Сьцяг Беларусі
Сьцяг Беларусі — афіцыйны сымбаль Рэспублікі Беларусь. Гэта палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную і зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1. Уздоўж тронка разьмяшчаецца арнамэнт, чырвоны на белым фоне. Ужываецца як дзяржаўны сьцяг пасьля ўказу А. Лукашэнкі ад 12 чэрвеня 1995 году[1]. Шэраг аўтараў (праўнікі, гісторыкі і інш.) паказваюць на незаконнасьць дзяржаўнага статусу гэтай сымболікі з прычыны парушэньня Канстытуцыі і заканадаўства Беларусі пры прызначэньні і правядзеньні рэфэрэндуму 14 траўня 1995 году[1][2][3][4][5][6]. На гэтай падставе апазыцыйныя да ўлады А. Лукашэнкі грамадзкія, культурніцкія і палітычныя арганізацыі працягваюць выкарыстоўваць беларускі нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг, які быў афіцыйным дзяржаўным сымбалем Беларусі ў 1991—1995 гадох. Аднак вольна карыстацца гэтым сьцягам можна толькі за межамі краіны[1][7].
Беларусь — адзіная з колішніх рэспублік СССР, улады якой вярнулі дзяржаўны статус савецкім сымбалям, нягледзячы на наяўнасьць беларускіх гістарычных нацыянальных сьцяга і гербу. Цяперашні афіцыйны сьцяг зьяўляецца мадыфікацыяй сьцяга БССР, распрацаванага і зацьверджанага за часамі кіраваньня Сталіна ў 1951 годзе.
Зьмест
Дызайн[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
За аснову новага сьцяга з ініцыятывы А. Лукашэнкі ўзялі сьцяг БССР, зь якога прыбралі серп і молат і чырвоную зорку. Апроч таго, інвэртавалі колеры арнамэнту (замест белага арнамэнту на чырвоным фоне зьявіўся чырвоны арнамэнт на белым фоне).
1 траўня 2012 году згодна з пастановай Дзяржаўнага стандарту Рэспублікі Беларусь з арнамэнту сьцягу прыбралі белыя бакавыя палоскі.
.svg)
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
БССР[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Сьцяг Беларускай ССР
Згодна зь першай Канстытуцыяй БССР (ССРБ), прынятай 3 лютага 1919 году, ейны сьцяг апісваўся наступным чынам: «Гандлёвы і ваенны сьцяг ССРБ — прастакутнае чырвонае (пунцовае) палотнішча з залатымі літарамі ў верхнім куце ля тронка ССРБ або надпісам „Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь“»[8]. Пазьней сьцяг БССР некалькі разоў зьмяняўся, аднак адзінае яго адрозьненьне ад сьцяга СССР (як і сьцягоў іншых саюзных рэспублік) крылася ў надпісе «БССР» у левым верхнім куце.
Кампанія па зьмяненьні сьцягаў рэспублік Савецкага Саюзу (у тым ліку і БССР) на больш арыгінальныя распачалася «зьверху»[9] неўзабаве па сканчэньні Другой сусьветнай вайны. Імаверна, яе прычынай было ўтварэньне ААН, дзе акрамя СССР прадстаўніцтва таксама атрымалі БССР і УССР. На фоне шматколернасьці сьцягоў краінаў-удзельнікаў ААН савецкія рэспубліканскія палотнішчы выглядалі непаўнавартаснымі і безаблічнымі[9].
Для адлюстраваньня нацыянальных асаблівасьцяў на палотнішчы новага сымбалю БССР надумалі зьмясьціць малюнак арнамэнту, вышытага ў 1917 году (год кастрычніцкага перавароту) сялянкай Матронай Маркевіч зь вёскі, якая на момант стварэньня сьцяга ўваходзіла ў склад Ульянаўскага (назва ў гонар Леніна) сельсавету[9]. Яшчэ да вайны ўзор узялі на захоўваньне ў архіў Белпрамсавету з прычыны магчымасьці яго выкарыстаньня ў лёгкай прамысловасьці[9]. Вялікую ролю пры абраньні менавіта гэтага арнамэнту адыграла ягоная назва «Ўзыходзячае сонца», якая імпанавала камуністычнай ідэалёгіі[9].
Абраньню арнамэнту не перашкодзіў той факт, што муж Матроны Маркевіч быў арыштаваны ў 1937 годзе за антысавецкую прапаганду і расстраляны, пасьля чаго сям'я прайшла праз «раскулачваньне». Арыгінал вышытага Матронай Маркевіч ручніка не захаваўся, бо быў альбо канфіскаваны савецкімі карнымі органамі ў 1937 годзе, альбо згінуў у час Другой Сусьветнай вайны. Брата Матроны Маркевіч Міхаіла Кацара, мастацтвазнаўцу і загадчыка сэктару этнаграфіі і фальклёру Акадэміі навук БССР, у 1951 годзе ўлучылі ў склад камісіі па распрацоўцы новага сьцягу БССР[10][11].
Малюнак сьцяга БССР з пэўнымі сымбалічнымі дадаткамі да абранага арнамэнту стварыў мастак М. І. Гусеў[9], расеец з паходжаньня[12].
У выніку, 25 сьнежня 1951 году Прэзыдыюм Вярхоўнага Савету БССР зацьвердзіў новы сьцяг БССР[9]. Форму закону гэтаму ўказу надалі 27 сакавіка 1952 году[13].
Ад БССР да Рэспублікі Беларусь[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
27 ліпеня 1990 году Вярхоўны Савет БССР прыняў дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце краіны. 25 жніўня 1991 году Беларусь абвясьціла незалежнасьць ад СССР. Яшчэ ў 1990 году ўлады Менску (а таксама Радашкавічаў[14]) пачалі выкарыстоўваць нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг побач са сьцягам БССР (яны разам вывешваліся над будынкам гарсавету).
Дыскусія пра прыняцьце дзяржаўнага сьцяга разгарнулася на 6-й пазачарговай сэсіі Вярхоўнага Савету 19 верасьня 1991 году пры абмеркаваньні закону «Аб назьве, Дзяржаўным гербе і Дзяржаўным сьцягу Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі». Яшчэ ў час дзённага перапынку народны дэпутат БССР касманаўт Уладзімер Кавалёнак[14] выйшаў на плошчу, дзе на той час звычайна знаходзіліся пікетоўцы, узяў у іх бела-чырвона-белы сьцяг і ў атачэньні сваіх аднадумцаў вярнуўся ў будынак Дома ўраду. У залі паседжаньняў Вярхоўнага Савету ён паставіў нацыянальны сьцяг побач з савецкім. Пасьля перапынку пачаўся разгляд пытаньня. Ніл Гілевіч прапанаваў вярнуць гістарычную беларускую сымволіку. Большасьць падтрымала яго.
Пастанова Вярхоўнага Савету ад 10 сьнежня 1991 году зацьвердзіла «Палажэньне аб Дзяржаўным сьцягу Рэспублікі Беларусь».
Рэфэрэндум 1995 году[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году
Яшчэ ў 1993 годзе Лукашэнка, які ў той час быў дэпутатам Вярхоўнага Савету, прапаноўваў правесьці рэфэрэндум датычна зьмены сымболікі, але парлямэнт не падтрымаў гэтую ідэю. Па абраньні прэзыдэнтам 21 сакавіка 1995 году ён прапанаваў варыянт сьцяга з трох палосаў: зялёнай, чырвонай (шырокай) і зялёнай, а 23 сакавіка зьявіліся новыя праекты сьцягу і гербу, высунутыя на рэфэрэндум[15].
14 траўня 1995 году з ініцыятывы А. Лукашэнкі адбыўся агульнанацыянальны рэфэрэндум па пытаньні нацыянальнай сымболікі. Паводле афіцыйных зьвестак, за прапанаваныя прэзыдэнтам варыянты гербу і сьцягу прагаласавала 75,1% выбарцаў (або 49,7% тых, хто меў права голасу[5]). Ужо 16 траўня новыя сьцягі вывесілі над будынкам Вярхоўнага Савету Беларусі і іншымі афіцыйнымі ўстановамі.
Пасьля апублікаваньня вынікаў рэфэрэндуму 12 чэрвеня 1995 году А. Лукашэнка выдаў указ №214, які зацьвердзіў Палажэньне аб Дзяржаўным сьцягу. Ягоны выгляд амаль цалкам адпавядаў старому сьцягу БССР 1951 году[15].
Згодна з законам РБ «Аб дзяржаўных сымбалях Рэспублікі Беларусь» (№301-3) ад 5 ліпеня 2004 году сьцяг Беларусі мае наступнае апісаньне (разьдзел II, артыкул 4):
Дзяржаўны сьцяг Рэспублікі Беларусь уяўляе сабой прастакутнае палотнішча, якое складаецца зь дзьвюх гарызантальных каляровых палос: верхняй — чырвонага колеру і ніжняй — зялёнага колеру. Стасунак шырыні палос чырвонага і зялёнага колераў — 2:1. Стасунак шырыні Дзяржаўнага сьцяга Рэспублікі Беларусь да яго даўжыні — 1:2. Каля тронка вэртыкальна разьмяшчаецца беларускі нацыянальны арнамэнт чырвонага колеру на белым полі, якое складае 1/9 даўжыні Дзяржаўнага сьцяга Рэспублікі Беларусь.
Пастанова Дзяржаўнага стандарту Рэспублікі Беларусь № 12 ад 10 лютага 2012 году ўнесла зьмены ў арнамэнце сьцягу, уведзеныя ў дзеяньне 1 траўня 2012 году. Згодна з пастановай, са сьцягу прыбралі белыя бакавыя палосы на арнамэнце[16].
Гісторыя дзяржаўнага сьцяга Беларусі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| Дзяржаўныя сьцягі Беларусі і дзяржаваў на тэрыторыі Беларусі ў XIV—XXI стст. | |||
|---|---|---|---|
 |
Вялікае Княства Літоўскае (сучасная рэканструкцыя) | 1341—1795 | Белая Пагоня ў чырвоным полі |
.svg) |
Беларуская Народная Рэспубліка | 1918—1919 | Палотнішча памерамі 1:2, з трох роўных гарызантальных палосаў — дзьвюх белых і адной чырвонай між імі |
.svg) |
ССРБ | 1919 | Прастакутнае чырвонае (пунцовае) палотнішча з залатымі літарамі ў верхнім куце ля тронка ССРБ або надпісам «Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь» |
 |
ЛітБел | 1919—1920 | Чырвонае палотнішча памерамі 1:2 |
|
ССРБ | 1920—1924 | Прастакутнае чырвонае (пунцовае) палотнішча з залатымі літарамі ў верхнім куце ля тронка ССРБ або надпісам «Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь»[17] |
 |
Сярэдняя Літва (сучасная рэканструкцыя) | 1920—1922 | Прастакутнае чырвонае палотнішча з гербам Сярэдняе Літвы (тарча, падзеленая вэртыкальна на дзьве часткі, у левай — «Белы Арол», у правай — «Пагоня») |
| БССР | 1924—1927 | Фактычна не было[18] | |
.svg) |
1927—1937 | Чырвонае або пунсовае палотнішча, у верхнім куце якога ля трока зьмяшчаюцца залатыя літары «БССР» або надпіс «Беларуская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка» | |
.svg) |
1937—1951 | Чырвонае палотнішча памерамі 1:2 з выявай у яго верхнім куце, ля тронка залатых сярпа і молата і над імі — чырвонай пяціканцовай зоркі, аблямаванай залатым шлякам, а ўнізе сярпа і молата залатыя літары — БССР | |
.svg) |
1951—1991 | Палотнішча зь дзьвюх гарызантальна разьмешчаных палосаў: верхняй чырвонага колеру і ніжняй зялёнага колеру ў стасунку 2/3:1/3 з выявай у верхнім левым куце чырвонай паласы залатых сярпа і молата і над імі чырвонай пяціканцовай зоркі, аблямаванай залатым шлякам. Ля трока вэртыкальна разьмяшчаецца арнамэнт белага колеру на чырвоным полі, які складае 1/9 даўжыні сьцяга | |
|
Рэспубліка Беларусь | 1991—1995 | Палотнішча памерамі 1:2, з трох роўных гарызантальных палосаў — дзьвюх белых і адной чырвонай між імі |
.svg) |
1995—2012 | Палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную і зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1. Уздоўж тронка разьмяшчаецца арнамэнт, чырвоны на белым фоне. | |
 |
з 2012 году | Палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную і зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1. Уздоўж тронка разьмяшчаецца арнамэнт, чырвоны на белым фоне. | |
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б в Латышонак А. Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі // Жаўнеры БНР. — Беласток-Вільня, 2009.
- ^ Пастухоў М. Ці законны рэфэрэндум 1995 году адносна наданьня дзяржаўнага статусу расейскай мове? // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня: Gudas, 2000. ISBN 998-6951-82-7.
- ^ Запрудзкі С. Грамадзкае сьцьвярджэньне беларускай мовы і парушэньні правоў беларускамоўных людзей // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня: Gudas, 2000. ISBN 998-6951-82-7.
- ^ Запрудзкі С. Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады // Архэ Пачатак № 1 (21) — 2002
- ^ а б Лялькоў І. Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан // ARCHE № 1 (21) — 2002.
- ^ Заключение Конституционного Суда Республики Беларусь от 11 октября 1995 г. №З-17/95 «О соответствии Конституции Республики Беларусь статьи 7 Закона „О Верховном Совете Республики Беларусь“, статьи 10, части четвертой статьи 63 Временного регламента Верховного Совета Республики Беларусь»
- ^ Ці маюць права адбіраць бел-чырвона-белы сьцяг? // «Радыё Свабода», 2 лютага 2009 г.
- ^ Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 22.
- ^ а б в г д е ё Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 24.
- ^ У Сянне адкрылі помнік жанчыне, якая вышыла арнамент з дзяржаўнага сцяга - budzma.org, 6 ліпеня 2015 г.
- ^ Адкрыты спіс - Маркевіч Аляксей Захаравіч (1885)
- ^ Валянцін Тарас: «Трэба жыць» // Наша Ніва. — №5, 2005.
- ^ Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 25.
- ^ а б Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 26.
- ^ а б Дзяржаўны сьцяг Рэспублікі Беларусь(рас.). «VEXILLOGRAPHIA: Официальный сайт русского центра флаговедения и геральдики». Праверана 17 кастрычніка 2010 г.
- ^ http://www.tnpa.by/ViewFileText.php?UrlRid=52178&UrlOnd=%D1%D2%C1%20911-2008 СТБ 911—2008 «О государственном флаге Республики Беларусь. Общие технические условия»(рас.)
- ^ Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 21.
- ^ Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 23.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сьцяг Беларусі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
| ||||||||||||||||||||||||||||
