Герб Беларусі
.svg)
.svg)
Герб Беларусі — афіцыйны сымбаль Рэспублікі Беларусь. Уяўляе сабой зялёны контур тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у залатых промнях сонца над зямною куляй. Над контурам знаходзіцца чырвоная зорка, зьлева і справа контур абкружае вянок з залатых каласоў, пераплеценых кветкамі канюшыны і льну. Каласы абвіваюць стужкі колераў сьцягу Беларусі, унізе на стужцы бачны залаты надпіс «Рэспубліка Беларусь». Ужываецца як дзяржаўны герб пасьля ўказу А. Лукашэнкі ад 12 чэрвеня 1995 году[1]. Шэраг аўтараў (праўнікі, гісторыкі і інш.) паказваюць на незаконнасьць дзяржаўнага статусу гэтай сымболікі з прычыны парушэньня Канстытуцыі і заканадаўства Беларусі пры прызначэньні і правядзеньні рэфэрэндуму 14 траўня 1995 году[1][2][3][4][5][6]. На гэтай падставе апазыцыйныя да ўлады А. Лукашэнкі грамадзкія, культурніцкія і палітычныя арганізацыі працягваюць выкарыстоўваць беларускі нацыянальны герб Пагоня, які быў афіцыйным дзяржаўным сымбалем Беларусі з 1991 па 1995 гады.
Цяперашні афіцыйны герб зьяўляецца мадыфікацыяй гербу БССР, распрацаванага і зацьверджанага ў час кульмінацыі Сталінскіх рэпрэсіяў у 1938 годзе[7]. Апрача Беларусі, гербамі савецкіх часоў дагэтуль карыстаюцца Таджыкістан, Узбэкістан, а таксама непрызнаная Прыднястроўская малдаўская рэспубліка.
Зьмест
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
БССР[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Герб Беларускай ССР
Фармаваньне сымболікі БССР адбывалася цэнтралізавана і рэгулявалася ідэалягічнымі патрабаваньнямі[8]. Першы герб ССРБ узору 1919 году нічым не адрозьніваўся ад гербу РСФСР, акрамя надпісаў. Прыняты ў 1927 годзе герб рэспублікі аўтарства В. Волкава згодна з 2-й канстытуцыяй БССР меў наступнае апісаньне (разьдзел XIII, артыкул 74):
Дзяржаўны герб Беларускае Сацыялістычнае Савецкае рэспублікі складаецца з малюнку ў праменях узыходзячага сонца сярпа і молата, якія зьмешчаны крыж на крыж ручкамі ўніз і абкружаны вянком; гэты вянок складаецца зьлева з жытніх каласоў, пераплеценых канюшынаю, а справа з дубовае галінкі; унізе паміж абедзьвюма палавінамі вянка перавіты чырвонаю стужкаю, на якой зьмешчаны надпісы на беларускай, габрэйскай, расейскай і польскай мовах: «Пралятарыі ўсіх краін, злучайцеся!» і ніжэй — ініцыялы БССР. Уверсе гербу знаходзіцца пяціканцовая зорка.
Варта адзначыць, што ў зыходным праекце гэтага гербу прапаноўвалася выкарыстоўваць бел-чырвона-белую стужку[9], аднак Саўнаркам пастанавіў замяніць яе на чырвоную.
Згодна з афіцыйным тлумачэньнем, жытнія каласы на гербе адлюстроўвалі сельскую гаспадарку, а дубовая галінка — лясныя багацьці рэспублікі; пяціканцовая зорка — шлях да сацыялізму; колькасьць моваў — чатыры — адпавядала, з аднаго боку, асноўным этнічным групам, якія пражывалі на тэрыторыі рэспублікі, а з другога — не стварала палітычных падставаў для ўціску беларускай мовы на тэрыторыі Заходняй Беларусі, перададзенай Леніным Польшчай[10].
Нягледзячы на адсутнасьць у гербе БССР якіх-кольвек беларускіх нацыянальных адметнасьцяў, разгорнуты ў 1930-я гады наступ на «нацдэмаў» закрануў і прынятую ў часе беларусізацыі сымболіку. 28 ліпеня 1938 году на паседжаньні Вярхоўнага Савету БССР дэпутат Захараў І. А. выступіў з прамовай, дзе азначалася, што:
Беларусь зьяўляецца індустрыяльна-калгаснай краінай. У сельскай гаспадарцы пераважаюць большасьцю пасевы зернавых і тэхнічных культур — жыта, лён, канюшына. Усё гэта зьяўляецца асноўным багацьцем сельскай гаспадаркі, што і павінна быць адлюстравана ў дзяржаўным гербе Беларускай Савецкай Сацыялістычнай рэспублікі.
На гэтай падставе ён унёс прапанову пра зьмяненьне гербу БССР: «замяніць вянок з дубовымі лісьцямі вянком з жытніх каласоў, пераплеценых клеверам і льном».
Такім чынам быў створаны прэцэдэнт, калі разьвіцьцё народнай гаспадаркі аўтаматычна вымагала ўнясеньня дадатковых зьменаў у дзяржаўную сымболіку. Адпаведна, герб пераўтварыўся з сымбалічнай, ляканічнай і ўстойлівай выявы, якая мусіць адлюстроўваць гістарычныя карані, традыцыю, альбо час і галоўныя ідэі грамадзка-палітычнага ладу, у рухомую мінівыставу мясцовых дасягненьняў прамысловасьці і сельскай гаспадаркі[11].
Рэфэрэндум 1995 году[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году
14 траўня 1995 году з ініцыятывы А. Лукашэнкі прайшоў агульнанацыянальны рэфэрэндум па пытаньні нацыянальнай сымболікі. Паводле афіцыйных зьвестак, за прапанаваныя ім варыянты гербу і сьцяга прагаласавала 75,1% выбарцаў (або 49,7% тых, хто меў права голасу[5]). Ужо 16 траўня новыя сымбалі вывесілі над будынкам Вярхоўнага Савету Беларусі і іншымі афіцыйнымі ўстановамі.
За аснову новага гербу ўзялі герб БССР, зь якога прыбралі серп і молат, надпіс «Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся!» на беларускай і расейскай мовах. Колер стужак зьмянілі з чырвонага на чырвона-зялёны, а надпіс «БССР» — на «Рэспубліка Беларусь», замест серпу і молату зьявіўся контур сучаснай тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.
Гісторыя дзяржаўнага гербу Беларусі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| Дзяржаўныя гербы Беларусі ў XIV—XXI стагодзьдзях | |||
|---|---|---|---|
| Выява | Назва дзяржавы | Час | Назва гербу |
.jpg)
|
Вялікае Княства Літоўскае | XIV—XVII | Пагоня |
|
XVII—XVIII | Пагоня | |
|
Княства і вобласьці беларускія і літоўскія на Вялікім гербе Расейскай імпэрыі. | 1918—1919 | Коньнік зь мячом |
|
Беларуская Народная Рэспубліка | 1918—1919 | Пагоня |
.svg)
|
ССРБ | 1920—1926 | |
.svg)
|
БССР | 1927—1937 | |
.svg)
|
1937—1938 | ||
.svg)
|
1958—1981 | ||
.svg)
|
1981—1991 | ||
|
|
Рэспубліка Беларусь | 1991—1995 | Пагоня |
Падобныя гербы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
.png)
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ а б А. Латышонак. Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі // Жаўнеры БНР. — Беласток-Вільня, 2009.
- ^ Міхаіл Пастухоў. Ці законны рэфэрэндум 1995 году адносна наданьня дзяржаўнага статусу расейскай мове? // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня: Gudas, 2000. ISBN 998-6951-82-7.
- ^ Сяргей Запрудзкі. Грамадзкае сьцьвярджэньне беларускай мовы і парушэньні правоў беларускамоўных людзей // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня: Gudas, 2000. ISBN 998-6951-82-7.
- ^ Сяргей Запрудзкі. Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады // Архэ Пачатак № 1 (21) — 2002.
- ^ а б Ігар Лялькоў. Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан // ARCHE № 1 (21) — 2002.
- ^ Заключение Конституционного Суда Республики Беларусь от 11 октября 1995 г. №З-17/95 «О соответствии Конституции Республики Беларусь статьи 7 Закона „О Верховном Совете Республики Беларусь“, статьи 10, части четвертой статьи 63 Временного регламента Верховного Совета Республики Беларусь»
- ^ Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999.
- ^ Цітоў А. К. Геральдыка Беларусі. — Мн.: МФЦП, 2010. С. 136.
- ^ Басаў А. Н., Куркоў І. М. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. — Мн.: Полымя, 1994. С. 22.
- ^ Цітоў А. К. Геральдыка Беларусі. — Мн.: МФЦП, 2010. С. 134.
- ^ Цітоў А. К. Геральдыка Беларусі. — Мн.: МФЦП, 2010. С. 135.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Герб Беларусі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Апісаньне дзяржаўных сымбаляў Беларусі на афіцыйным сайце прэзыдэнта РБ
| ||||||||||||||||||||||||||||
