Карпілаўка (Лагойскі раён)
| Карпілаўка | |
 Пагорак пры сядзібе Лявіцкіх. Малюнак зроблены Уладзіславам Галубком 14 лістапада 1916 году. | |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Лагойскі |
| Сельсавет: | Янушкавіцкі |
| Колькасьць двароў: | 10 |
| Тэлефонны код: | +375 1774 |
| Паштовы індэкс: | 223124 |
| Аўтамабільны код: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°12′23.78″ пн. ш. 27°30′9.58″ у. д. / 54.2066056° пн. ш. 27.5026611° у. д.Каардынаты: 54°12′23.78″ пн. ш. 27°30′9.58″ у. д. / 54.2066056° пн. ш. 27.5026611° у. д. |
Карпілаўка на мапе Беларусі   Карпілаўка | |
Карпілаўка — вёска ў Янушкавіцкім сельсавеце Лагойскага раёну Менскай вобласьці. Даўняя ўласнасьць роду Лявіцкіх.
Уваходзіць у Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь.
Гісторыя
Да 1832 году вёска належала Пёкле Лявіцкай. Гэта быў невялікі фальварак з адным селянінам і адным парабкам. 22 лютага 1832 году Карпілаўку купіў дзед беларускага празаіка Антона Лявіцкага (Ядвігіна Ш.) Франц Лявіцкі, і ў 1880-х гадох яе ўладальнікам стаў бацька пісьменьніка Іван Лявіцкі, Францаў сын[1].
Сядзіба Лявіцкіх
Пасьля сьмерці Івана Лявіцкага гаспадаром Карпілаўкі становіцца яго сын Антон, пазьней вядомы пад творчым псэўданімам Ядвігін Ш. У 1897 годзе, замест раней спаленага дома, ён будуе тут новы — драўляны, з мэзанінам і вэрандай[2], узводзіць вялікі на той час сад, прывозіць экзатычныя дрэвы: серабрыстыя таполі, канадзкія клёны, лістоўніцы і атуляе імі сваю сядзібу[3]. Тут зьбіраецца неблагая бібліятэка, у якой, апрача польскіх, францускіх кніг, зьяўляюцца кнігі і беларускія, і пра Беларусь[3]. Маёнтак Ядвігіна Ш. [4] часта наведваў Янка Купала.[5] Знаёмства Купалы і Лявіцкага пачалося ў 1904 годзе і доўжылася шмат гадоў. У Карпілаўку да Лявіцкага Купала хадзіў спачатку з засьценку Селішчы, дзе жылі тады маці і сёстры Купалы, а з 1911 году з фальварку Акопы, што за 1,5 км праз лясок ад Карпілаўкі.[6] Менавіта ў Антона Лявіцкага малады паэт убачыў багаты збор беларускіх выданьняў, што перавярнула яго сьветапогляд. Лічыцца, што якраз тады Ядвігін Ш. пераканаў Купалу пісаць на беларускай мове[2]. Ядвігіна Ш. без перабольшвання называюць хросным бацькам Янкі Купалы ў літаратуры.[7] Пра сустрэчы зь Ядвігіным Ш. Купала пазьней успамінаў:
|
У пэрыяд 1904—1906 гг. ...я пазнаёміўся зь Ядвігіным Ш. (жылі мы па суседзтву). Гэта была для мяне вялікая падзея. Я ўпершыню сутыкнуўся з чалавекам, які быў ня толькі пісьменьнікам, але і пісаў па–беларуску. 3ь ім я вельмі зблізіўся. Ён мне шмат расказваў пра незнаёмыя мне дагэтуль пісьменьніцкія справы і г. д. Чалавек ён быў з вышэйшай адукацыяй (праўда, унівэрсытэту з-за рэвалюцыйных справаў не закончыў), прытым вельмі цікавым і дасьціпным субяседнікам[8] | 
|
Адзіная дачка Ядвігіна Ш., Ванда Лявіцкая, пра сустрэчы яе бацькі зь Янкам Купалам успамінала:
|
|
Купала прыходзіў да нас браць кнігі. Чытаў тату свае вершы і ў хуткасьці стаў друкаваць іх у «Нашай ніве». 3 татам яны вялі доўгія гутаркі… |
|
Увесну 1912 году Янка Купала першы раз чытаў тут нованапісаную п'есу «Паўлінка»[2]. І пасьля сьмерці гаспадара Карпілаўкі Купала неадноўчы наведваў гэты ўтульны дом. Янка Купала быў хросным бацькам унучак А. Лявіцкага - Люцыі і Алесі. Прыяжджаў сюды са сваёй жонкай, прывозіў сваім хрэсьніцам гасьцінцы[9].
У Карпілаўцы гасьцявалі Ўладзіслаў Галубок, Зьмітрок Бядуля[2] і Максім Багдановіч[10].
Першы наскок сядзіба зьведала ў 1917 годзе, калі яе разрабавалі. Жонка пісьменьніка Люцыя Лявіцкая жыла тут да 1929 году пакуль яе не раскулачылі і фальварак ня быў канфіскаваны. Дом неўзабаве засялілі жыхарамі з навакольных хутароў — у ім жыло шэсьць сем'яў. У 1930-я гады сядзіба была разрабаваная і раскіданая дашчэнту[11]. Сучасныя вясковыя старажылы апісваюць гісторыю і выгляд колішняй сядзібы наступным чынам:
|
|
А дому даўно няма. Як удаву ягоную з сынамі НКВД забрала, так і стаяў. Пакуль калхоз некуды яго не прадаў. А дом прыгожы быў, з балконам і рознакаляровымі вакенцамі. А пасьля яшчэ доўга нашы мужыкі падмуркі рылі. Усё нейкае золата шукалі[12] |
|
У 1992 годзе амаль праз шэсьцьдзесят гадоў, унучкі Лявіцкага — Люцыя ды Алеся прыязджалі наведаць радавое гнязду сваіх продкаў[11].
У цяперашні час ад сядзібы засталіся толькі фрагмэнты парку, рэшткі саду, крыніца і водная сыстэма. Нядаўна на месцы сядзібы ўсталяваны ахоўны знак.[13] На абсягу вёскі ўтвораны несанкцыянаваны сьметнік[2].
Вядомыя выхадцы
- Сяргей Давідовіч (нар. 1942) — беларускі паэт і мастак-жывапісец
Крыніцы
- ^ Уладзімір Содаль Летуценнік з Карпілаўкі // Роднае слова. — 1994. — № 1. — С. 70.
- ^ а б в г д Святлана Ішчанка Купала не пазнаў бы Карпілаўку…. Культура. Праверана 2 жніўня 2011 г.
- ^ а б Уладзімір Содаль Летуценнік з карпілаўкі // Роднае слова. — 1994. — № 1. — С. 71.
- ^ Месца знаходжаньня колішняй сядзібы Лявіцкіх на мапе Google google.com Праверана 24 лістапада 2011 г.
- ^ Людміла Рублеўская (23 лютага 2009) Ядвигин Третий и единственный (рас.). Советская Белоруссия. Праверана 2 жніўня 2011 г.
- ^ Янкаў вянок Газэта «Культура» Праверана 24 лістапада 2011 г.
- ^ У пошуках купалаўскіх хутароў Газэта «Звязда» Праверана 24 лістапада 2011 г.
- ^ Я. Купала Зб. тв.: У 7т. Т. 7.С. 431—432
- ^ Шляхам Купалы – шляхам Коласа / Рэд. Н. Плыткевіч // Выд. УП Рыфтур. – Мн., 2010. – С. 37.
- ^ Уладзімер Содаль Ядвігін Ш. і Максім Багдановіч. Наша Ніва. Праверана 2 жніўня 2011 г.
- ^ а б Уладзімір Содаль Летуценнік з карпілаўкі // Роднае слова. — 1994. — № 1. — С. 73.
- ^ Зьміцер Бартосік Карпілаўка. Падарожжа на сялібу Антона Лявіцкага. Наша Ніва. Праверана 2 жніўня 2011 г.
- ^ У пошуках купалаўскіх хутароў Газэта «Звязда» Праверана 24 лістапада 2011 г.
Вонкавыя спасылкі
|
Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр 613Г000250 |
Карпілаўка (Лагойскі раён) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Карпілаўка на Radzima.org
- У пошуках купалаўскіх хутароў / Аўтар Анатоль Кляшчук // Газэта «Звязда», 30 ліпеня 2011 году
