайны дажылі ня больш за 30 зь іх. Большасьць будынкаў і прадпрыемствы былі разбураныя падчас вайны. 9 траўня 1945 Лібава акупаваная Чырвонай арміяй.

У паваенны час Лібава была закрытым горадам, на ўезд у яго патрабаваўся адмысловы дазвол. Тут дзейнічада марская база Балтыйскага флёту і склад ядзернае зброі. Колькасьць пэрсаналу вайскова-марской базы дасягала 26 000 чалавек, у 1967 усе камэрцыйныя рэйсы ў порт былі спыненыя.

У 1977 року Ліепая ўзнагароджаная ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі за гераічную абарону супраць нацысцкай Нямеччыны ў 1941. З хуткім ростам насельніцтва была заснаваныя 5 новых мікрараёнаў з стандартнымі панэльнымі жалезабэтоннымі павярховікамі.

Пасьля вяртаньня незалежнасьці Латвіі порт Лібавы быў адкрыты наноў, апошнія расейскія вайскоўцы зьехалі ў 1994 року.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Горад мае два порты, гандлёвы і вайсковы (Кароста). За савецкім часам Ліепая была важным вайскова-марскім апорным пунктам. Перад Другой сусьветнай вайной порт быў для гораду брамаю ў сьвет.

Сёньня частка Лібавы мае характар асаблівае эканамічнае зоны. Міжнародны аэрапорт Ліепая — адзін з трох міжнародных аэрапортаў Латвіі.

Асноўная прамысловасьць — сталевырабнік «Liepājas Metalurgs» і вытворчасьць бялізны.

Жыхары[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]