Пяршаі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Пяршаі
лац. Piaršaji
Касьцёл Сьвятога Юрыя і Божай Маці
Касьцёл Сьвятога Юрыя і Божай Маці
Першыя згадкі: 1492
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Менская
Раён: Валожынскі
Сельсавет: Пяршайскі
Насельніцтва: 663 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1772
Паштовы індэкс: 222361
Нумарны знак: 5
Геаграфічныя каардынаты: 54°1′56.2″ пн. ш. 26°41′0.6″ у. д. / 54.032278° пн. ш. 26.6835° у. д. / 54.032278; 26.6835Каардынаты: 54°1′56.2″ пн. ш. 26°41′0.6″ у. д. / 54.032278° пн. ш. 26.6835° у. д. / 54.032278; 26.6835
Пяршаі на мапе Беларусі ±
Пяршаі
Пяршаі
Пяршаі
Пяршаі
Пяршаі
Пяршаі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Пярша́і[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Пяршайцы. Цэнтар сельсавету Валожынскага раёну Менскай вобласьці. Знаходзяцца за 15 км на ўсход ад Валожына, за 31 км ад чыгуначнай станцыі Валожын (лінія Маладэчна — Ліда); на аўтамабільнай дарозе Менск — Валожын.

Пяршаі — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы пісьмовы ўпамін пра Пяршаі як сяло, уладаньне касьцёла датуецца 1492 годам. З 1493 году паселішча знаходзілася ў валоданьні біскупа віленскага Войцеха.

Пад 1539 годам Пяршаі ўпамінаюцца як мястэчка, цэнтар воласьці. У гэты час тут дзейнічаў касьцёл, працавалі 2 корчмы. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Пяршаі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Менскага павету[2]. На 1800 год тут было 36 двароў, касьцёл, плябанія, карчма, 2 вадзяныя млыны. Маёнтак знаходзіўся ў валоданьні І. Ражэрсона, у 1858 годзе — В. Тышкевіча. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Пяршаях было 59 двароў, дзейнічала царква, працавалі народная вучэльня, аптэка, хлебазапасны магазын, крама і карчма.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Пяршаі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Пяршаі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР[3]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Пяршаі апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Стаўпецкага, з 1926 году Валожынскага павету.

У 1939 годзе Пяршаі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1999 год тут было 270 двароў, на 2001 — 270. У 2000-я гады Пяршаі атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XVIII стагодзьдзе: 1800 год — 191 чал.
  • XIX стагодзьдзе: 1897 год — 391 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1921 год — 361 чал.[4]; 1999 год — 688 чал.[5]
  • XXI стагодзьдзе: 2011 год — 678 чал.[6]; 2010 год — 663 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Пяршаях працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сядзіба

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 130.
  2. ^ Jelski A. Pierszaje (2) // Słownik geograficzny... T. VIII. — Warszawa, 1887. S. 99.
  3. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  4. ^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część I: Województwo Nowogródzkie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
  5. ^ Батвіннік М. Пяршаі // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 16.
  6. ^ БЭ. — Мн.: 2001 Т. 13. С. 159.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]