Слонімскі раён
| Слонімскі раён | |
 | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Беларусь |
| Статус | раён Беларусі |
| Уваходзіць у | Гарадзенская вобласьць |
| Адміністрацыйны цэнтар | Слонім |
| Дата ўтварэньня | 15 студзеня 1940 |
| Кіраўнік | Генадзь Хоміч[d][1] |
| Насельніцтва (2018) | 64 117[2] |
| Шчыльнасьць | 44 чал./км² |
| Плошча | 1,47 тыс.[3] км² |
| Вышыня па-над узр. м. · сярэдняя вышыня | 154 м[4] |
| Месцазнаходжаньне Слонімскага раёну | |
| |
| Мэдыя-зьвесткі | |
| Часавы пас | UTC +3 |
| Тэлефонны код | +375-15-62 |
| Паштовыя індэксы | 231 7хх, 231 8хх |
| Афіцыйны сайт | |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Сло́німскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на поўдні Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,47 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 64 117 чалавек[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Слонім.
Разьмешчаны на поўдні вобласьці й мяжуе на захадзе з Зэльвенскім, на поўначы — зь Зьдзецельскім раёнамі Гарадзенскай вобласьці, на ўсходзе і поўдні — з Баранавіцкім, Івацэвіцкім і Пружанскім раёнамі Берасьцейскай вобласьці.
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- 15 студзеня 1940: утвораны Слонімскі раён.
- 1983: места Слонім было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня.
- 4 студзеня 2002: Слонімскі раён і места Слонім былі аб’яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня[5].
Прырода
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Рэльеф
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Заходняя частка раёну разьмешчаная ў межах Слонімскага ўзвышша, паўночна-ўсходняя — на ўскраіне Наваградзкага ўзвышша, паўночная — у Нёманскай нізіне, усходняя і паўднёвая часткі — на Баранавіцкай раўніне. Значная частка раёну знаходзіцца на вышыні 180—200 мэтраў над узроўнем мора. У паўночна-ўсходняй частцы знаходзіцца найвышэйшы пункт — 223 мэтры.
Карысныя выкапні
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На тэрыторыі раёну разьмешчаны паклады торфу, крэйды, пяскова-жвіровага матэрыялу, глінаў, прызначаных для глыбокай керамікі, будаўнічых пяскоў і бузаў.
Клімат
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня −5,4 °С, ліпеня 17,8 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 592 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 196 дзён.
Гідраграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Працякае рака Шчара з прытокамі Грыўда, Бяроза, Іса, на мяжы з Зэльвенскім раёнам — Зальвянка.
Расьліннасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Каля 35% тэрыторыі раёну займаюць лясы: іглічныя, бярозавыя, яловыя, дубовыя. На тэрыторыі Слонімскага раёну знаходзіцца дзяржаўны батанічны заказьнік дзікарослых лекавых расьлінаў дзяржаўнага значэння, 2 ляндшафтавыя геамарфалягічныя заказьнікі прыроды мясцовага значэньня, маецца 13 помнікаў прыроды.
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XXI стагодзьдзе: 2009 год — 67 288 чалавек (35 324 — жанчыны, 31 964 — мужчыны), зь іх 18 318 чалавек (9568 — жанчыны, 8750 — мужчыны) зь сельскай мясцовасьці[6] (перапіс); 2016 год — 65 090 чалавек[7]; 2017 год — 64 671 чалавек[8]; 2018 год — 64 117 чал.[2]
Адукацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У сыстэме адукацыі ў раёне 26 дашкольных установаў (12 — агульнага развіцьця, 12 — з тэматычнай скіраванасьцю, 1 адмысловая ўстанова для дзяцей з асаблівасьцямі псыхафізычнага развіцьця, цэнтар разьвіцьця дзіцяці), 31 установа агульнай сярэдняй адукацыі, 8 пазашкольных установаў, 3 адмысловыя ўстановы, 2 вучэбна-вытворчыя камбінаты.
Культура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На сёньняшні дзень насельніцтва раёну абслугоўвае 78 установаў культуры: 37 бібліятэк, раённы Дом культуры (працуе 22 творчыя калектывы, 7 маюць званьне «народны», 1 «узорны», у раёне 14 калектываў са званьнем «народны» і «ўзорны»), раённы Дом рамёстваў, 27 клюбаў і Дамоў культуры, 2 клюбы фальклёру, 4 Дамы сацыяльна-культурных паслугаў, раённы краязнаўчы музэй імя І. І. Стаброўскага, 3 дзіцячыя музычныя школы і 2 школы мастацтваў. З 1990 року ў месьце адчыненая дзяржаўная ўстанова культуры «Слонімскі драматычны тэатар». Жыхароў места абслугоўвае кінатэатар «Мір», відэасалён.
Спорт
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У раёне месьцяцца 2 стадыёны, 2 басэйны, 30 спартовых заляў, 6 спартовых дзіцяча-юнацкіх школаў (2 маюць статус школаў Алімпійскага рэзэрву), дзе культывуецца 10 відаў спорту (бокс, мастацкая гімнастыка, гандбол, футбол, веславаньне на байдарках і каноэ, лёгкая атлетыка, каратэ, більярд, картынг, шашкі).
Гаспадарчая дзейнасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сельская гаспадарка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Пад сельскагаспадарчыя ўгодзьдзі занятыя 51,3% тэрыторыі. Асноўнымі галінамі сельскай гаспадаркі зьяўляюцца: мяса-малочная галіна, птушкагадоўля, вырошчваньне збожжавых і кармавых культураў, бульбы, ільну. У раёне 4 раённыя ўнітарныя сельскагаспадарчыя прадпрыемствы, 10 сельскагаспадарчых вытворчых каапэратываў, фэрмэрская гаспадарка, птушкафабрыка.
Прамысловасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сучасны Слонім — места з даволі разьвітай прамысловасьцю. Тут працуе 21 прамысловае прадпрыемства. Асноўныя прадпрыемствы: ААТ «Слонімскі мясакамбінат», ААТ «Слонімскі кардонна-папяровы завод Альбярцін», ААТ «Слонімская камвольна-прадзільная фабрыка», ААТ «Слонімскі льнозавод», УДП «Слонімскі вінаробны завод», філія «Слонімскі хлебазавод», ААТ «Слонімскі завод сухога абястлушчанага малака» і іншыя.
Галоўныя прадпрыемствы экспартэры — ААТ «Слонімскі завод сухога абястлушчанага малака», ААТ «Слоніммэбля». Экспартна-імпартныя апэрацыі ажыцьцяўляюцца з 29 краінамі сьвету. Асноўнымі гандлёвымі партнэрамі зьяўляюцца: Расея, Украіна, Кыргыстан, ЗША, Польшча, Нямеччына, Чэхія і іншыя.
Транспарт
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія Баранавічы — Ваўкавыск, аўтадарогамі Слонім зьвязаны з Баранавічамі, Івацэвічамі, Ружанамі, Ваўкавыскам, Лідай. Дзейнічае Слонімскі раённы вузел электрасувязі, які зьяўляецца структурным падпадзелам Гарадзенскай філіі дзяржаўнага ўнітарнага прадпрыемства электрасувязі «Белтэлекам».
Інфармацыя для турыстаў
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Помнікі прыроды
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- батанічныя: дуб чарэшчаты (Сенькаўшчынскае лесьнікоўства) і ліпа Каралінская (места Слонім);
- геалягічныя: гара Каўпак (в. Парэчча), Кракоткаўская града і Кракоткаўскі камень (в. Вялікая Кракотка), Расколаты камень (Альбярцінскае лесьнікоўства), Вялікі камень Смоўжаўскі (в. Смоўжы).
Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Царква Сьв. Мікалая ў дв. Азярніца (1867).
- Былая вуніяцкая царква ў дв. Альбярцін (1936).
- Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў дв. Альбярцін (1936).
- Палацава-паркавы комплекс Пуслоўскіх у в. Альбярцін (ХІХ ст.).
- Царква Сьв. Міхала Арханёла ў в. Вострава (2-ая палова XIX ст.).
- Былая вуніяцкая царква ў в. Высацк (XVIII ст.).
- Сядзіба Булгакаў у дв. Высацк-Дольны (XVI ст.).
- Царква ў в. Вялікая Кракотка.
- Сядзіба Пуслоўскіх ува ўрочышчы Гутка (XIX ст.).
- Капліца-пахавальня Ордаў у в. Дзеравянчыцы (1852).
- Парк пры былой сядзібе Ордаў у в. Дзеравянчыцы (XIX ст.)
- Царква Сьв. Тройцы ў в. Дзераўная (1914).
- Касьцёл Сьвв. Апп. Пятра й Паўла ў в. Дзявяткавічы Новыя (1786).
- Палацава-паркавы комплекс Сьлізьняў у в. Дзявяткавічы Новыя (XVIII ст.).
- Былая вуніяцкая, цяпер праваслаўная царква Сьв. Параскевы Пятніцы ў в. Дзявяткавічы Старыя (1779).
- Былы вуніяцкі кляштар, цяпер праваслаўны Сьвята-Ўсьпенскі мужчынскі манастыр у мястэчку Жыровічы (XVII—XIX стст.).
- Былая вуніяцкая, цяпер праваслаўная царква Сьв. Георгія ў мястэчку Жыровічы (XVIII ст.).
- Царква ў в. Вялікая Кракотка (2-ая палова XIX ст.).
- Былая вуніяцкая, цяпер праваслаўная царква Сьв. Аляксандра Неўскага ў в. Кракотка Малая (1812).
- Царква Нараджэньня Божай Маці ў в. Міжэвічы (1867).
- Царква ў в. Ніз (2-ая палова XIX ст.).
- Мэмарыяльны крыж паўстанцам 1830-31 гг. у в. Парэчча.
- Царква ў в. Парэчча (2-ая палова XIX ст.).
- Царква Сьв. Георгія ў в. Пасінічы (XIX ст.).
- Царква Сьв. Мікалая ў в. Перавалока (1670).
- Касьцёл Найсьв. Тройцы й кляштар бэрнардынаў (цяпер царква Сьв. Тройцы) у месьце Слонім (1639—1645).
- Чыгуначная станцыя ў месьце Слонім (1922).
- Кляштар бэнэдыктынак у месьце Слонім (1669).
- Капліца Сьв. Дамініка ў месьце Слонім (1745).
- Касьцёл Сьв. Андрэя Апостала ў месьце Слонім (1775).
- Касьцёл Бяззаганага Пачацьця Найсьв. Панны Марыі і кляштар бэрнардынак у месьце Слонім (1690).
- Касьцёл Божага Цела (цяпер сабор Спаса-Праабражэнскі) у месьце Слонім (1635, 2000-я).
- Ратуша ў месьце Слонім (1740-я).
- Сядзіба ў месьце Слонім (ХІХ ст.).
- Сынагога ў месьце Слонім (1642).
- Сынагога ў месьце Слонім (ХІХ ст.).
- Царква Сьв. Пр. Ільлі ў в. Сурынка (2-ая палова XIX ст.).
- Капліца-пахавальня ў в. Сынковічы (пач. ХХ ст.).
- Сядзіба ў в. Сынковічы (пач. ХХ ст.).
- Касьцёл Сьвятой Барбары ў в. Сялявічы (2-ая палова XIX ст.).
- Царква Сьв. Мікалая ў в. Вялікія Шылавічы (пач. XIX ст.).
Страчаная спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Сядзіба Ордаў в. Дзеравянчыцы (ХІХ ст.).
- Палац Сьлізьняў у в. Дзявяткавічы Новыя (ХІХ ст.).
- Сядзіба Валовічаў у в. Парэчча (XVII ст.)
- Кляштар канонікаў латэранскіх у месьце Слонім (1635)
- Касьцёл піяраў у месьце Слонім
- Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла і кляштар дамініканаў у месьце Слонім (1680)
- Кляштар марыявітак у месьце Слонім (1743)
- Касьцёл езуітаў у месьце Слонім (ХІХ ст.)
- Мячэт у месьце Слонім (ХІХ ст.)
- Палац Агінскіх у месьце Слонім (XVIII ст.)
- Касьцёл у в. Харашэвічы (XVIII ст.)
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Мікола Арочка — беларускі пісьменьнік
- Мікола Бушчык — беларускі мастак
- Міхал Валовіч (1806—1833) — беларускі рэвалюцыянэр, удзельнік нацыянална-вызваленчага паўстаньня 1830—1831 рокаў
- Надзея Дземідовіч (1927, хутар Макейкі — 2020) — удзельніца беларускага адраджэнцкага руху, савецкі палітвязень, мэмуарыстка
- Анатоль Іверс — беларускі пісьменьнік
- Павал Лойка — беларускі гісторык
- Іван Міско — беларускі скульптар
- Андрэй Пракапчук (1896—1970) — беларускі навуковец у сфэры дэрматалёгіі
- Міхась Ракевіч (1927, Ваўчкі — 1992) — удзельнік беларускага патрыятычнага падпольля ў 1946—1947 гг. у Заходняй Беларусі, заснавальнік арганізацыі «Чайка»,
- Уладзімер Салавей (1925, в. Гуменікі —1996) — удзельнік беларускага патрыятычнага падпольля ў 1946—1947 гадах у Заходняй Беларусі, заснавальнік арганізацыі «Чайка»
- Янка Саламевіч — беларускі літаратурны крытык і фальклярыст
- Віталь Скалабан (1947, вёска Шылавічы — 2011) — беларускі гісторык
- Васіль Супрун (1926—2007) — беларускі гісторык і археоляг
- Аляксандар Талерчык (1931, в. Парэчча — 2016) — беларускі краязнавец, гісторык, пэдагог, мэцэнат
- Валянцін Таўлай (1914—1947) — беларускі пісьменьнік
- Мікола Трус — беларускі літаратуразнаўца
- Сяргей Чыгрын — беларускі пісьменьнік
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ http://slonim.grodno-region.by/ru/biog/
- ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (па стане на 1 студзеня 2010 г.)
- ^ GeoNames (анг.) — 2005.
- ^ Указ Президента Республики Беларусь от 4 января 2002 г. №6 «Об объединении районов и городов областного подчинения Республики Беларусь, имеющих общий административный центр»
- ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Слонимский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Слонімскі раён // Гродзенскі аблвыканкам(недаступная спасылка)
- Слонімскі раён , Radzima.org
- Слонімскі раён (рас.), Глёбус Беларусі
- Фота-блог — Фатаздымкі Слоніму і Слонімшчыны
