Лаздуны 1

	Лаздуны
	; Касьцёл Сьвятых Сымона і Тадэвуша
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Іўеўскі
Сельсавет:	Лаздунскі
Насельніцтва:	923 (1999)
Тэлефонны код:	+375 1595
Геаграфічныя каардынаты:	53°57′54″ пн. ш. 25°58′26″ у. д. / 53.965° пн. ш. 25.97389° у. д.Каардынаты: 53°57′54″ пн. ш. 25°58′26″ у. д. / 53.965° пн. ш. 25.97389° у. д.
	Лаздуны на мапе Беларусі Лаздуны
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Лаздуны.

Лазду́ны 1-я — вёска ў Беларусі, на рацэ Гарачы. Цэнтар сельсавету Іўеўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 1999 год — 923 чалавекі. Знаходзяцца за 18 км на ўсход ад Іўя, за 12 км ад чыгуначнай станцыі Юрацішкі.

Лаздуны — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны). Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палацава-паркавы комплекс Корвін-Мілеўскіх, помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XIX ст.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Упершыню Лаздуны ўпамінаюцца ў XVI ст. як уладаньне Радзівілаў, якія стагодзьдзямі перадавалі іх у заклад іншым асобам. Ад свайго заснаваньня паселішча ўваходзіла ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва. У 1591 годзе Лаздуны ўпамінаюцца як маёнтак, што знаходзіўся ў закладзе ў Бруханскіх, пазьней у Магільніцкіх, з 1614 году ў віленскага купца Вэндана. У 1645—1699 гадох Лаздунамі валодаў стольнік браслаўскі М. Більдзюкевіч. На 1690 год у паселішчы было 15 дымоў.

У пачатку XVIII ст. Лаздуны перайшлі ў валоданьне Ромэраў, пазьней Панорскіх. На 1735 год тут было 45 дымоў. У 1744 годзе ў Лаздунах збудавалі касьцёл, які належаў да Суботніцкай парафіі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Лаздуны апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі. Апошні ардынат Дамінік Геранім Радзівіл у 1806 годзе перадаў мястэчка Валадковічам. За Корвін-Мілеўскімі ў 1859 годзе ў Лаздунах нанава адбудавалі касьцёл. У 1861 годзе тут адбыліся сялянскія выступленьні. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку Лаздунах быў 91 двор, працавалі хлебазапасны магазын, школа граматы; у аднайменным маёнтку з фальваркамі — 8 двароў, дзейнічалі касьцёл, вінакурня, карчма. На 1909 год у Лаздунах было 122 двары.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Лаздуны занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лаздуны абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР^[1]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Лугамавіцкай гміне Валожынскага павету Наваградзкага ваяводзтва. У гэты час у мястэчку было 156 двароў, у аднайменным фальварку — 14 двароў. У 1920—1930 гадох тут дзейнічала сельскагаспадарчая школа.

У 1939 годзе Лаздуны ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Юрацішкаўскага раёну. Статус мястэчка Лаздуны панізілі да вёскі. У колішнім маёнтку Лаздунах дзейнічалі сыраварня, школа, крама. У Другую сусьветную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 7 ліпеня 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху. 3 20 студзеня 1960 году Лаздуны ўваходзяць у склад Іўеўскага раёну. На 1998 год у вёсцы было 350 двароў.

Мястэчка на старых здымках
Стары касьцёл, каля 1900 г.
Новы касьцёл, 1912 г.
Новы касьцёл, 1915—1918 гг.
Вуліца, 1915 г.

Сядзіба, 1898 г.
Сядзіба, 1915—1918 гг.
Сядзіба, 1925 г.
Сядзіба, да 1939 г.

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

XIX стагодзьдзе: 1866 год — 456 чал.^[2]; 1897 год — 838 чал. у мястэчку Лаздунах і 111 чал. у маёнтку Лаздунах
XX стагодзьдзе: 1905 год — 797 чал. у мястэчку Лаздунах і 213 чал. у маёнтку Лаздунах; 1909 год — 870 чал.; 1921 год — 700 чал. у мястэчку Лаздунах і 118 чал. у фальварку Лаздунах; 1970 год — 714 чал.; 1998 год — 899 чал.^[3]; 1999 год — 923 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Лаздунах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, бібліятэка, дом культуры.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

ПМК-56, асфальтавы завод і іншыя прадпрыемствы.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Камень Вялікі
Капліца могілкавая
Касьцёл Сьвятых Сымона і Тадэвуша (1904—1910)
Парк пры колішняй сядзібе (XIX ст.)

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сядзіба Корвінаў-Мілеўскіх (XIX ст.)

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Краявіды Лаздунаў
Касьцёл
Касьцёл, хоры
Касьцёл, брама
Вялікі камень

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 617.
^ БЭ. — Менск: 1999 Т. 9. С. 100.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: БелЭн, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — ISBN 985-11-0155-9
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Іўеўскага раёна. — Менск: БЕЛТА, 2002. — 510 с.: іл. ISBN 985-6302-45-5.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Лаздуны, Radzima.org

[at-1] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[2] Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 617.

[3] БЭ. — Менск: 1999 Т. 9. С. 100.

[1]

[2]

[3]