Перайсьці да зьместу

Хроніка літоўская і жамойцкая

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
(Перанакіравана з «Хроніка Літоўская і Жамойцкая»)
Хроніка літоўская і жамойцкая
Кройника литовская и жмойтская
Хроніка літоўская і жамойцкая, аркуш Табольскага сьпісу, XVIII стагодзьдзе
Жанр: рукапіс
Мова арыгіналу: старабеларуская
Год напісаньня: XVII стагодзьдзе

«Хро́ніка літо́ўская і жамо́йцкая» (ст.-бел. Кройника литовская и жмойтская) — помнік літоўскага (беларускага) летапісаньня, створаны ў XVII стагодзьдзі. Частка «Вялікае хронікі»[a], што апавядае пра сусьветную гісторыю да канца XVI стагодзьдзя.

Створаны летапіс, імаверна, на поўдні сучаснае Беларусі (магчыма, у Слуцку) асобай, набліжанай да роду Радзівілаў («Кроніка» надае ім шмат увагі і ўслаўляе іхні род).

Рукапіс быў выяўлены Віктарам Буганавым у Аддзеле рукапісных кніг Дзяржаўнага архіву Цюменскай вобласьці, у зьвязку з чым атрымаў назву Табольскага. Аналягічны Табольскаму Ленінградзкі сьпіс, знойдзены Мікалаем Улашчыкам у Аддзеле рукапісаў Дзяржаўнай Публічнай бібліятэкі імя Салтыкова-Шчадрына ў Ленінградзе. Вядомыя яшчэ два сьпісы летапісу: Краснаярскі, які захоўваецца ў Аддзеле рукапісаў Расейскай нацыянальнай бібліятэкі ў Санкт-Пецярбургу і разглядаецца як копія Табольскага, і Кракаўскі, выяўлены ў 1970 Яраславам Шчапавым у Аддзеле рукапісаў Бібліятэкі Польскай Акадэміі навук у Кракаве.

Напісаная «Кроніка» старабеларускай моваю, паводле зьместу набліжаная да «Хронікі Быхаўца» і асабліва да «Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі» Мацея Стрыйкоўскага — асноўнае крыніцы для стварэньня «Кронікі». Апісвае падзеі ў Вялікам Княстве Літоўскім пачынаючы ад легендарных часінаў (уцёкаў Палямона з Рыму) і сканчаючы абраньнем на сталец Жыгімонта Вазы. У «Кроніку» таксама ўстаўленая аповесьць пра Кулікоўскую бітву, прытым гэтая ўстаўка чыста мэханічная.

Адзінае летувіскае слова ў хроніцы прыпісваецца жамойцкім сялянам, якія «зь лясоў выходзячы… крычалі: „Мушк [то бок «бі» па-летувіску] немца“»[1].

  1. ^ Рукапіс азагалоўлены «Летопис, то есть кройника великая з розных многих кройникаров диалектом руским написана, а найпервей о створеню от бога о днех шестих»
  1. ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 36.