Бягомель

	Бягомель; лац. Biahomiel
	; Панарама мястэчка
Герб Бягомелю	Сьцяг Бягомелю
Першыя згадкі:	1582
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Докшыцкі
Сельсавет:	Бягомскі
Вышыня:	181 м н. у. м.
Насельніцтва:	▼2405 чал. (1 студзеня 2024);
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2157
Паштовы індэкс:	211730
СААТА:	2221802904
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°44′0″ пн. ш. 28°3′0″ у. д. / 54.73333° пн. ш. 28.05° у. д.Каардынаты: 54°44′0″ пн. ш. 28°3′0″ у. д. / 54.73333° пн. ш. 28.05° у. д.
	Бягомель на мапе Беларусі ± Бягомель
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Бяго́мель^[2], Бе́гамля^[2] — мястэчка ў Беларусі, каля ракі Мажанкі. Цэнтар сельсавету Докшыцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 2677 чалавек^[3]. Знаходзіцца за 30 км ад Докшыцаў, за 37 км ад чыгуначнай станцыі Параф’янаў (лінія Маладэчна — Полацак). Аўтамабільныя дарогі на Менск, Віцебск, Барысаў, Докшыцы. Фактычнай часткай мястэчка зьяўляецца вёска Маргавіца.

Бягомель — мястэчка гістарычнай Меншчыны.

Назва

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Бягомель утварыўся ад слова «бег» у спалучэньні з фармантам -ль. Імаверна, паселішча ўзьнікла як прытулак для беглых, хованка. Гэтае меркаваньне пацьвярджае тое, што славянскі фармант -ля звычайна ўжываецца каб выразіць акалічнасьць месца^[4]. Згодна зь іншая вэрсіяй, корань «бяг» мае зьвязак або з словам «буга» — 'нізіна', або «баган» — 'сыры хваёвы лес, часта зь бярозамі'. Некаторыя навукоўцы зьвязваюць назву Бягомль з старажытнаславянскім імем Багаміл (ці Багуміл), гэта значыць, што Бягомль — пасяленьне, якое заснаваў Багаміл^[5].

Старадаўні тапонім Багомль у сучаснай беларускай мове (клясычны правапіс) аформіўся ў дзьвюх формах: Бягомель^[6]^[7]^[8] (з устаўным галосным) або Бегамля^[6] (з фармантам -ля). Афіцыйнае напісаньне назвы паселішча — Бягомль^[9]^[10]^[11] (рас. Бегомль^[12]^[13]^[14]).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Бягомель узьнік як сяло на тэрыторыю маёнтку Ваўча, што знаходзіўся ў валоданьні Віленскага біскупства і ўваходзіў у склад Менскага павету Менскага ваяводзтва. Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча (пад назвай Багомль) датуецца 1582 годам, калі біскупскі ўраднік Матысь Сасноўскі нечакана разрабаваў двор у маёнтку Ваўча і, прыхапіўшы сабраныя падаткі, уцёк у сяло Мсьціж. Пры гэтым М. Сасноўскі зьвярнуўся ў суд з скаргай на жыхароў сяла Бягомель, якія нібыта напалі на яго і разрабавалі ягоны дом.

У пазьнейшыя часы Бягомлем валодаў Міхал Кейзгалавіч. Ён фундаваў тут рымска-каталіцкую капліцу, якой запісаў прыбытак з маёнтку Ваўча з цэнтарам у Бягомлі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Бягомель апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, сьпярша ў Докшыцкім, з 1802 году — у Барысаўскім павеце^[15] Менскай губэрні. У пачатку ХІХ стагодзьдзя паселішчам валодаў граф Манузі, потым Бягомель разам зь іншымі сёламі ўваходзіў у маёнтак Берасьнёўка зямяніна Ігната Булгака. У 1861 годзе мястэчка стала цэнтрам воласьці. На 1886 год у Бягомлі было 43 двары, валасная ўправа, царква, школа, лякарня. У 1870—1874 гадох у мястэчку збудавалі прамысловы комплекс, які ўлучаў тры будынкі — сартаваньне сьпірту, сховішча сьпірту і жылы дом вартаўніка.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Бягомель занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бягомель абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У сьнежні 1918 — 1920 гадоў мястэчка займалі польскія войскі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Бягомель увайшоў у склад Беларускай ССР^[16], дзе 17 ліпеня 1924 году стаў цэнтрам раёну (з 1960 году ў Докшыцкім раёне). У гэты час тут было 157 двароў, працавалі 2 млыны, 2 кузьні. На 1937 год — лесазавод, электрастанцыя, машына-трактарная станцыя, народны дом, лякарня, школа-сямігодка, пункт ліквідацыі непісьменнасьці. Два разы на тыдзень праводзіліся кірмашы. 27 верасьня 1938 году Бягомель атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 2 ліпеня 1941 да 1 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1968 годзе ўтварыўся Бягомскі музэй народнай славы. 29 чэрвеня 2009 году 22 населеныя пункты, у тым ліку і Бягомель, узнагародзілі вымпэлам «За мужнасьць і стойкасьць у гады Вялікай Айчыннай Вайны». 28 лютага 2011 году афіцыйна зацьвердзілі герб і сьцяг мястэчка^[17].

Мястэчка на старых здымках
Царква, каля 1900 г.
Бальшавікі здымаюць званы з царквы, 1929 г.
Партызаны ў мястэчку, 1942 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1886 год — 470 чал.
XX стагодзьдзе: 1924 год — 781 чал.; 1937 год — 1779 чал.; 1959 год — 5970 чал.; 1970 год — 2,9 тыс. чал.; 1990 год — 2,2 тыс. чал.^[18]; 1995 год — 3,4 тыс. чал.^[19]
XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2004 году — 3,2 тыс. чал.^[20]; 2006 год — 2,8 тыс. чал.^[21]; 2007 год — 3059 чал.; 2008 год — 2,9 тыс. чал.; 2009 год — 2736 чал.^[22] (перапіс); 2016 год — 2630 чал.^[23]; 2017 год — 2683 чал.^[24]; 2018 год — 2677 чал.^[3]

Рэлігія

Дзее Царква Ўсіх Сьвятых. У 2004 годзе ў старым будынку колішняга гатэлю адкрыўся касьцёл Хрыста Валадара Сусьвету^[25].

Адукацыя

У Бягомелі працуюць сярэдняя агульнаадукацыйная школа (установа адукацыі «Бягомская дзяржаўная сярэдняя агульнаадукацыйная школа Докшыцкага раёну»), дзіцячая музычная школа, дашкольная ўстанова на 127 месцаў, а таксама школа-інтэрнат для дзяцей-сіротаў (дзяржаўная ўстанова адукацыі «Бягомская дапаможная школа-інтэрнат для дзяцей-сіротаў»).

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць паліклініка, лякарня і аптэка.

Культура

Дзеюць музэй народнай славы, бібліятэка імя Пімена Панчанкі, дом культуры. У фондах музэю налічваецца 17 383 экспанаты, у тым ліку 13 783 экспанаты асноўнага фонду і 3600 навукова-дапаможнага.

Эканоміка

Працуюць прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай (лясгас) і харчовай прамысловасьці (сьпіртзавод).

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Бягомелю
СГФ «Бягомскі» РУВП «Бягомскі завод „Ветразь“» ДЛГУ «Бягомскі лясгас»

Да паслугаў местачкоўцаў гандлёвы цэнтар «Мэрыдыян», а таксама некалькі каапэратыўных і прыватных крамаў, кавярні «Тафілія», «Транзіт», аддзяленьне «Беларусбанку».

Транспарт

У Бягомлі месьціцца філія Лепельскага аўтатранспартнага прадпрыемства № 14 (7 аўтобусаў і 6 грузавых аўтамабіляў), ажыцьцяўляецца абслугоўваньне рэгулярных аўтобусных рэйсаў праз мясцовую аўтастанцыю. Транспартная плынь праходзіць транзытам у паўночныя раёны Беларусі, а таксама кіруецца ў Пскоў, Санкт-Пецярбург, Рыгу.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

За 3 км ад Бягомлю знаходзіцца санаторыя «Баравое», за 12 км — дом паляўнічага «Бягомскі». За кілямэтар ад мястэчка, каля аўтазаправачнай станцыі і СТА, ёсьць матэль «101 кілямэтар».

Славутасьці

Вінакурня (1890), у якой цяпер знаходзіца Музэй народнай славы
Царква Ўсіх Сьвятых (ХІХ ст.; мураўёўка)

Страчаная спадчына

Царква Раства Багародзіцы (XVII ст.)

Галерэя

Краявіды мястэчка
Царква
Касьцёл
Капліца
Будынак вінакурні

Даўнія камяніцы
Дом культуры
Возера
Завод «Ветразь»

Асобы

Уладзімер Дронаў (нар. 1948) — контар-адмірал, Герой Расеі
Кім Скурат (1937—1997) — беларускі мовазнавец і пэдагог
Алесь Ставер (1929, в. Маргавіца — 1995) — беларускі паэт
Юрась Сьвірка (нар. 1938, в. Маргавіца) — беларускі паэт

Крыніцы

^ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 2024.
^ ^а ^б Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. п. 27 (заўвага В)
^ ^а ^б Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 20.
^ Альшэўская Т. Бягомлю — 425 год // Родныя вытокі (Докшыцы). 22 верасьня 2007 г.
^ ^а ^б Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. С. 22.
^ Мінкін А. Слоўнік рыфмаў беларускай мовы. [1]
^ Veritas. № 1 (3), 2005.
^ Рапановіч, Я. Н. Слоўнік назваў населеных пунктаў Віцебскай вобласці / Рэд. П. П. Шуба. — Мн.: Навука і тэхніка, 1977. — 504 с. С. 65.
^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 т. Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. ISBN 978-985-508-060-3. С. 197.
^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 2 / [рэд. Г.П. Ляхава, Ю.М. Несцяроўская, Т.М. Пракаповіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2013. — 347, [4] с., іл. ISBN 978-985-508-245-4. С. 190.
^ Списки населённых мест Минской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г. - 1857. - 803 л. - (Фонд Центрального статистического комитета МВД. Опись № 4). (pdf) С. 135.
^ Справочная книга и спутник по Минской губернии / составил Израиль Абрамов Бомштейн. — Минск: Типолитография Р. Дворжец, 1889. — 562 с.: табл.; 22х30 см. С. 40.
^ Ярмолович, Владимир Станиславович. Список населённых мест Минской губернии / сост. В. С. Ярмолович. - Минск: Губ. тип., 1909. - 231, [1] с. (pdf) С. 22.
^ Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 207.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86 (рас.)
^ Батвіннік М., Насевіч В. Бягомль // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 158.
^ БЭ. — Мн.: 1996 Т. 3.
^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Докшыцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004.
^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
^ Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Бягомль — парафія Хрыста-Валадара сусвету, Catholic.by

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Докшыцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 750 с. ISBN 985-11-0293-8.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0

Вонкавыя спасылкі

[_9e251d64979ed78a-1] Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 2024.

[bkp-27-2] а ^б Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. п. 27 (заўвага В)

[belstat2018-3] а ^б Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[4] Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 20.

[5] Альшэўская Т. Бягомлю — 425 год // Родныя вытокі (Докшыцы). 22 верасьня 2007 г.

[bkp-6] а ^б Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. С. 22.

[7] Мінкін А. Слоўнік рыфмаў беларускай мовы. [1]

[8] Veritas. № 1 (3), 2005.

[9] Рапановіч, Я. Н. Слоўнік назваў населеных пунктаў Віцебскай вобласці / Рэд. П. П. Шуба. — Мн.: Навука і тэхніка, 1977. — 504 с. С. 65.

[10] Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 т. Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. ISBN 978-985-508-060-3. С. 197.

[11] Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 2 / [рэд. Г.П. Ляхава, Ю.М. Несцяроўская, Т.М. Пракаповіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2013. — 347, [4] с., іл. ISBN 978-985-508-245-4. С. 190.

[12] Списки населённых мест Минской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г. - 1857. - 803 л. - (Фонд Центрального статистического комитета МВД. Опись № 4). (pdf) С. 135.

[13] Справочная книга и спутник по Минской губернии / составил Израиль Абрамов Бомштейн. — Минск: Типолитография Р. Дворжец, 1889. — 562 с.: табл.; 22х30 см. С. 40.

[14] Ярмолович, Владимир Станиславович. Список населённых мест Минской губернии / сост. В. С. Ярмолович. - Минск: Губ. тип., 1909. - 231, [1] с. (pdf) С. 22.

[15] Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 207.

[at-16] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[17] Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86 (рас.)

[18] Батвіннік М., Насевіч В. Бягомль // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 158.

[19] БЭ. — Мн.: 1996 Т. 3.

[20] Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Докшыцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004.

[21] Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[belstat-22] Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-23] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2017-24] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[25] Бягомль — парафія Хрыста-Валадара сусвету, Catholic.by

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]