Заказьнікі Беларусі
Зака́зьнікі Белару́сі — асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі (ААПТ) Беларусі, абвешчаныя дзеля захаваньня і аднаўленьня каштоўных прыродных мясьцінаў.
Паводле 4-га артыкула Закону Рэспублікі Беларусь ад 15 лістапада 2018 году № 150-З «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», заказьнікі могуць быць мясцовай і рэспубліканскай значнасьці. Згодна зь 7-м артыкулам Закону Савет міністраў Рэспублікі Беларусь «прымае рашэньні пра абвяшчэньне, пераўтварэньне, спыненьне існаваньня заказьнікаў рэспубліканскай значнасьці». Паводле 9-га артыкула, мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы прымаюць такія рашэньні датычна заказьнікаў мясцовай значнасьці. Згоднам з 14-м артыкулам плянаваньне такіх мясцовых рашэньняў улучаецца ў «абласныя схемы разумнага разьмяшчэньня ААПТ мясцовай значнасьці», якія «распрацоўваюцца абласнымі, Менскім гарадзкім выканаўчым камітэтам сумесна з Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі на 10-гадовы тэрмін». Для вылучэньня земляў пад такія схемы «распрацоўваюцца навуковыя абгрунтаваньні межаў, плошчы ААПТ і сьпіс землекарыстальнікаў, чые дзялянкі ўлучаюцца ў склад земляў» заказьнікаў[1]. На 2020 год у 6-і абласьцях Беларусі знаходзіўся 281 заказьнік мясцовай значнасьці і 99 — рэспубліканскай. Сярод іх вылучалі 5 відаў: біялягічны, водна-балотны, водны, геалягічны і краявідны. Сярод заказьнікаў мясцовай значнасьці налічвалася 126 водных (45%), 76 біялягічных (27%), 39 водна-балотных (14%), 29 краявідных (10%) і 11 геалягічных (4%). У Берасьцейскай вобласьці знаходзілася 30 заказьнікаў мясцовай значнасьці, у Віцебскай — 63, у Гарадзенскай — 28, у Гомельскай — 43, у Магілёўскай — 66 і ў Менскай — 51[2].
Падставы абвяшчэньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Паводле 16-га артыкула Закону Беларусі 2018 году «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», існавала 7 агульных падставаў пры выбары земляў для абвяшчэньня заказьнікамі:
- «наяўнасьць уласьцівых і рэдкіх прыродных краявідаў і біятопаў;
- наяўнасьць месцаў пражываньня дзікіх жывёлаў і росту дзікарослых расьлінаў, якія адносяцца да відаў, улучаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь;
- наяўнасьць месцаў рэгулярнага гнездаваньня, зімаваньня або стаянкі падчас пералёту водна-балотных і іншых відаў пералётных птушак у колькасьці, што перавышае 1 адсотак ад ліку нацыянальнай або эўрапейскай папуляцыі віду;
- наяўнасьць месцаў штогадовага засяроджаньня падчас сэзонных пералётаў прынамсі 10 000 асобін пералётных водна-балотных птушак (кулікі, качкі, гусі), прынамсі 500 асобін шэрых жураўлёў;
- наяўнасьць месцаў нерасту, нагулу і перасяленьня рыбы, што адносіцца да відаў, улучаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь;
- наяўнасьць прыродных земляў, улучаных у нацыянальную экалягічную сетку;
- наяўнасьць прыродных вадаёмаў, відаў рэльефу, непаўторных або рэдкіх паводле свайго паходжаньня, морфамэтрычных і іншых уласьцівасьцяў»[1].
Таксама налічвалася 4 адмысловыя падставы пры выбары земляў пад заказьнікі:
- «прыродныя землі нязначна парушаныя чалавечай дзейнасьцю і валодаюць высокай здольнасьцю аднаўленьня;
- уласьцівыя і рэдкія прыродныя краявіды і біятопы складаюць прынамсі 40% плошчы прыродных земляў;
- прыродныя землі ёсьць месцам пражываньня дзікіх жывёлаў і месцам росту прынамсі 10 відаў дзікарослых расьлінаў, што адносіцца да відаў, улучаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, і да відаў, якія падпадаюць пад дзеяньне міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь;
- прыродныя землі граюць важную ролю ў падтрыманьні воднага ладу прыродных вадаёмаў і балотаў».
Згодна з Законам прыродныя землі могуць абраць для абвяшчэньня заказьнікам мясцовай значнасьці, калі тая адпавядае «прынамсі 2-м агульным і 2-м адмысловым падставам». Заказьнікам рэспубліканскай значнасьці маглі абвясьціць пры адпаведнасьці «прынамсі 3-м агульным і 3-м адмысловым падставам»[1].
Забароны[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Згодна з 28-м артыкулам Закону 2018 году «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях», у межах заказьніка забараняюцца:
- «правядзеньне высечкі, выдаленьне, зьнішчэньне, пашкоджаньне, выняцьце дрэваў чарэшчатага дуба, бука, востралістага клёна, вяза (лёма, бяроста), звычайнага ясеня, ліпы, дугласіі, кедра і карэльская бярозы;
- узьвядзеньне прадметаў будаўніцтва;
- расчыстка расьліннасьці ў прыбярэжных палосах і воднай расьліннасьці;
- забор вады для прамысловай і гаспадарчай патрэбы з вадаёмаў;
- выпас жывёлы і касьба ў прыбярэжных палосах з 1 красавіка па 15 чэрвеня»[1].
Паводле 24-га артыкула Закону, існавала яшчэ 16 агульных забаронаў на:
- «выведку і распрацоўку радовішчаў карысных выкапняў;
- скід сьцёкавых водаў у навакольнае асяродзьдзе;
- мыйку мэханічных транспартных сродкаў;
- выкананьне гідратэхнічнай мэліярацыі» і зьмяненьне воднага ладу;
- "выпальваньне сухой расьліннасьці, травы на корані, а таксама ржышча і пажніўных рэшткаў;
- «спальваньне пасечаных рэшткаў пры правядзеньні высечак лесу»;
- «увядзеньне дзікіх жывёлаў і расьлінаў;
- узьвядзеньне прамысловых, камунальных і складзкіх збудаваньняў, аўтамабільных заправачных станцыяў, станцыяў тэхнічнага абслугоўваньня і мыйняў для аўтатранспарту, жывёлагадоўчых стайняў і жылой забудовы, разьмяшчэньне летнікаў для жывёлы, стварэньне новых садаводчых таварыстваў і дачных каапэратываў;
- разьмяшчэньне асобных намётаў, намётавых мястэчак, стаянак падарожнікаў, іншых абсталяваных зонаў і месцаў адпачынку, стаянак мэханічных транспартных сродкаў, распальваньне вогнішчаў»;
- «правядзеньне суцэльных высечак галоўнага карыстаньня;
- складаваньне і прымяненьне лётным чынам хімічных сродкаў аховы расьлінаў, рэгулятараў іх росту і ўгнаеньняў;
- выняцьце, выдаленьне, пашкоджаньне і зьнішчэньне драўняна-хмызьняковай расьліннасьці, жывога надглебавага покрыва і ляснога подсьцілу, зьняцьцё ўрадлівага слою глебы, улучна з подсьцілавымі пародамі;
- выкарыстаньне юрыдычнымі і фізычнымі асобамі водных транспартных сродкаў з рухавікамі ўнутранага згараньня звыш 15 конскіх сілаў;
- рух і стаянка мэханічных транспартных сродкаў і самаходных машынаў па-за дарогамі агульнага карыстаньня і адмыслова абсталяванымі месцамі;
- узворваньне земляў у прыбярэжных палосах;
- правядзеньне навуковых досьледаў з прыроднымі мясьцінамі, што могуць прывесьці да шкоднага ўзьдзеяньня»[1].
Нумар[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У 37-м артыкуле Закону «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях» прадугледжвалася, што заказьніку прысвойваецца рэестровы нумар у выглядзе АААА.3.Б.В, дзе:
- АААА — парадкавы нумар у летапісным парадку ўліку;
- 3 — лічбавы код заказьніка, як віда ААПТ;
- Б — лічбавы код значнасьці (2 — мясцовая, 1 — рэспубліканская);
- В — лічбавы код Менску (7) або вобласьці (1 — Берасьцейская, 2 — Віцебская, 3 — Гомельская, 4 — Гарадзенская, 5 — Менская і 6 — Магілёўская; некалькі адм.-тэр. адзінак згадваецца праз касую рысу)[1].
Рэспубліканскія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
На 2020 год у 6-і абласьцях Беларусі знаходзілася 99 заказьнікаў рэспубліканскай значнасьці. Зь іх 18 месьцілася ў Берасьцейскай вобласьці, 25 — у Віцебскай, 15 — у Гарадзенскай, 12 — у Гомельскай, 5 — у Магілёўскай і 24 — у Менскай. Налічвалася 4 віды такіх заказьнікаў: 37 біялягічных, 36 краявідных, 17 водных і 9 водна-балотных. Найбольшым быў заказьнік «Сярэдняя Прыпяць» плошчай звыш 930 км², які месьціўся ў 3-х раёнах Берасьцейскай вобласьці і Жыткавіцкім раёне Гомельскай. Найстарэйшым дзейным быў Казьянскі заказьнік, заснаваны ў сакавіку 1960 году ў Полацкім і Шумілінскім раёнах Віцебскай вобласьці[2]. На канец 2017 году рэспубліканскія заказьнікі займалі звыш 9508 км² (950 896,33 га) земляў Беларусі, што складала звыш 4,5 % плошчы краіны[3].
Берасьцейская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Стронга | краявідны | Баранавіцкі | 12 015 | 1998 г., 26 кастрычніка | |
Буслаўка | біялягічны | Бярозаўскі, Пружанскі | 7936 | 1997 г., 12 жніўня | ![]() |
Спораўскі | біялягічны | Бярозаўскі, Дарагічынскі, Івацэвіцкі, Янаўскі | 19 384 | 1991 г., 15 жніўня | |
Прыбускае Палесьсе | краявідны | Берасьцейскі | 17 230,6 | 2003 г., 30 траўня | ![]() |
Ялоўскі | біялягічны | Ганцавіцкі | 959 | 1979 г, 16 жніўня | |
Борскі | біялягічны | Ганцавіцкі, Лунінецкі | 2818,4 | 1979 г., 16 жніўня | |
Падвялікі мох | водны | Ганцавіцкі | 10 647 | 2005 г., 13 сьнежня | |
Выганашчанскае | краявідны | Ганцавіцкі, Івацэвіцкі, Ляхавіцкі | 54 611,34 | 1968 г., 18 лістапада | |
Званец | краявідны | Дарагічынскі, Кобрынскі | 16 227,42 | 1996 г., 11 красавіка | |
Радастаўскі | краявідны | Дарагічынскі | 6685,17 | 1978 г., 22 жніўня | |
Лунінскі | біялягічны | Лунінецкі | 9283 | 1997 г., 27 лютага | |
Сярэдняя Прыпяць | краявідны | Лунінецкі, Пінскі, Столінскі; Жыткавіцкі Гомельскай вобласьці | 93 062,15 | 1999 г., 19 ліпеня | ![]() |
Лукава | біялягічны | Маларыцкі | 1594,07 | 1968 г., 8 верасьня | |
Тырвовічы | біялягічны | Пінскі | 1443 | 1984 г., 26 верасьня | |
Прастыр | краявідны | Пінскі, Столінскі | 9544,71 | 1994 г., 28 лютага | |
Ружанская пушча | біялягічны | Пружанскі | 2812 | 1986 г., 21 лютага | |
Марочна | водна-балотны | Столінскі | 6444,39 | 2008 г., 26 траўня | |
Альманскія балоты | краявідны | Столінскі | 94 219 | 1998 г., 12 лістапада | ![]() |
Віцебская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Рычы | водны | Браслаўскі | 1390,62 | 1979 г., 16 жніўня | |
Чырвоны Бор | краявідны | Дрысенскі, Расонскі | 35 023,3 | 1997 г., 29 ліпеня | ![]() |
Асьвейскі | краявідны | Дрысенскі | 30 567,38 | 1977 г., 13 чэрвеня | ![]() |
Запольскі | біялягічны | Віцебскі | 794,04 | 1979 г., 16 жніўня | |
Мошна | біялягічны | Віцебскі | 398,76 | 1979 г, 16 жніўня | |
Чысьцік | біялягічны | Віцебскі | 299,98 | 1979 г., 16 жніўня | |
Белае | водны | Глыбоцкі, Ушацкі | 483,2 | 1979 г., 16 жніўня | |
Доўгае | водны | Глыбоцкі | 644,45 | 1979 г., 16 жніўня | ![]() |
Сэрвач | водны | Глыбоцкі, Докшыцкі | 9150,35 | 1997 г., 29 ліпеня | |
Карыценскі мох | водны | Гарадоцкі | 1388,9 | 1981 г., 1 красавіка | |
Верхневялейскі | водны | Докшыцкі | 815,02 | 1996 г., 21 сакавіка | |
Бабінавіцкі | краявідны | Лёзьненскі | 10 547 | 1998 г., 17 верасьня | ![]() |
Жада | водна-балотны | Мёрскі, Шаркоўшчынскі | 7118 | 2015 г., 26 жніўня | |
Балота Мох | водны | Мёрскі | 4602,03 | 1981 г., 1 красавіка | |
Ельня | краявідны | Мёрскі, Шаркоўшчынскі | 25 301 | 1968 г., 18 лістапада | ![]() |
Лонна | біялягічны | Полацкі | 443,07 | 1979 г., 16 жніўня | |
Дражбітка-Сьвіна | водна-балотны | Полацкі | 6727,25 | 2015 г., 4 лютага | |
Глыбокае-Вялікае Астравіта | водны | Полацкі | 1353,38 | 1979 г., 16 жніўня | |
Казьянскі | краявідны | Полацкі, Шумілінскі | 26 060 | 1960 г., 10 сакавіка | |
Швакшты | водны | Пастаўскі | 5517,03 | 1996 г., 25 верасьня | |
Сіньша | краявідны | Расонскі | 12 877,42 | 1996 г., 21 сакавіка | ![]() |
Крывое | водны | Ушацкі | 1063,72 | 1979 г., 16 жніўня | |
Янка | водна-балотны | Шаркоўшчынскі | 5848 | 2015 г., 4 лютага | |
Сосна | водны | Шумілінскі | 168,33 | 1979 г., 16 жніўня | |
Споры | водны | Шумілінскі | 1170,59 | 2015 г., 8 кастрычніка |
Гарадзенская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Замкавы лес | біялягічны | Ваўкавыскі, Зэльвенскі | 3659,52 | 2007 г., 27 сьнежня | |
Гарадзенская пушча | краявідны | Гарадзенскі | 20 515,59 | 1997 г., 12 жніўня | ![]() |
Азёры | краявідны | Гарадзенскі, Шчучынскі | 23 364,05 | 1990 г., 5 сакавіка | ![]() |
Ліпічанская пушча | краявідны | Зьдзецельскі, Мастоўскі, Шчучынскі | 15 153 | 2002 г., 8 кастрычніка | |
Медухава | біялягічны | Зэльвенскі | 1375,34 | 1996 г, 11 красавіка | |
Налібоцкі | краявідны | Іўеўскі, Наваградзкі; Валожынскі, Стаўпецкі Менскай вобласьці | 86 892 | 2005 г., 27 траўня | ![]() |
Міранка | водны | Карэліцкі | 3548,74 | 1996 г., 25 верасьня | |
Сьвіцязянскі | краявідны | Карэліцкі, Наваградзкі | 1193,79 | 1970 г., 18 чэрвеня | ![]() |
Дакудаўскі | біялягічны | Лідзкі | 630,34 | 1990 г., 5 сакавіка | |
Наваградзкі | краявідны | Наваградзкі | 1827,07 | 1994 г., 28 кастрычніка | |
Белы Мох | водна-балотны | Астравецкі | 887,5 | 2015 г., 21 кастрычніка | |
Сарачанскія азёры | краявідны | Астравецкі | 14 738,97 | 2008 г., 25 траўня | ![]() |
Слонімскі | біялягічны | Слонімскі | 4812,73 | 1978 г., 22 жніўня | |
Дубатоўскае | біялягічны | Смаргонскі | 839,5 | 1978 г., 22 жніўня | |
Котра | краявідны | Шчучынскі | 10 463,5 | 2003 г., 19 верасьня |
Гомельская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Буда-Кашалёўскі | біялягічны | Буда-Кашалёўскі | 6720,63 | 1998 г., 13 красавіка | |
Поплаў ракі Сож | водна-балотны | Буда-Кашалёўскі, Веткаўскі, Чачэрскі | 8563,72 | 2015 г., 4 лютага | |
Стары Жадзен | водна-балотны | Жыткавіцкі, Лельчыцкі | 17 048,39 | 2015 г., 4 лютага | |
Выдрыца | краявідны | Жлобінскі, Шацілавіцкі | 17 560 | 1999 г., 14 кастрычніка | ![]() |
Смычок | краявідны | Жлобінскі, Рэчыцкі | 2635 | 2000 г, 27 верасьня | |
Стрэльскі | краявідны | Каленкавіцкі, Мазырскі | 12 161 | 1999 г., 23 лютага | |
Букчанскі | біялягічны | Лельчыцкі | 4990,31 | 1979 г., 16 жніўня | |
Дняпроўска-Сожаўскі | біялягічны | Лоеўскі | 14 556 | 1999 г., 5 жніўня | |
Мазырскія яры | краявідны | Мазырскі | 1019,77 | 1986 г., 21 лютага | ![]() |
Бабінец | біялягічны | Рудабельскі | 830,7 | 1979 г., 16 жніўня | |
Рудабельскі | біялягічны | Рудабельскі | 4070,2 | 2003 г., 27 чэрвеня | |
Чыркавіцкі | біялягічны | Шацілавіцкі | 461,63 | 1979 г., 16 жніўня |
Магілёўская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Заазер’е | водны | Бялыніцкі | 4172,1 | 1968 г., 18 лістапада | ![]() |
Астравы Дулебы | водны | Бялыніцкі, Клічаўскі | 26 600 | 1998 г., 12 лістапада | ![]() |
Старыца | краявідны | Быхаўскі | 2033 | 1997 г., 27 лютага | |
Сьвіслацка-Бярэзінскі | краявідны | Асіпавіцкі, Качэрыцкі, Клічаўскі | 17 480 | 2015 г., 4 лютага | |
Прапойскі | водна-балотны | Прапойскi | 14 779,33 | 2017 г., 4 лiстапада | ![]() |
Менская вобласьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва | Від | Раён | Плошча (га) | Дата абвяшчэньня | Выява |
---|---|---|---|---|---|
Чарневіцкі | краявідны | Барысаўскі, Бярэзінскі, Крупскі | 10 180 | 2005 г., 24 студзеня | |
Чэрнеўскі | біялягічны | Барысаўскі | 1026,53 | 1979 г., 16 жніўня | |
Барысаўскі | краявідны | Барысаўскі, Смалявіцкі | 2731,4 | 2015 г., 4 лютага | |
Дзянісавіцкі | біялягічны | Крупскі | 3059,59 | 1979 г., 16 жніўня | |
Сялява | краявідны | Крупскі | 19 364,83 | 1993 г, 25 лютага | ![]() |
Белая Русь | краявідны | Лагойскі | 4460 | 2015 г., 4 лютага | ![]() |
Купалаўскі | краявідны | Лагойскі, Менскі | 3834 | 2000 г., 6 красавіка | |
Глебкаўка | біялягічны | Менскі | 964 | 2001 г., 29 сьнежня | ![]() |
Лебядзіны | біялягічны | Менскі | 43,49 | 2015 г., 28 красавіка | ![]() |
Падсады | біялягічны | Менскі | 1079 | 1999 г., 31 сакавіка | |
Прылуцкі | біялягічны | Менскі | 523,06 | 1977 г., 20 студзеня | ![]() |
Сьціклева | біялягічны | Менскі | 428 | 2001 г., 29 сьнежня | ![]() |
Юхнаўскі | біялягічны | Менскі | 221 | 2001 г., 13 жніўня | |
Прылепскі | краявідны | Менскі | 3242 | 2000 г., 20 сьнежня | ![]() |
Траскоўшчына | краявідны | Менскі | 745,39 | 2001 г., 5 сакавіка | |
Копыш | біялягічны | Пухавіцкі | 1222,34 | 1979 г., 16 жніўня | |
Мацеевіцкі | біялягічны | Пухавіцкі | 1802,19 | 1979 г., 16 жніўня | |
Амговіцкі | біялягічны | Пухавіцкі, Старадароскі | 2556,8 | 2009 г., 24 сьнежня | |
Амяльнянскі | біялягічны | Пухавіцкі | 2011,57 | 1979 г., 16 жніўня | |
Вароніцкі востраў | водна-балотны | Пухавіцкі | 828,44 | 2015 г., 4 лютага | |
Валмянскі | біялягічны | Смалявіцкі | 614,5 | 1996 г., 21 сакавіка | ![]() |
Пекалінскі | біялягічны | Смалявіцкі | 2128,9 | 2000 г., 10 жніўня | |
Гайна-Бродня | водны | Смалявіцкі | 1196,22 | 2015 г., 4 лютага | |
Фаліцкі Мох | біялягічны | Старадароскі | 1947,21 | 2007 г., 27 сьнежня |
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б в г д е А. Лукашэнка. Закон Рэспублікі Беларусь ад 15 лістапада 2018 году № 150-З «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях»(рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 13 сьнежня 2018 г. Праверана 22 траўня 2020 г.
- ^ а б Заказьнікі рэспубліканскай і мясцовай значнасьці(рас.) // Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 22 траўня 2020 г.
- ^ Андрэй Кабякоў. Пастанова Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 4 лістапада 2017 году № 825 «Аб абвяшчэньні рэспубліканскага водна-балотнага заказьніка «Прапойскі» і ўнясеньні дапаўненьня і зьмяненьняў у пастанову Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 2 ліпеня 2014 г. № 649»(рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 10 лістапада 2017 г. Праверана 8 ліпеня 2021 г.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Заказьнікі // Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Архіўная копія ад 2020 г. Праверана 22 траўня 2020 г.