Адам Русак

	Адам Русак
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	24 траўня 1904; в. Пясочнае каля Капылю
Памёр	21 сакавіка 1987 (82 гады); Менск
Пахаваны	Пясочнае;
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт
Мова	беларуская мова
Дэбют	27 траўня 1927, часопіс «Чырвоны сейбіт» — верш «Мая песьня»
Узнагароды	;

Ада́м Гера́сімавіч Руса́к (24 траўня 1904, в. Пясочнае Ігуменскага павету Менскай губэрні, цяпер Капыльскі раён Менскай вобласьці — 21 сакавіка 1987, Менск) — беларускі паэт-песеньнік. Заслужаны дзяяч культуры Беларусі (1964).

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся 24 траўня 1904 году ў вёсцы Пясочнае. У 1914 годзе скончыў Песачанскую пачатковую школу.

Працаваў на гаспадарцы. У 1922 годзе паступіў у Менскі будаўнічы тэхнікум, але ў хуткім часе пакінуў вучобу і паступіў у Беларускі музычны тэхнікум (скончыў у 1930), адначасова служыў музыкам у Чырвонай Арміі (1928—1930). У 1930—1934 вучыўся ў Ленінградзкай кансэрваторыі.

Быў салістам аркестру Ленінградзкага Малога опэрнага тэатру (з 1932), Белдзяржфілярмоніі (з 1949). Сябар Саюзу пісьменьнікаў БССР з 1939 году.

3 1959 году на пэнсіі.

Пахаваны на радзіме, у в. Пясочнае Капыльскага раёну.

Творчасьць

Друкаваўся з 1927 году. Публікаваўся ў часопісе «Полымя рэвалюцыі», газэтах «Звязда», «Літаратура і мастацтва».

Першы зборнік паэзіі «На родных палетках» выйшаў у 1946 годзе. Аўтар зборнікаў вершаў «Песьні і вершы» (1951), «Песни» (1954, па-расейску), «Пад голас баяна» (1957), «Толькі з табою» (1960), «Звонкія крыніцы» (1965), «Выбранае» (1972), «Закрасуйся, Нёман» (1978), «Песьні на словы А. Русака» (1980), «Засьцілайце сталы» (1984), «Дружбакі» (1987), «Песьні радасьці». Аўтар кніг вершаў для дзяцей «У Буслаўцы» (1967), «Добра ведаю ўрок» (1981).

Многія ягоныя вершы сталі вядомымі песьнямі: «Бывайце здаровы», «Толькі з табою», «Не шукай» (усе — музыка І. Любана); «Дняпро» і «Не за вочы чорныя» (муз. Ю. Семянякі); «Лясная песьня» (або «Ой, бярозы ды сосны, партызанскія сёстры») і «Па-над лесам, па-над борам» (муз. У. Алоўнікава); «Узьнялося сонца яснае» (муз. Дз. Лукаса); «Дзе ты, зорка мая» (муз. І. Лучанка) і інш.

Вершы А. Русака перакладаліся на ўкраінскую, расейскую і іншыя мовы.

Узнагароды

Узнагароджаны ордэнамі Дружбы народаў, «Знак Пашаны», мэдалямі.

Заслужаны дзяяч культуры Беларускай ССР (1964).

Ушанаваньне памяці

Імем Адама Русака названыя вуліцы ў Пясочным^[1] і Капылі^[2].

На будынку Песачанскай школы, дзе вучыўся паэт, і на доме ў вёсцы Малінаўка, дзе ён жыў, усталяваныя мэмарыяльныя дошкі^[1].

«Бывайце здаровы»

Ці не найбольш вядомы верш Адама Русака, які быў пакладзены на музыку — «Бывайце здаровы» — напісаны ў 1936 годзе^[3] па вяртаньні з роднае вёскі Пясочнае ў Пецярбург. Аўтарам музыкі да гэтай песьні зьяўляецца кампазытар Ісак Любан^[4]. Вэрсія ў расейскім перакладзе Міхаіла Ісакоўскага зьявілася ў «Правде» 1 студзеня 1937 году і некаторы час лічылася народнай^[5] (аўтарства не было пазначанае). Ісакоўскі фігураваў у расейскіх выданьнях як аўтар перакладу, а Ісак Любан — аўтарам музыкі. Неўзабаве адбылося паседжаньне Саюзу пісьменьнікаў Беларусі, на якім аўтарства Адама Русака было даказанае, і ў 1940-м годзе Ісакоўскі даслаў яму ліст з прабачэньнямі^[6].

Сярод першых выканаўцаў песьні народная артыстка БССР Ларыса Александроўская, якая прасьпявала яе для дэлегатаў рэспубліканскага зьезду партыі 15 чэрвеня 1937 году, і Леанід Уцёсаў. Аднак былы галоўны дырыгент сымфанічнага аркестру Беларускага радыёкамітэту Мікалай Кляўс(be) сьцьвярджаў, што ўпершыню песьня прагучала ў жывым этэры Беларускага радыё ў выкананьні дуэту Кухарава і Рубінштэйна^[5]. Запісы перадачаў у той час не вяліся.

Падчас Другой сусьветнай вайны песьня гучала на франтах у розных варыяцыях, у фільме «Канцэрт — фронту» Леанід Уцёсаў выканаў яе з вайсковымі куплетамі. Сярод пазьнейшых выканаўцаў — ансамбль «Песьняры» пад кіраўніцтвам Уладзімера Мулявіна, Ёсіф Кабзон, Зьміцер Вайцюшкевіч.

Крыніцы

^ ^а ^б Ірына Сьвірко (3 лютага 2009) «Сярод суседзяў, землякоў, сярод радні сваёй…» Культура. «Рэспубліка». Праверана 19 студзеня 2011 г.
^ В Копыле появились улицы Войниловича и Адама Русака (рас.) Жыцьцё рэгіёна. «Інфа-кур’ер» (16 лістапада 2010). Праверана 19 студзеня 2011 г.
^ Вольга Мядзведзева (8 жніўня 2007) Яго словы з песень не выкінеш Культура. «Звязда». Праверана 19 студзеня 2011 г.
^ Мы не баімся калгаснай опэры // «Наша Ніва» №8, 2000 г.
^ ^а ^б Роман Диковицкий, Владимир Солоненко (28 сакавіка 2006) «Бывайце здаровы» (рас.) Культура. «Вечерний Минск». Праверана 19 студзеня 2011 г.
^ Сямашка, Віктар (26 лістапада 2011) !OUT: Тузін шлягераў, пазбаўленых аўтараў Тузін гітоў Праверана 3 красавіка 2012 г.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — ISBN 985-11-0216-4

Вонкавыя спасылкі

Адам Русак на паэтычным партале «Вершы беларускіх паэтаў»
Біяграфія Адама Русака на Слоўніку.орг

[resp28922-1] а ^б Ірына Сьвірко (3 лютага 2009) «Сярод суседзяў, землякоў, сярод радні сваёй…» Культура. «Рэспубліка». Праверана 19 студзеня 2011 г.

[2] В Копыле появились улицы Войниловича и Адама Русака (рас.) Жыцьцё рэгіёна. «Інфа-кур’ер» (16 лістапада 2010). Праверана 19 студзеня 2011 г.

[zvyazda-3] Вольга Мядзведзева (8 жніўня 2007) Яго словы з песень не выкінеш Культура. «Звязда». Праверана 19 студзеня 2011 г.

[4] Мы не баімся калгаснай опэры // «Наша Ніва» №8, 2000 г.

[vm38021-5] а ^б Роман Диковицкий, Владимир Солоненко (28 сакавіка 2006) «Бывайце здаровы» (рас.) Культура. «Вечерний Минск». Праверана 19 студзеня 2011 г.

[6] Сямашка, Віктар (26 лістапада 2011) !OUT: Тузін шлягераў, пазбаўленых аўтараў Тузін гітоў Праверана 3 красавіка 2012 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

п а р Пісьменьнікі і паэты Беларусі
XI—XVIII стст.	Сымон Будны Ян Вісьліцкі Францішак Градоўскі Мікола Гусоўскі Фёдар Еўлашоўскі Хрыстафор Завіша Лаўрэнці Зізані Міхал Карыцкі Францішак Дыянізі Князьнін Лаўрэнці Крышкоўскі Лявон Мамоніч Андрэй Мужылоўскі Іпаці Пацей Ян Казімер Пашкевіч Сімяон Полацкі Францішка Ўршуля Радзівіл Ян Радван Андрэй Рымша Салямон Рысінскі Францішак Скарына Яфрэм Смаленскі Ігнаці Смалянін Мялеці Сматрыцкі Сьпірыдон Собаль Мацей Стрыйкоўскі Кірыла Тураўскі Афанасі Філіповіч Аляксандар Ходзька Рыгор Цамблак Васіль Цяпінскі
XIX ст.	Альгерд Абуховіч Паўлюк Багрым Францішак Багушэвіч Ян Баршчэўскі Адам Гурыновіч Ігнат Дамейка Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч Восіп Кавалеўскі Рыгор Кіпрыяновіч Кандрат Лейка Янка Лучына Францішак Малеўскі Адам Міцкевіч Ануфры Петрашкевіч Адам Плуг Міхал Рукевіч Францішак Савіч Вайніслаў Савіч-Заблоцкі Уладзіслаў Сыракомля Ігнат Ходзька Ян Чачот
Пачатак XX ст.	Уладзімер Агіевіч ◊ Эдзі Агняцьвет ◊ Антон Адамовіч ◊ Францішак Аляхновіч Зьмітрок Астапенка Адам Бабарэка Максім Багдановіч Дарафей Бохан Пятрусь Броўка ◊ Зьмітрок Бядуля Зоська Верас ◊ Анатоль Вольны Віталь Вольскі ◊ Платон Галавач Уладзіслаў Галубок Алесь Гарун Максім Гарэцкі Пятро Глебка ◊ Міхайла Грамыка Язэп Драздовіч Уладзімер Дубоўка ◊ Зьміцер Жылуновіч (Цішка Гартны) Міхась Зарэцкі Васіль Каваль Карусь Каганец Тодар Кляшторны Якуб Колас ◊ Янка Купала Гальяш Леўчык Язэп Лёсік Максім Лужанін ◊ Міхась Лынькоў ◊ Антон Лявіцкі (Ядвігін Ш.) Валеры Маракоў Янка Маўр ◊ Аркадзь Моркаўка ◊ Андрэй Мрый Уладзімер Мяжэвіч Рыгор Папараць Андрэй Александровіч Альбэрт Паўловіч Алаіза Пашкевіч (Цётка) Піліп Пестрак ◊ Алесь Пруднікаў Сяргей Ракіта Леапольд Родзевіч Рыгор Рэлес ◊ Алесь Салагуб Ян Скрыган ◊ Юлі Таўбін Валянцін Таўлай Паўлюк Трус Міхась Чарот Кузьма Чорны Васіль Шашалевіч Хвядос Шынклер Стары Улас Язэп Фарботка Уладзімер Хадыка
Пасьляваенны пэрыяд	Аляксандар Авечкін Алесь Адамовіч ◊ Вячаслаў Адамчык Натальля Арсеньнева Валянціна Аколава ◊ Сьцяпан Александровіч Рыгор Барадулін ◊ Янка Брыль ◊ Генадзь Бураўкін ◊ Васіль Быкаў ◊ Васіль Вітка Артур Вольскі Ларыса Геніюш Ніл Гілевіч ◊ Сяргей Грахоўскі Анатоль Грачанікаў Мікола Ермаловіч Віктар Казько Леанід Калодзежны Уладзімер Караткевіч Міхась Клімковіч Генадзь Кляўко Уладзімер Корбан Кандрат Крапіва ◊ Рыгор Крушына Аркадзь Куляшоў Тодар Лебяда Андрэй Макаёнак Іван Мележ Іван Навуменка Уладзімер Някляеў ◊ Сяргей Панізьнік ◊ Пімен Панчанка Павал Пруднікаў Аляксей Пысін Пятро Рунец Янка Сіпакоў Анатоль Сыс Максім Танк Ніна Тарас Іван Чыгрынаў Мікола Шабовіч ◊ Іван Шамякін Уладзімер Шыцік Карлас Шэрман Яўгенія Янішчыц Сакрат Яновіч
Сучасныя аўтары	Славамір Адамовіч Валянцін Акудовіч Сьвятлана Алексіевіч Арцём Арашонак Алесь Аркуш Уладзімер Арлоў Ігар Бабкоў Зьміцер Бартосік Юрась Барысевіч Альгерд Бахарэвіч Аляксей Бацюкоў Вадзім Болбас Анатоль Бутэвіч Аксана Бязьлепкіна Пятро Васючэнка Лявон Вашко Усевалад Гарачка Юры Гумянюк Андрэй Дынько Анатоль Івашчанка Яўген Кантылёў Вольга Караткевіч Мікола Купрэеў Андрэй Курэйчык Валерыя Кустава Марыя Мартысевіч Віктар Марціновіч Вінцэсь Мудроў Мікола Папека Алесь Разанаў Людміла Рублеўская Людміла Сільнова Сяргей Сматрычэнка Андрэй Федарэнка Макс Шчур
Народныя пісьменьнікі БССР і Беларусі	Кандрат Крапіва (1956) Міхась Лынькоў (1962) Іван Мележ (1972) Іван Шамякін (1972) Андрэй Макаёнак (1977) Васіль Быкаў (1980) Янка Брыль (1981) Іван Чыгрынаў (1994) Іван Навуменка (1995)
Народныя паэты БССР і Беларусі	Янка Купала (1925) Якуб Колас (1926) Пятрусь Броўка (1962) Аркадзь Куляшоў (1968) Максім Танк (1968) Пімен Панчанка (1972) Ніл Гілевіч (1991) Рыгор Барадулін (1992)
«◊» — пісьменьнікі й паэты, якія працягваюць сваю мастацкую дзейнасьць і ў наступны пэрыяд