Сапоцкін

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Сапоцкін
лац. Sapockin
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі
Герб Сапоцкіна


Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гарадзенская
Раён: Гарадзенскі
Сельсавет: Сапоцкінскі
Плошча:
  • 3,73612 км²[1]
Насельніцтва: 977 чал. (2018)[2]
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 152
Паштовы індэкс: 231733
СААТА: 4220863904
Нумарны знак: 4
Геаграфічныя каардынаты: 53°50′0″ пн. ш. 23°39′0″ у. д. / 53.83333° пн. ш. 23.65° у. д. / 53.83333; 23.65Каардынаты: 53°50′0″ пн. ш. 23°39′0″ у. д. / 53.83333° пн. ш. 23.65° у. д. / 53.83333; 23.65
Сапоцкін на мапе Беларусі ±
Сапоцкін
Сапоцкін
Сапоцкін
Сапоцкін
Сапоцкін
Сапоцкін
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Сапо́цкін[3] — мястэчка ў Беларусі, каля Аўгустоўскага каналу. Цэнтар сельсавету Гарадзенскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 977 чалавек[2]. Знаходзіцца за 21 км на паўночны захад ад Горадні, зь якой злучаецца аўтамабільнай дарогай.

Сапоцкін — старажытнае мястэчка гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і дзьве капліцы-пахавальні, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася царква Прачыстай Багародзіцы, помнік архітэктуры XIX ст., зруйнаваны савецкімі ўладамі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Гісторыя Сапоцкіна

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гісторыя Сапоцкіна пачалася 10 ліпеня 1519 году, калі вялікі князь Жыгімонт Стары надаў баярыну Сапоцьку Статкевічу (Сопотку Стецковичу) прывілей на валоданьне зямлёй Раманаўшчынай у Гарадзенскім павеце Троцкага ваяводзтва[4]. Тым часам першы пісьмовы ўпамін пра само мястэчка датуецца 1550—1560-мі гадамі.

За часамі Вялікай Паўночнай вайны ў красавіку 1703 году Сапоцкін займалі швэдзкія войскі пад камандаю Карла XII. На 1704 год у мястэчку дзейнічала царква, а большасьць насельніцтва былі рускай веры[5]. У 1724 годзе тут збудавалі новую драўляную царкву.

У 1786 годзе Сапоцкін атрымаў права на штогадовыя кірмашы. У 1789 годзе Антоні Валовіч і яго жонка Тэафілія заснавалі касьцёл у прадмесьці Тэаліне. У 1793 годзе Сапоцкін увайшоў у новаўтворанае Гарадзенскае ваяводзтва. У гэты час мястэчка мела ўласны герб: у блакітным полі срэбны вол з залатымі рагамі[6].

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Лямус, 1878 г.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Сапоцкін апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 году — у Варшаўскім герцагстве. У 1815 годзе мястэчка далучылі да Царства Польскага Расейскай імпэрыі (спачатку ў Аўгустоўскай губэрні, а з 1867 году — у Аўгустоўскім павеце Сувальскай губэрні).

На 1827 год у Сапоцкіне было 98 будынкаў. У 1841 годзе ў мястэчку збудавалі новую мураваную царкву[7]. У 1858 годзе колькасьць будынкаў узрасла да 160, зь іх 3 былі мураванымі. У 1875 годзе расейскія ўлады з мэтай русіфікацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага гвалтоўна адабралі царкву ў Сьвятога Пасаду і перадалі Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі, у 1890 годзе тое ж самае зрабілі з касьцёлам. У 1893 годзе ў Тэаліне ўтварылі манастыр, а касьцёл перабудавалі ў маскоўскім стылі.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Сапоцкін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сапоцкін абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР[8]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Сапоцкін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Валавічоўцы ў Аўгустоўскім павеце Беластоцкага ваяводзтва. На 1921 год у мястэчку было 294 будынкі.

У 1939 годзе Сапоцкін увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам раёну Беластоцкай, з 1944 году — Гарадзенскай вобласьці. У Другую сусьветную вайну з 22 чэрвеня 1941 да 18 ліпеня 1944 году Сапоцкін знаходзіўся пад акупацыяй Трэцяга Райху. У 1959 годзе Сапоцкінскі раён скасавалі, а мястэчка ўвайшло ў склад Гарадзенскага раёну. Каля 1970 году савецкія ўлады зруйнавалі мураваную царкву[9]. У 1978 годзе ўтварыўся Сапоцкінскі батанічны заказьнік.

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1827 год — 733 чал.; 1858 год — 1568 чал., у тым ліку 1239 юдэяў; да 1890 году — 2457 чал.[10]; 1897 год — 3900 чал.[11]; 1900 год — 6595 чал.[12]
  • XX стагодзьдзе: 1921 год — 1774 чал.; 2000 год — 1510 чал.[12]
  • XXI стагодзьдзе: 2001 год — 1,5 тыс. чал.[13]; 2006 год — 1,4 тыс. чал.; 2008 год — 1,3 тыс. чал.; 2009 год — 1231 чал. (перапіс)[14]; 2015 год — 1027 чал.[15]; 2016 год — 1003 чал.[16]; 2017 год — 983 чал.[17]; 2018 год — 977 чал.[2]

Адукацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Сапоцкіне працуюць сярэдняя і музычная школа, дашкольная ўстанова

Мэдыцына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе местачковая лякарня.

Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Забудова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вуліцы і пляцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Афіцыйная назва Гістарычная назва Былыя назвы
Элізы Ажэшкі вуліца Васілевіцкая вуліца
Юзэфа Вільчынскага вуліца ? Кастрычніцкая вуліца
Яна Паўла II вуліца Асочніцкая вуліца Баляслава Сьмелага вуліца
Леніна вуліца

З урбананімічнай спадчыны Сапоцкіна да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Аўгустоўская, Гарадзенская, Тэалінская і Школьная. Таксама ў мястэчку існавалі вуліцы Ерусалімская (за польскім часам вуліца 3 мая) і Сынагогальная[18] , пляцы Рынак і Сынагогальны.

Мясцовасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тэалін — прадмесьце Сапоцкіна, названае ў гонар жонкі Антонія Валовіча.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадпрыемствы лясной прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Сапоцкіне месьціцца Ўправа біялягічнага заказьніку Сапоцкінскі. Спыніцца можна ў местачковым гатэлі[19].

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На заходняй ускраіне мястэчка захаваўся курганны могільнік — помнік археалёгіі Х—ХІ стагодзьдзяў.

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D918r0090680
  2. ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  3. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 161.
  4. ^ Вашкевіч А. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя праваслаўных прыходаў Сапоцкінскага краю. — Менск, 2014. С. 53.
  5. ^ Вашкевіч А. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя праваслаўных прыходаў Сапоцкінскага краю. — Менск, 2014. С. 54.
  6. ^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 230.
  7. ^ Вашкевіч А. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя праваслаўных прыходаў Сапоцкінскага краю. — Менск, 2014. С. 55.
  8. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  9. ^ Вашкевіч А. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя праваслаўных прыходаў Сапоцкінскага краю. — Менск, 2014. С. 56.
  10. ^ Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 76.
  11. ^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 230.
  12. ^ а б Князева В. Сапоцкін // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 228.
  13. ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 172.
  14. ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  15. ^ Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  16. ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  17. ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  18. ^ Галубовіч В., Вашкевіч А. Інвэнтар мястэчка Сапоцкін 1704 года // Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr 37.
  19. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
  20. ^ Вандроўка па Гарадзеншчыне, www.budzma.org

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]