Перайсьці да зьместу

Ашмяны

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Ашмена (Ашмянскі раён)»)
Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ашмяны (неадназначнасьць).
Ашмяны
лац. Ašmiany
У цэнтры места
У цэнтры места
Герб Ашмянаў Сьцяг Ашмянаў
Першыя згадкі: 1341
Магдэбурскае права: пачатак XVІ стагодзьдзя
Былая назва: Ашмена
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гарадзенская
Раён: Ашмянскі
Плошча: 8,42 км²
Вышыня: 175 м н. у. м.
Насельніцтва (2018)
колькасьць: 16 835 чал.[1]
шчыльнасьць: 1999,41 чал./км²
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1593
Паштовы індэкс: 231100
СААТА: 4249501000
Нумарны знак: 4
Геаграфічныя каардынаты: 54°25′30″ пн. ш. 25°56′15″ у. д. / 54.425° пн. ш. 25.9375° у. д. / 54.425; 25.9375Каардынаты: 54°25′30″ пн. ш. 25°56′15″ у. д. / 54.425° пн. ш. 25.9375° у. д. / 54.425; 25.9375
Ашмяны на мапе Беларусі ±
Ашмяны
Ашмяны
Ашмяны
Ашмяны
Ашмяны
Ашмяны
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.oshmiany.grodno.by

Ашмя́ны — места ў Беларусі, на рацэ Ашмянцы. Адміністрацыйны цэнтар Ашмянскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 16 835 чалавек[1]. Знаходзяцца за 220 км на паўночны ўсход ад Горадні, за 17 км ад чыгуначнай станцыі Ашмяны (лінія Маладэчна — Вільня); на аўтамабільнай дарозе Маладэчна — Вільня. У пагранічнай зоне Беларусі і Летувы.

Ашмяны — магдэбурскае места, цэнтар гістарычнага рэгіёну (частка Віленшчыны), старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захаваліся касьцёлы францішканскі Найсьвяцейшай Панны Марыі ў стылі позьняй готыкі і Фарны Сьвятога Міхала Арханёла ў стылі рэнэсансу і нэабарока (віленскага барока), а таксама драўляная Могілкавая капліца ў традыцыйным беларускім стылі, помнікі архітэктуры XV—XIX стагодзьдзяў.

Назва

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Асьміна (імя)

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, назва Ашмена цалкам адпавядае засьведчанаму ў гістарычных крыніцах старажытнаму германскаму імю Osminna[2]. Апроч таго, адзначалася старажытнае германскае імя Asman (пазьнейшае Assmann)[3].

Выказваліся таксама іншыя меркаваньні: у рэчышчы палітыкі летувізацыі пад уладай Расейскай імпэрыі назву места тлумачылі ад летувіскага слова ašmenys 'вастрыё'[4], а пад уладай Савецкай Расеі — ад летувіскага akmenas 'камень'[5], таксама яе зьвязвалі зь фінска-вугорскім словам з значэньнем 'мядзьведзь'[6], тым часам у крыжацкіх летапісах захавалася слова asschemynne — места з драўлянымі пабудовамі[7].

У хроніках тэўтонскіх рыцараў упамінаюцца як Aschemynne (а таксама як Asmen, Aschminen[8]), на мапе Вялікага Княства Літоўскага працы Тамаша Макоўскага (1613 год) значацца як Oßmiana. У сучасных беларускамоўных публікацыях часам сустракаюцца варыянты назвы Ашмяна́, Ашме́на[9][10] (польск. Oszmiana, лет. Ašmena; рас. Ошмяны). Традыцыйнае напісаньне назвы места лацінскімі літарамі і афіцыйная трансьлітарацыя — Ašmiany.

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Oschmena (17 лютага 1387 году)[11]; Oschmani (22 лютага 1387 году)[12]; Oszmena (1 чэрвеня 1387 году[13] і 26 верасьня 1492 году[14]); Oschmana (3 лютага 1436 году[15], 24 сакавіка 1484 году[16], 27 жніўня 1495 году[17], 2 лістапада 1497 году[18]); Oszmana (1 лютага і 26 верасьня 1492 году)[19]; Nowa Oschmany (30 траўня 1493 году)[20].

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўны артыкул: Гісторыя Ашмянаў

Вялікае Княства Літоўскае

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы пісьмовы ўпамін пра Ашмяны як замак у Віленскім княстве зьмяшчаецца ў «Хроніцы Літоўскай і Жамойцкай» і датуецца 1341 годам (ёсьць меркаваньні, што паселішча існавала яшчэ ў XI ст.[21]). У гэты час яны знаходзіліся ў валоданьні вялікага князя Гедыміна і паводле спадчыны перайшлі да ягоных сыноў.

Пячаткі земская (1783) і гродзкая (1796)

У 1384—1385 гадох Ашмяны спрабаваў захапіць Тэўтонскі Ордэн, што мусіла быць пачаткам зьнішчэньня княства Ягайлы, аднак выправа скончылася няўдачай. У канцы XIV стагодзьдзя паселішча, імаверна, атрымала статус места ад вялікага князя Вітаўта. У 1398 годзе біскуп віленскі Андрэй упамянуў у тэстамэнце тутэйшы касьцёл (які менавіта, у дакумэнце ня значыцца; гэты ўпамін часам зьвязваюць з парафіяльным касьцёлам Сьвятога Духа, а часам — з францішканскім Найсьвяцейшай Панны Марыі).

У 1402 годзе крыжакі зноў напалі на Ашмяны, але сустрэлі рашучы супраціў і мусілі зыйсьці ў бок Меднікаў. У 1413 годзе места ўвайшло ў склад Віленскага ваяводзтва і да сярэдзіны XV стагодзьдзя зьяўлялася рэзыдэнцыяй вялікіх князёў. 8 сьнежня 1432 году пад Ашмянамі адбылася бітва паміж войскамі Жыгімонта і Сьвідрыгайлы, у якой апошні пацярпеў сакрушальную паразу. Пад 1497 годам упершыню ўпамінаецца тутэйшы францішканскі канвэнт[22], які відаць, існаваў і раней, хоць у даведніках часам памылкова датуюць зьяўленьне ў Ашмянах манахаў-францішканаў 1505 годам.

У 1519 годзе маскоўскія захопнікі спалілі і ўшчэнт разбурылі Ашмяны. За часамі Рэфармацыі Мікалай Радзівіл «Руды» (1512—1588) заснаваў тут кальвінскі збор, места стала адным з найвядомейшых цэнтраў кальвінізму ў Вялікім Княстве Літоўскім. Паводле інвэнтару за 1551 год, у Ашмянах жыло 46 радзінаў мяшчанаў[9]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў места стала цэнтрам павету Віленскага ваяводзтва, з 1569 году — цэнтрам староства. У склад староства ўваходзіла самі Ашмяны (з ратушай, Рынкам і вуліцамі Гальшанскай, Папярэчнай, Сьвятадухаўскай, Віленскай, Жупранскай), а таксама вёскі Аляны, Гінеўцы, Павяжы і Сьвяты Дух.

Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Ашмянаў і ваколіцаў ліцьвінамі: «…в роспросе Васька [Степанов] сказался: родом литвин[a] белорусец Шменского повету» (1627 год)[25], «литвин Александр [Олехновский] в роспросе сказался родом белорусец, Полоцкого повету, шляхтич; отец его был шляхтич же, испомещен был под Вильной в Ошмянском повете, и отец де его то имение свое продал, а в то место имение купил в Полоцком повете» (1632 год)[26]. У матрыкуле Кракаўскага ўнівэрсытэту пад 1426 годам значыцца Jacobus Lithwanus Nicolai de Osmana[27]. Паводле каталёгу ордэну трынітарыяў у Рэчы Паспалітай (1785 год), Josepho Koncewicz… Lithuanus, in districtu Osmianensi natus… Sacramento Danilewcz… Lithuanus, in districtu Osmianensi natus[28].

Мескі (1792) і павятовы (1846) гербы

У XVII стагодзьдзі Ашмяны неаднойчы (у 1655, 1661 і 1677 гадох) вызваляліся ад падаткаў з прычыны разбурэньняў, учыненых маскоўскімі захопнікамі. У 1667 годзе земскі пісар А. Пачобут-Адляніцкі фундаваў кляштар дамініканаў (зь ліквідаванага расейскімі ўладамі касьцёла Найсьвяцейшай Тройцы ў 1873 годзе збудавалі капліцу на мескіх могілках). У 1683 годзе кароль і вялікі князь Ян Сабескі надаў месту прывілей на Магдэбурскае права, які ў наш час лічыцца першым дакладна вядомым прывілеем Ашмянам падобнага кшталту[29].

На 1740 год, паводле інвэнтару Ашмянскага староства, месту належалі 50 валокаў зямлі, існаваў Рынак (10 мяшчанскіх будынкаў, шляхецкая карчма і двор, касьцёл і кляштар дамініканаў, парафіяльны касьцёл з плябаніяй і шпіталем), вуліцы Гальшанская (13 будынкаў), Папярэчная (4 будынкі ішляхецкі двор), Віленская (10 будынкаў), Сьвятога Духа (4 будынкі), Жупранская (25 будынкаў), млын на рацэ Ашмянка. На 1772 год у Ашмянах былі старосьцінскі двор («замак»), млын, драўляная ратуша з крамамі на Рынку, 89 мяшчанскіх двароў, шляхецкі двор[9]. На 1791 год у месьце налічвалася 142 будынкі[9]. 22 траўня 1792 году кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі надаў Ашмянам прывілей на вольнасьць мяшчанаў ад гродзкага, земскага і дворнага прысуду з правам мець свой магістрат і суд пад кіраўніцтвам бурмістраў і лаўнікаў, а таксама герб: «срэбнае поле шчыта падзелена на тры часткі: у правай — рука з залатымі шалямі, у левай — тарк, паміж імі ў дольнай частцы чырвонае цялё»[30]. За часамі паўстаньня Т. Касьцюшкі 1794 году ў месьце знаходзіўся штаб паўстанцкага войска Я. Ясінскага, друкавалася адозва да расейскіх войскаў. 1 траўня і 8 ліпеня тут адбыліся баі паўстанцаў з расейскімі карнікамі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Ашмяны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам павету Віленскай губэрні. Новыя ўлады ліквідавалі Магдэбурскае права і перадалі места расейскаму генэрал-маёру Канчалаву (былі ў прыватнай уласнасьці да 2 лютага 1837 году).

За часамі вызвольнага паўстаньня (1830—1831) жыхары Ашмянаў вызвалілі места з-пад расейскай улады. 15 красавіка 1831 году расейскія карнікі пад камандай палкоўніка Вяршыліна спалілі Ашмяны і выразалі каля 500 жыхароў, у тым ліку жанчын і дзяцей, якія схаваліся ў мясцовым дамініканскім касьцёле. Ашмянскую разьню ўхваліў маскоўскі гаспадар Мікалай I: «Добры ўрок далі бунтаўнікам. Справы ў Літве выпраўляюцца»[31]. У 1845 годзе Ашмяны атрымалі новы расейскі герб: «мядзьведзь на зяленым полі, зьверху Пагоня». На 1848 год у месьце было 346 будынкаў, працавалі 3 гарбарні, 35 крамаў, 2 лякарні на 52 месцы, павятовая вучэльня (30 вучняў, 2 настаўнікі). У часе нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у ваколіцах Ашмянаў дзеялі паўстанцкія аддзелы З. Мінейкі, Г. Чаховіча, К. Ясевіча[32]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Ашмянах было 10 прамысловых прадпрыемстваў (4 гарбарні, бровар, фабрыка мінэральных вод, медаварня, саладоўня, тытунёвая фабрыка, вадзяны млын).

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе места занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Ашмяны абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Тут прызначылі павятовага старшыню БНР, а жыхары места, Бакштанскай, Налібацкай і Суботніцкай воласьцяў Ашмянскага павету атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР[33]. У сьнежні 1918 году Ашмяны занялі бальшавікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі места ўвайшло ў склад Беларускай ССР[34].

З кастрычніка 1920 году Ашмяны ўваходзілі ў склад Сярэдняй Літвы, з 1922 году — у склад міжваеннай Польскай Рэспубліцы. На 1927 год тут існавалі касьцёл, сынагога, гімназія, народны тэатар, інфэкцыйная лякарня, дом састарэлых, меская электрастанцыя, прыватныя заводы і фабрыкі (сьпіртусовых напояў, дражджавы, гарбарны, лесапільны), прыватны аптэчны склад, аптэка, лазьня, фатаграфія, крама, каапэратывы «Прагрэс», «Земляроб», таварыства польскага настаўніцтва, аб’яднаньне сельскагаспадарчага і прамысловага гандлю.

У 1939 годзе Ашмяны ўвайшлі ў БССР, дзе ў 1940 годзе сталі цэнтрам раёну Вялейскай, з 1944 году — Маладэчанскай, з 1960 году — Гарадзенскай вобласьці. У Другую сусьветную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 7 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, з 1 красавіка 1942 году — у генэральнай акрузе Летува (Generalbezirk Litauen)[35].

У 2006 годзе афіцыйна зацьвердзілі герб Ашмянаў, распрацаваны на аснове яго гістарычнага варыянту 1792 году.

Насельніцтва

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • XVIII стагодзьдзе: 1728 год — 1791 чал.; 1791 год — каля 1000 чал.
  • XIX стагодзьдзе: 1804 год — 746 чал.; 1811 год — 1830 чал.[32]; 1825 год — 1022 (730 муж. і 292 жан.); 1833 год — 797 чал. (387 муж. і 410 жан.); 1840 год — 1692 чал.; 1848 год — 4115 чал (2198 муж. і 1917 жан.), зь іх 2018 юдэяў; 1858 год — 3066 чал. (1572 муж. і 1494 жан.); 1861 год — 4604 чал.[32]; 1880 год — 5050 чал., зь іх 2175 каталікоў, 352 праваслаўных, 3 эвангелісты, 2501 юдэяў, 18 магамэтанаў[36]; 1896 год — 6218 чал. (3099 муж. і 3119 жан.); 1897 год — 7124 чал.[32]; 1900 год — 7506 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1914 год — 8,2 тыс. чал.; 1921 год — 3442 чал.; 1927 год — 6 тыс. чал.; 1931 год — 7414 чал.; 1939 год — 8668 чал.; 1945 год — 3460 чал.; 1948 год — 5581 чал.; 1959 год — 6,9 тыс. чал.; 1970 год — 9621 чал.[32]; 1974 год — 10,0 тыс. чал.[37]; 1980 год — 12,8 тыс. чал.; 1985 год — 14,1 тыс. чал.; 1990 год — 15,2 тыс. чал.; 1995 год — 16 тыс. чал.[38]; 1999 год — 16,1 тыс. чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2002 год — 15,1 тыс. чал.; 2004 — 14,9 тыс. чал.; 2006 год — 14,6 тыс. чал.[39]; 2009 год — 14 813 чал.[40] (перапіс); 2016 год — 16 388 чал.[41]; 2017 год — 16 684 чал.[42]; 2018 год — 16 835 чал.[1]

Адукацыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У склад адукацыйнай сыстэмы Ашмянаў уваходзяць установы адукацыі «Ашмянскі дзяржаўны аграрна-эканамічны каледж», «Ашмянскі дзяржаўны прафесійны аграрна-тэхнічны каледж», «Дзяржаўная гімназія № 1 г. Ашмяны», «Ашмянская дзяржаўная агульнаадукацыйная школа-інтэрнат», «Навучальна-пэдагагічны комплекс ясьлі-сад-сярэдняя агульнаадукацыйная школа», 3 сярэднія школы, дзяржаўная ўстанова «Навучальна-пэдагагічны комплекс ясьлі-сад-базавая агульнаадукацыйная школа», 2 дзяржаўныя ўстановы адукацыі «Дашкольны цэнтар разьвіцьця дзіцяці», цэнтар пазашкольнай работы, цэнтар дзіцяча-юнацкага турызму і краязнаўства, навучальна-спартовая ўстанова «Ашмянская дзіцяча-юнацкая спартовая школа», цэнтар карэкцыйна-разьвіцьцёвага навучаньня і рэабілітацыі, установа адукацыі «Ашмянскі дзяржаўны сацыяльна-пэдагагічны цэнтар».

У 2009 годзе ўсе ўстановы адукацыі атрымалі статус юрыдычных асобаў. У верасьні 2011 году адзін з 4 першых клясаў сярэдняй школы № 2 (вул. Школьная, д. 1), заснаванай 20 студзеня 1952 году, стаў беларускамоўным[43].

Культура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзеюць дом культуры і кінатэатар.

Мас-мэдыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • З 21 кастрычніка 1939 году выдаецца раённая ґазэта «Ашмянскі Весьнік». Асьвятляе грамадзка-палітычнае, сацыльна-эканамічнае і культурнае жыцьцё раёну. Наклад 4960 асобнікаў. Выходзіць два разы на тыдзень (серада і субота) на расейскай і беларускай мовах.
  • Штотыднёвік «Рэгіянальная газета».

Спорт

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На заходняй мяжы Ашмянаў знаходзіцца траса для мотакросу, на якой з савецкіх часоў праводзяцца міжнародныя спаборніцтвы.

Забудова

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вуліцы і пляцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Афіцыйная назва Гістарычная назва Былыя назвы
17 верасьня плошча Рынак пляц Тадэвуша Касьцюшкі пляц
17 верасьня завулак Рынкавы завулак[44]
Аўдзеева вуліца Засечнік вуліца
Польная вуліца[45]
Голяса вуліца Водная вуліца
Набярэжная вуліца[44]
Камсамольская вуліца Папярэчная вуліца
Царкоўная вуліца[44]
Адама Міцкевіча вуліца Міхайлаўская вуліца (частка)
Садовая вуліца (частка)
Першамайская вуліца Замкавая вуліца
Касьцельная вуліца		 Казначэйская вуліца[44]
Піянэрская вуліца Запольная вуліца Часлава Янкоўскага вуліца
Савецкая вуліца Жупранская вуліца (усходняя частка)
Сьвятадухаўская вуліца (заходняя частка)		 Юзэфа Пілсудзкага вуліца (усходняя частка)
Чырвонаармейская вуліца Віленская вуліца Люцыяна Жалігоўскага вуліца

З урбананімічнай спадчыны Ашмянаў да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Барунская, Гальшанская, Зарэчная і Францішканская, Францішканскі завулак.

Эканоміка

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадпрыемствы харчовай, радыётэхнічнай прамысловасьці, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Ашмянаў
  • ААТ «Белкава»
  • Ашмянскі дражджавы завод
  • ААТ «Ашмянскі мясакамбінат»
  • ААТ «Ашмяны „Сыраробны завод“»
  • ААТ «Радыётэхніка»
  • ААТ «Ашмяны-лён»
  • ААТ «Будаўнік»
  • Даччынае прадпрыемства «АГАТ-будсэрвіс»
  • ТАА «Граніт+»
  • Дарожнае рамонтна-будаўнічае ўпраўленьне № 190 АУП «Гроднааблдарбуд»
  • Дарожна-эксплюатацыйнае ўпраўленьне № 28 РКП «Дарожна-будаўнічы трэст № 6 г. Гродна»

Апроч таго, у Ашмянах працуюць чатыры аддзелы банкаў, 4 страхавыя кампаніі, друкарня.

У 2013 годзе аўстрыйскі інвэстар заявіў пра пляны збудаваць у Ашмянах завод вытворчасьці дражджавога экстракту[46].

Транспарт

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Праз Ашмяны праходзіць 9-ы транспартны эўрапейскі калідор. Знаходзяцца за 130 км на паўночны захад ад Менску, за 55 км на поўдзень ад Вільні. Чыгуначнае злучэньне праз станцыю Ашмяны (за 17 км ад места).

Турыстычная інфармацыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Інфраструктура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У месьце дзее Ашмянскі краязнаўчы музэй імя Францішка Багушэвіча. Спыніцца можна ў гатэлі «Ашмяны»[47].

Славутасьці

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Францішканскі касьцёл

Страчаная спадчына

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Галерэя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асобы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Ранейшыя сьведчаньні ўжываньня канструкцыі «родам ліцьвін (літоўка)»: «сіи Андрѣи бяше родомъ Литвинъ, сынъ Ерденевъ, Литовскаго князя»[23] (Траецкі летапіс пад 1289 годам); «литвин родом» (жывот Даўмонта Пскоўскага першай трэці XIV стагодзьдзя[24]); «родом литовка, а прозвище ей бысть литовское Августа» пра дачку вялікага князя літоўскага Гедзіміна (Ніканаўскі летапіс 1526—1530 гадоў, адкуль перайшло ў Ліцавы летапісны звод 1568—1576 гадоў)

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  2. ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 1, 1964. P. 17.
  3. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 129.
  4. ^ Krzywicki J. Aszmiana // Słownik geograficzny... T. VII. — Warszawa, 1886. S. 751.
  5. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 279.
  6. ^ Баршчэўская Н. Уплыў суседніх народаў на зьмену дзяржаўнага назову Беларусі 1—4, Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 17 кастрычніка 2007 г.
  7. ^ Корева А. Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния. — СПб., 1861. С. 730.
  8. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 696, 699—700, 707.
  9. ^ а б в г Брэгер Г. Ашмяны // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 269.
  10. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 т. Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. ISBN 978-985-508-060-3.
  11. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 6.
  12. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 15.
  13. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 19.
  14. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 449.
  15. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 162.
  16. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 395.
  17. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 509.
  18. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 521.
  19. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 438, 449.
  20. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 464.
  21. ^ Каранеўскі А. Ашмяны // ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 242.
  22. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji wileńskiej / Codex diplomaticus ecclesiae cathedralis necnon Dioeceseos Vilnensis. T. 1, Krakow, 1948. Дакумэнт №448
  23. ^ Троицкая летопись. Реконструкция текста. Изд. М. Д. Присёлков. — М. — Л., 1950. С. 344—345.
  24. ^ Лосева О. В. Жития русских святых в составе древнерусских Прологов XII — первой трети XV веков. — М., 2009. С. 199—201.
  25. ^ Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 95.
  26. ^ Акты Московского государства, изданные Императорской академией наук. Т. 1. — СПб., 1890. С. 432.
  27. ^ Album studiosorum Universitatis Cracoviensis. T. 1. — Cracoviae, 1887. P. 63.
  28. ^ Asuncion A. Diccionario de escritores Trinitarios de Espana y Portugal. T. 2. — Roma, 1899. P. 540, 559.
  29. ^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, tom I: Województwo wileńskie. XIV—XVIII wiek. — Warszawa, 2004. S. 314.
  30. ^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.
  31. ^ 190 год таму здарылася «ашмянская разня». Расійскія войскі спалілі Ашмяны і выразалі каля 500 жыхароў, Рэгіянальная газета, 15 красавіка 2021 г.
  32. ^ а б в г д Каранеўскі А. Ашмяны // ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 243.
  33. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
  34. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  35. ^ Maculevičius S., Baltrušiene D. Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo. — Kaunas: Kraštotvarka, 1999. S. 92.
  36. ^ Krzywicki J. Oszmiana // Słownik geograficzny... T. VII. — Warszawa, 1886. S. 752.
  37. ^ Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
  38. ^ БЭ. — Мн.: 1996 Т. 2. С. 169.
  39. ^ Историко-географическая справка, Ошмянский районный исполнительный комитет
  40. ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  41. ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  42. ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  43. ^ Віктар Пазьнякоў, Сьвятлана Барысенка. Экзамэн па краязнаўстве // Зьвязда : газэта. — 25 студзеня 2012. — № 15 (27130). — С. 4-5. — ISSN 1990-763x.
  44. ^ а б в г Сацукевіч І. Тапанімічны ландшафт Ашмян // Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі: Ашмяны і Ашмянскі рэгіён. — Менск: Беларуская навука, 2015. С. 319.
  45. ^ Назвы вуліц Ашмянаў у гады Польскай Рэспублікі, Ашмяны: гістарычны блог
  46. ^ У Ашмянах пабудуюць завод па вытворчасці дражджавога экстракту, «Рэгіянальная газета»
  47. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
  48. ^ Кушнярэвіч А., Брыль А. Готыка ў Ашмянах // Беларускі гістарычны часопіс. № 10, 2010.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
 — ¹ Вылучаным пазначаюцца ўмацаваныя месты і мястэчкі (гарады / гарадкі); — ² У дужках прыводзіцца час атрыманьня Магдэбурскага права
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ашмяны&oldid=2575427»