Эканоміка Беларусі

Эканоміка Беларусі
Эканамічныя паказьнікі
мікрараён Няміга ў Менску (2015 год)
Валюта	беларускі рубель
Фіскальны год	каляндарны
Міжнародныя арганізацыі:	ЭАЭЗ
Статыстыка
СУП (намінальны)	$62,572 млрд (2019)
СУП паводле ППЗ	$195,599 млрд
Месца СУП паводле ППЗ	72-е
Рост СУП	1%
СУП на душу насельніцтва па ППЗ	$6604
СУП па сэктарах эканомікі	· сельская гаспадарка: 8,1% · прамысловасьць: 40,8% · сфэра паслугаў: 51,1%
Інфляцыя (ІСЦ)	5,3% (2019)
Насельніцтва па-за мяжой галечы	5,6%
Каэфіцыент Джыні	25,4
ІРЧП	0,817
Эканамічна актыўнае насельніцтва	4 975 430
Занятасьць насельніцтва па сэктарах эканомікі	· сельская гаспадарка: 9,7% · прамысловасьць: 23,4% · сфэра паслугаў: 66,8%
Узровень беспрацоўя	4,8%
Асноўныя галіны	харчовая, нафтаперапрацоўка
Індэкс лёгкасьці вядзеньня бізнэсу	49-е
Вонкавы гандаль
Экспарт	$42,247 млрд
Галіны экспарту	нафтаперапрацоўка, хімічная
Партнэры па экспарце	Расея 38,3%, Эўразьвяз 30%, Ўкраіна 12%
Імпарт	$41,327 млрд
Галіны імпарту	нафтавая, газавая
Партнэры па імпарце	Расея 58,8%, Эўразьвяз 18,6%, Кітай 8,2%
Наўпроставыя замежныя інвэстыцыі	$6,929 млрд
Дзяржаўныя фінансы
Дзяржаўная запазычанасьць	53,4% СУП
Вонкавая запазычанасьць	$39,92 млрд
Дзяржаўныя даходы	$22,15 млрд
Дзяржаўныя расходы	$20,57 млрд
Замежныя рэзэрвы	$7,315 млрд
Асноўная крыніца: CIA World Fact Book Калі не пазначана іншае, усе лічбы прыведзеныя ў далярах ЗША

Эканоміка Беларусі — 66-я эканоміка ў сьвеце паводле аб’ёму сукупнага ўнутранага прадукту. Па зьвестках Мінстату рост СУП Беларусі ў 2007 г. склаў 8,2%, інфляцыя склала 12,1%, рост прамысловай вытворчасьці 8,7%, рост інвэстыцыяў у асноўны капітал — 16,2%. Валавы прадукт на душу насельніцтва (па парытэту пакупной здольнасьці) склаў 10 900 даляраў.

Паводле дакладу ААН па выніках 2007 году эканамічны рост у Беларусі склаў 8%. Інфляцыя ў 2007 ацэньваецца ў дакладзе ў 8,5%.

У першым паўгодзьдзі 2008 году рост СУП склаў 10,4%, інфляцыя склала 7,3%

Паводле стану на 1 лютага 2015 году вонкавы дзярждоўг Беларусі склаў $12,3 млрд.

Макраэканамічныя паказчыкі

Тэмп росту СУП з 1995 па 2007 і адзнака на 2008 (у адсотках)

Інфляцыя

Асноўны артыкул: Беларускі рубель

Афіцыйная інфляцыя Беларусі па гадах з 2000 году:

• 2000—107,5%
• 2001 — 46,1%
• 2002 — 34,8%
• 2003 — 25,4%
• 2004 — 14,4%
• 2005 — 8,0%
• 2006 — 6,6%
• 2007 — 12,1%
• 2008 — 13,3%
• 2009 — 10,1%
• 2010 — 3,1%

Зьнешні гандаль

Цягам 2000-х гадоў большасьць экспарту Беларусі прыпадала на 3 галіны: нафтаперапрацоўку і нафтахімію, калійную прамысловасьць і чорную мэталюргію. У 2012 годзе іх доля ў экспарце дасягнула 48%.

2000-я гады

У 2004 годзе найбуйнымі гандлёвымі партнёрамі Беларусі былі Расея і краіны ЭЗ. Па экспарце таваразварот склаў з: Расеяй 47%, Вялікабрытаніяй 8,3%, Нідэрляндамі 6,7%, Польшчай 5.3%. Па імпарце — Расея 68,2%, Нямеччына 6.6%, Украіна 3.3%. У 2005 годзе таваразварот павялічыўся на 8%, у тым ліку экспарт — на 16%, імпарт — на 1,3% . Па дадзеных мытных органаў Беларусі, імпартаваўшы ў 2005 з Расеі 19,3 млн т нафты за $4,2 млрд, Беларусь экспартавала 13,5 млн т нафтапрадуктаў на $4,9 млрд.

У 2006 годзе таваразварот павялічыўся ў параўнаньні з 2005 на 28,7% і склаў $42 млрд. У тым ліку экспарт вырас на 23,5% да $19,7 млрд, імпарт вырас на 33,6% да $22,3 млрд Сальда вонкавага гандлю склалася адмоўным у памеры $2,5 млрд.. Сярод вонкавых гандлёвых партнёраў таваразварот з краінамі СНД склаў $23,1 млрд (+27%). Экспарт — $8,6 млрд (+22%), імпарт — $14,4 млрд (+30,1%). Сальда склалася адмоўным у памеры $5,8 млрд. У тым ліку таваразварот з Расеяй склаў $19,9 млрд (+25,9%). Экспарт — $6,8 млрд (+19,8%), імпарт — $13 млрд (+29,3%). Сальда склалася адмоўным у памеры $6,2 млрд. З краінамі па-за СНД таваразварот склаў $18,9 млрд (+30,8%). Экспарт — $11,1 млрд (+24,7%), імпарт — $7,8 млрд (+40,6%). Сальда склалася дадатным у памеры $3,2 млрд. У тым ліку з краінамі ЭЗ таваразварот склаў $13,9 млрд (+31,5%). Экспарт — $8,9 млрд (+27,5%), імпарт — $4,9 млрд (+39,5%). Сальда склалася дадатным у памеры $3,9 млрд. Экспарт нафтапрадуктаў, выпрацаваных з расейскай нафты на беларускіх нафтаперапрацоўчых прадпрыемствах, быў важным складнікам эканомікі краіны, на яго прыходзілася 16,4% СУП.

Замежная запазычанасьць

Асноўны артыкул: Замежная запазычанасьць Беларусі

Замежная дзяржаўная запазычанасьць Беларусі на 1 ліпеня 2008 году склала па дадзеных Міністэрствы фінансаў 4915,7 млрд беларускіх рублёў (каля $2,31 млрд.) Зь іх запазычанасьць, гарантаваная ўрадам, складае 673,2 млрд бел. руб. (13,7% усяго вонкавага абавязку), абавязак цэнтральнага ўрада склаў 4242,4 млрд бел. руб. (86,3%)

Беларусь адносіцца да групы краінаў зь нізкім узроўнем запазычанасьці. Так, стаўленьне замежнага дзярждоўгу да экспарту тавараў і паслуг па дадзеных на 1 студзеня 2006 году складала 4,3%, стаўленьне замежнага дзярждоўгу да СУП — 2,6%, стаўленьне плацяжоў па замежнаму дзярждоўгу да экспарту тавараў і паслуг — 1,2%.

Паводле заканадаўства замежнай дзяржаўнай запазычанасьцю зьяўляецца агульная сума асноўнага абавязку Рэспублікі Беларусь і яе рэзыдэнтаў па замежных дзяржаўных пазыках. Ліміт вонкавага дзяржаўнага абавязку Беларусі на канец 2006 году ўсталяваны ў памеры 2 млрд даляраў.

Унутраны абавязак

Унутраны дзяржаўны абавязак Беларусі на 1 ліпеня 2008 году склаў па дадзеных Міністэрствы фінансаў 6234,9 млрд бел. руб. Зь іх запазычанасьць, гарантаваная ўрадам, склала Br1785,6 млрд бел. руб. (28,6% усяго ўнутранага абавязку), запазычанасьць цэнтральнага ўрада склала 4449,3 млрд бел. руб.

Інвэстыцыі

Пачынальна з 2003 г. урад павялічвала тэмпы прыросту інвэстыцый (з 3,2% у 2002-м да 36% у першай палове 2006 г.), што перавышала тэмпы прыросту СУП. Адначасова нарастала дзель інвэстыцый у СУП з 16,2% у 2002 г. да максымуму ў пачатку 2005 г. — 23,2%.

Плянавалася, што ў 2006 у эканоміку Беларусі будзе інвэставана каля $11 млрд. Зь іх каля $9 млрд павінны былі скласьці ўласныя сродкі, астатнія — прамыя замежныя інвэстыцыі. У параўнаньні з 2005 аб’ём інвэстыцый плянавалася павялічыць на 24%.

У адпаведнасьці з праграмай сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця краіны на 2006—2010 гады, прынятай на трэцім «Усебеларускім народным сходзе», сродкі будуць накіроўвацца ў першую чаргу на разьвіцьцё малых і сярэдніх прадпрыемстваў, стварэньне новых вытворчасьцяў у невялікіх гарадах і райцэнтрах.

Аднак у 2006—2007 гг. тэмпы прыросту інвэстыцый хутка і няўхільна зьніжаліся: з 44% па інвэстыцыях вытворчага прызначэньня ў I квартале 2006 г. да 4,2% у жніўні 2007 г.

Пляны ўрада

Паводле праекту Праграмы сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця Беларусі на 2006—2010 гады, валовы ўнутраны прадукт у 2006—2010 гадах плянуецца на ўзроўні 146—155% да папярэдняга пяцігадовага пэрыяду. У сярэднім рост СУП плянуецца на ўзроўні 8-9% у год. У праекце праграмы закладзена павелічэньне аб’ёмаў прамысловай вытворчасьці за 5 гадоў на 43-51% (7,5-8,6% у год). Рэальныя грашовыя прыбыткі насельніцтва павінны ўзрасьці на 46-56% (8,3-9,3% у год), рэальны заработны поплатак — на 52-58% (8,7-9,6% у год).

Сацыяльная сфэра

Зарплата

Па дадзеных на лістапад 2007 сярэдняя зарплата па краіне склала 736,4 тыс. рублёў ($342). З 1 студзеня 2007 году мінімальны заработны поплатак у Беларусі складае 179 тыс. ($84), што складае 108% да дзейснага бюджэту пражытковага мінімуму.

Пэнсія

Сярэдні памер пэнсіі па ўзросту ў сьнежні 2007 году склаў 345,3 тыс. ($160).

Сярэдні памер пэнсіі па ўзросту ў Рэспубліцы Беларусь у траўні 2006 году склаў 260 тыс. беларускіх рублёў ($121), для ўдзельнікаў ВАВ — 381,9 тыс. ($178), для інвалідаў ВАВ 382 тыс. — 488 тыс. ($178-$227) у залежнасьці ад групы інваліднасьці.

Банкаўскія фундушы

Па дадзеных на 1 ліпеня 2006 году аб’ем банкаўскіх фундушаў складаў 6 трлн 870,8 млрд беларускіх рублёў (704,7 тыс. рублёў або 328,7 даляра на чалавека). Па дадзеных на 1 ліпеня 2005 на аднаго жыхара прыходзілася 490,1 тыс. рублёў, што было эквівалентна 228 далярам .

За 2007 год фундушы насельніцтва ў беларускіх рублях і валюце ў беларускіх банках павялічыліся на 35,2%, склаўшы сумарна больш $4,9 млрд. Дэпазыты ў нацыянальнай валюце ўзрасьлі за год на Br1,45 трлн дасягнуўшы Br6,8 трлн, а ў замежнай — на $600,3 млн дасягнуўшы $1,76 млрд. Такім чынам на 1 студзеня 2008 на аднаго жыхара краіны прыходзіцца $503 банкаўскіх фундушаў.

Па дадзеных Нацбанка Беларусі аб’ем прыцягнутых грашовых сродкаў насельніцтва ў банкаўскіх фундушах, аблігацыях і ашчадных сэртыфікатах на 1 красавіка 2007 году склаў 8,3 трлн беларускіх рублёў. Такім чынам у сярэднім на аднаго жыхара Беларусі на той момант прыходзілася 854 тыс. рублёў (400 даляраў).

9 лістапада 2008 году ў этэры беларускай тэлекампаніі СТВ была агучаная афіцыйная інфармацыя аб тым, што ў пераліку на кожнага жыхара рэспублікі ў банках прыцягнута сродкаў ужо ня меней 650 даляраў у эквіваленце.

Прыведзеныя дадзеныя сьведчаць, у цэлым, аб даверы грамадзян Рэспублікі Беларусь да айчыннай банкаўскай сыстэмы.

Рэйтынгі

Абмеркаваньне пытаньня аб атрыманьні сувэрэннага крэдытнага рэйтынгу вядзецца кіраўніцтвам Нацбанка і ўрадам з 2001 году. Рэйтынгавым кансультантам быў абраны галяндзкі банк ABN Amro.

21 жніўня 2007 году міжнароднае рэйтынгавае агенцтва Standard & Poor's абвясьціла аб прысваеньні Беларусі сувэрэннага крэдытнага рэйтынгу «B+» па доўгатэрміновых абавязаньнях у замежнай валюце, рэйтынгу «BB» па доўгатэрміновых абавязаньнях у нацыянальнай валюце і кароткатэрміновых сувэрэнных крэдытных рэйтынгаў «B». Прагноз па ўсіх рэйтынгах стабільны. У ліпені 2008 агенцтва пацьвердзіла існыя значэньні для рэйтынгаў Беларусі

У жніўні 2007 году былі таксама атрыманыя рэйтынгі ад іншага кіроўнага рэйтынгавага агенцтва — «Moody’s». Рэйтынг эмітэнта абавязаньняў у замежнай і нацыянальнай валютах быў усталяваны на ўзроўні B1, столь сувэрэннага валютнага рэйтынгу Ba2, столь рэйтынгу валютных дэпазытаў банкаў B2, столь рэйтынгу краіны ў яе валюце Baa3. Усе рэйтынгі агенцтва маюць прагноз «стабільны».

Гісторыя крэдытнага рэйтынгу Беларусі (S&P)

Дата	Рэйтынг па міжнароднай шкале
	У замежнай валюце			У нацыянальнай валюце
	Доўгатэрміновы	Прагноз	Кароткатэрміновы	Доўгатэрміновы	Прагноз	Кароткатэрміновы
21-08-2007	B+	Стабільны	B	BB	Стабільны	B
3-11-2008	B+	Нэгатыўны	B	BB	Нэгатыўны	B

Па Азначніку ўспрыманьня карупцыі (АУК), вымяранаму Транспэрэнсі Інтэрнэшнл (па-ангельску: Transparency International), у 2007 годзе Беларусь заняла 151 месца ў сьвеце з балам 2,1 (ад 0 да 10).

Галіны прамысловасьці

Вытворчасьць найважных відаў прамысловай прадукцыі :

	1995	2000	2001	2002	2003
Электраэнэргія, млрд. кВт·г	24,9	26,1	25,1	26,5	26,6
Гатовы пракат чорных мэталаў, тыс. т	614	1397	1418	1453	1451
Шыны аўтамабільныя для сельскагаспадарчых машын, тыс. шт.	1292	2440	2666	2281	2765
Мінэральныя ўгнаеньні (у пераліку на 100% пажыўных рэчываў), тыс. т	3349	4056	4379	4495	4953
Мэталарэзныя станкі, тыс. шт.	4,7	5,4	5,7	5,8	5,2
Грузавыя аўтамабілі, тыс. шт.	12,9	14,7	16,5	16,5	18,1
Тралейбусы, шт.	83	109	62	56	127
Аўтобусы, шт.	62	914	460	467	499
Трактары, тыс. шт.	28,0	22,5	22,7	24,3	26,7
Піламатэрыялы, тыс. м³	1702	2243	2058	2193	2304
Папера, тыс. т	27	44	51	58	67
Цэмэнт, тыс. т	1235	1847	1803	2171	2472
Керамічныя пліткі, млн. м³	8,2	12,9	16,3	16,6	17,5

Энэргетыка

У 2006 годзе энэргасыстэма рэспублікі, узначаленая кампаніяй Белэнэрга, цалкам забясьпечвае запатрабаваньні Беларусі ў электраэнэргіі і на 50% — па цеплыні.

• Усталяваная магутнасьць электрастанцый энэргасыстэмы складае 7,8 тыс. МВт.
• Працягласьць электрасетак — 256 тыс. км.
• Працягласьць цеплавых сетак — 4,99 тыс. км.

У абнаўленьне асноўных фондаў беларускай энэргетыкі ў 2006 годзе плянуецца накіраваць каля $440 млн

Усяго да 2010 году ў энэргетычныя аб’екты рэспублікі плянуецца ўкласьці больш $5 млрд, зь іх 2,5 млрд будзе накіраванае на мадэрнізацыю асноўных вытворчых фондаў, каля 1,8 млрд — на энэргазахавальныя мерапрыемствы ў іншых галінах эканомікі, каля 750 млн на павелічэньне выкарыстаньня мясцовых відаў паліва. Гэтыя меры дазволяць зьнізіць энэргаёмістасьць СУП на 25-30%, атрымаць сумарны эканамічны эфэкт у 5,6 млн тон умоўнага паліва, павялічыць спажываньне аднаўляльных крыніц энэргіі ў паліўным балянсе да 25%.

У 2005 годзе спажываньне паліўна-энэргетычных рэсурсаў (ПЭР) дасягнула 34,9 млн т. у.т. У структуры спажываньня ПЭР 59,9% займае прыродны газ, 21,7% — нафтапрадукты і сыравіна, 0,7% — вугаль, 15% — мясцовыя віды паліва (торф, дровы), 5,7% — імпарт электраэнэргіі.

Здабыча гаручых карысных выкапняў
У краіне распрацоўваецца некалькі нафтавых радовішчаў, усе яны адносяцца да Прыпяцкай нафтагазаноснай западзіны, на 2000 год прамысловыя запасы радовішчаў ацэньваюцца ў памеры 63 млн т., спадарожнага газу 35 млрд м³, невыведаныя — 190 млн т. і 90 млрд м³ адпаведна. Здабыча ў 2004 годзе склала 2 млн т. нафты і 250 млн м³ газу.

Геалягічныя запасы торфу на 2000 год у краіне ацэньваюцца ў памеры 4,3 млрд т., эканамічныя 1 млрд т., балянсавыя 260 млн т., распрацоўваныя да 140 млн т.

Тарфяное паліва гуляе важную ролю ў забесьпячэньні запатрабаваньняў насельніцтва і камунальна-бытавых прадпрыемстваў рэспублікі ў цьвёрдым паліве. Дзейнічае 42 торфаздабыўных і торфаперапрацоўчых прадпрыемства, на якіх працуе каля 11 тыс. чалавек. Імі штогод здабываюцца 3 млн т. торфу, у тым ліку 2,8 млн т. выкарыстоўваецца для вытворчасьці тарфяных брыкетаў і 0,2 млн т. для падрыхтоўкі тарфяных пажыўных сумесяў і адпраўкі на экспарт.

За апошнія два году Беларусь павялічыла пастаўкі торфабрыкету ў Эўропу на 30%, а распрацоўка тарфяных радовішчаў і праца торфапрадпрыемстваў маюць статус нацыянальных праектаў.

Адзначаюцца запасы гаручых сланцаў у прамысловых запасах — 3 млрд т. (эквівалентных 660 млн т.у.т.) і бурых вуглёў у памеры 150 млн т. (28 млн т.у.т.).

Аднаўляльныя крыніцы
Гадавы аб’ём выкарыстаньня драўніны і адыходаў дрэваапрацоўкі дасягае 1,4 млн т.у.т., пры максымальна аднаўляльных 6,6 млн т.у.т.

Тэхнічны гідрапатэнцыял рэспублікі ацэньваецца ў 2,5 млрд кВт•г/год, рэалізуецца на 26 малых ГЭС усталяванай магутнасьцю 12 МВт (2006) і сумарнай гадавой выпрацоўкай каля 30 млн кВт•г.

Тэхнічны ветрапатэнцыял ацэнены ў 300—400 млрд кВт•г/год, аднак у сілу перавагі вятроў малой хуткасьці эканамічны патэнцыял значна ніжэй.

Мэталюргія

Мэталюргічная галіна Беларусі ўключае чатыры заводу: РУП «Беларускі мэталюргічны завод», РУП «Рэчыцкі мэтызны завод», ААТ «Магілёўскі мэталюргічны завод» і РУП «Гомельскі ліцейны завод „Цэнтраліт“». Акрамя гэтага, у складзе найбуйных заводаў маецца больш ста ліцейняў цэхаў і ўчасткаў. У мэталюргічнай і ліцейнай вытворчасьці краіны занята больш 40 тысяч рабочых, зь іх каля 3 тысяч — інжынэрныя рабочыя.

Навуковае забесьпячэньне і падрыхтоўка кадраў ажыцьцяўляецца на шасьці катэдрах ВНУ, Інстытутам тэхналёгіі мэталаў Нацыянальнай акадэміі навук, УП "Інстытут БелНІІЛіт ". Зь 1972 году дзейнічае Інстытут парашковай мэталюргіі, які ачольвае Дзяржаўнае навукова-вытворчае аб'яднаньне парашковай мэталюргіі.

У галіновую праграму мадэрнізацыі ліцейнай вытворчасьці базавых прадпрыемстваў Мінпрама Беларусі да 2010 году ўключылі больш 50 праектаў. Пачалі рэканструкцыю ліцейняў цэхаў УП «Менскі трактарны завод» і «Менскі аўтамабільны завод», ААТ «Менскі завод ацяпляльнага абсталяваньня». Па выніках першага паўгодзьдзя 2006 Беларусь заняла чацьвёртае месца сярод краінаў СНД па аб’ёме выпуску мэталюргічнай прадукцыі.

Трубаправодны транспарт

Праз тэрыторыю Беларусі ажыцьцяўляюцца пастаўкі расейскага газу і нафты ў Польшчу, Нямеччыну, Украіну, Чэхію, Славаччыну, Вугоршчыну, Латвію, Летуву, а таксама Калінінградзкую вобласьць.

Празь Беларусь пракладзены асноўны для расейскага экспарту нафтаправод «Сяброўства», а таксама меней значны нафтаправод Яраслаўль — Полацак — да прыбалтыйскіх партоў і НПЗ.

Праз Беларусь праходзіць участак магістральнага газаправоду «Ямал — Эўропа». Ён прыналежыць «Газпрому», аднак знаходзіцца ў апэратыўным кіраваньні беларускага «Белтрансгаза».

Дзель беларускага транзыту ў забесьпячэньні паставак расейскага газу ў Эўропу ў апошнія два году значна вырасла ў сувязі з нарошчваньнем магутнасьці газаправода «Ямал — Эўропа». Так, у 2005 годзе праз Беларусь было транспартавана 27% расейскага экспарту газу, у 2006 — 29%, у 2007 году дзель можа скласьці больш 33%.

Глядзіце таксама

• Эканоміка Беларускай ССР
• Беларускі рубель
• Беларускі талер
• Беларускі эканамічны часопіс
• Дарогі Беларусі

Вонкавыя спасылкі

• Інфармацыя аб эканоміцы Беларусі на сайце навукова-дасьледчага цэнтру Мізэса
• З 2000 залаты запас Беларусі вырас у 5,7 разу
• Эканоміка на сайце пасольства Беларусі(недаступная спасылка)
• Эканоміка Беларусі на сайце ЦРУ ЗША