Рэджэп Таіп Эрдаган

	Рэджэп Таіп Эрдаган
	па-турэцку: Recep Tayyip Erdoğan
Прэзыдэнт Турэччыны
	28 жніўня 2014 — цяперашні час
Папярэднік:	Абдула Гюль
прэм’ер-міністар Турэччыны
	14 сакавіка 2003 — цяперашні час
Прэзыдэнт:	Ахмет Недждэт Сезер; Абдула Гюль;
Папярэднік:	Абдула Гюль
Мэр Стамбулу
	27 сакавіка 1994 — 6 лістапада 1998
Папярэднік:	Нурэцін Сёзен
Наступнік:	Алі Мюфіт Гуртуна
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	26 лютага 1954 (70 гадоў); Касымпаша[d], Бэёглу[d], Стамбул, Турэччына або ; Бэёглу[d], Стамбул, Турэччына;
Партыя:	Партыя справядлівасьці і разьвіцьця
Сужэнец:	Эмінэ Эрдаган
Дзеці:	сыны: Ахмет Бурак і Неджмедзін Білал; дочкі: Эсра і Сюмэе
Бацька:	Ахмет Эрдаган
Адукацыя:	Унівэрсытэт Мармара
Узнагароды:	міжнародная прэмія ў галіне правоў чалавека імя Кадафі[d] прэмія Штайгер[d] Міжнародная прэмія караля Фэйсала за служэньне ісламу[d] (2010) залатая таблічка Амэрыканскай акадэміі дасягненьняў[d] (13 чэрвеня 2004) ганаровы доктар Шанхайскага ўнівэрсытэту міжнародных дасьледаваньняў[d] (2012) ганаровы доктар Маскоўскага дзяржаўнага інстытуту міжнародных дачыненьняў[d] honorary doctor of Marmara University[d] Ігнобэлеўская прэмія[d] (верасень 2020) ; Order "For contribution to the development of cooperation"[d] прэмія Аміра Аманулы-хана[d]
	Рэджэп Таіп Эрдаган у Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Эрдаган.

Рэджэ́п Таі́п Эрдага́н (па-турэцку: Recep Tayyip Erdoğan, вымаўл. [reˈdʒep taːˈjip ˈerdoː.an]; нар. 26 лютага 1954, Стамбул, Турэччына) — турэцкі палітычны і дзяржаўны дзяяч. Прэм’ер-міністар Турэччыны (з 2003), прэзыдэнт Турэччыны (з 28 жніўня 2014)^[3]. Лідэр умерана-ісламісцкай Партыі справядлівасьці і разьвіцьця.

Жыцьцяпіс

Маладыя гады

Рэджэп Таіп Эрдаган нарадзіўся 26 лютага 1954 году ў квартале Касымпаша стамбульскага раёну Бэёглу ў сям’і працаўніка берагавой аховы на чарнаморскім узьбярэжжы. Паводле інфармацыі турэцкай газэты «Міліет», у адным са сваіх інтэрвію Эрдаган выказаўся пра тое, што ягоная сям’я — гэта выхадцы з Аджарыі (Грузія), якія перасяліліся ў Рызэ. Падлеткам ён гандляваў ліманадам і булачкамі на небясьпечных вуліцах гораду^[4]. У 1965 годзе Эрдаган скончыў пачатковую школу Піяле Паша, а ў 1973 — рэлігійны ліцэй імамаў-хатыбаў у Стамбуле^[5]. Дыплём атрымаў, здаўшы выпускныя экзамэны ў ліцэі Эюп.

У 1976 годзе ён стаў старшынём моладзевай ячэйкі Партыі нацыянальнага выратаваньня ў стамбульскім раёне Бэёглу, а затым у тым жа годзе і моладзевага аддзяленьня партыі ў Стамбуле^[5]. У 1978 ажаніўся з Эмінэ Гюльбаран. Да 1980 году Эрдаган працаваў у стамбульскіх транспартных арганізацыях. 12 верасьня 1980 году ў краіне адбыўся вайсковы пераварот, і ўсе палітычныя партыі былі забаронены. Начальнік Эрдагана ў гарадзкой радзе транспарту, палкоўнік у адстаўцы, загадаў яму згаліць вусы, але Рэджэп адмовіўся гэта зрабіць і быў у выніку звольнены з працы^[4]. Пасьля вайсковага перавароту Эрдаган працаваў мэнэджарам у прыватным сэктары. У 1981 годзе ён скончыў факультэт эканомікі і камэрцыйных навук Унівэрсытэту Мармара.

У 1984 годзе Рэджэп Таіп Эрдаган стаў старшынём аддзяленьня Партыі дастатку ў Бэёглу, а ў 1985 годзе — старшынём стамбульскага аддзяленьня партыі, а таксама сябрам вышэйшай кіруючай рады партыі^[5]. На ягоныя палітычныя погляды аказаў вялізны ўплыў заснавальнік «палітычнага ісламу» Нэджмэтын Эрбакан^[6]^[7].

Палітычная кар’ера

У 1994 годзе быў абраны мэрам Стамбулу. У 1996 годзе Партыя дастатку ўдзельнічала ў кіруючай ісламскай кааліцыі, але пасьля ваеннага перавароту 1997 году была забароненая, а сам Эрдаган за прапаганду поглядаў, якія распальваюць нацыянальную варажнечу, быў асуджаны на 4 месяцы турэмнага зьняволеньня.

У ліпені 2001 году Эрдаган заснаваў Партыю справядлівасьці і разьвіцьця, якая перамагла на парлямэнцкіх выбарах у лістападзе 2002 году. Наяўнасьць судзімасьці перашкодзіла Эрдагану стаць прэм’ер-міністрам, але пасьля пачатку апэрацыі супраць Іраку турэцкая эліта, арыентаваная на ЗША, дала згоду на зьмену законаў, і Эрдаган узначаліў урад (у 2002—2003 урад узначальваў стаўленік Эрдагана Абдула Гюль). Турэччына прыняла рашэньне ўвесьці войскі на поўнач Іраку, дзе пражываюць курды.

Эрдаган зьяўляецца прыхільнікам уваходжаньня Турэччыны ў Эўразьвяз. У 2005 годзе падтрымаў Альянс цывілізацыяў, ініцыятыву прэм’ер-міністра Гішпаніі Хасэ Люіса Радрыгеса Сапатэры, накіраваную на памяншэньне трэньняў паміж заходнім і ісламскім сьветамі.

У 2009 годзе ўдзельнічаў у Сусьветным эканамічным форуме ў Давосе, дзе падверг рэзкай крытыцы прэзыдэнта Шымона Пэрэса, які бараніў пазыцыю Ізраілю пры правядзеньні ў Сэктары Газа апэрацыі «Адліванае волава»^[8].

У ліпені 2009 году падчас удзелу ў саміце вялікай васьмёркі ў Аквіле рэзка асудзіў Кітай за здушэньне ўйгурскай дэманстрацыі ў г. Урумчы, выкарыстоўваючы моцныя выразы:

«Супраць уйгураў быў практычна зьдзейсьнены генацыд»^[9]

30 верасьня 2012 быў пераабраны лідэрам кіроўнае партыі^[10].

10 жніўня 2014 перамог на першых у краіне непасрэдных выбарах прэзыдэнта, пасаду зойме 28 жніўня 2014.

Узнагароды

Ганаровы грамадзянін Тэгерану^[11]
У гонар Эрдагана названы мультыспартыўны стадыён у Касымпашы — раёне Стамбулу.
Ордэн Залатога руна (Грузія, 18 траўня 2010)^[12]
Ордэн «Данакер» (Кыргыстан, 2011)^[13]
Ордэн Залатога арла (Казахстан, 11 кастрычніка 2012)^[14]
Прэмія «Квадрыга» (2004) з фармулёўкай «Мост павагі»^[15]
Ганаровы доктар МДІМЗ (2011)^[16]

Глядзіце таксама

Абдула Гюль

Крыніцы

^ ^а ^б Recep Tayyip Erdoğan // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б Recep Tayyip Erdogan // Munzinger Personen (ням.)
^ Премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган победил на первых прямых выборах Президента Турции
^ ^а ^б Рэджэп Таіп Эрдаган: палітычны партрэт (рас.) // Расейская служба Бі-бі-сі, 4 лістапада 2002 г. г.
^ ^а ^б ^в Life story. AK Parti Official Web Site. Праверана 29-08-2008 г. Архіўная копія ад 2012-02-13 г.
^ Сканаў былы прэм’ер-міністар Турэччыны Нэджмэтын Эрбакан // islamnews.ru, 28.02.2011 г.
^ Нэджмэтын Эрбакан мае намер ізноў вярнуцца ў вялікую палітыку // turkishnews.ru, 06.08.2010 г.
^ Сварка паміж Пэрэсам і Эрдаганам у Давосе
^ Прэм’ер-міністар Турэччыны: над уйгурамі-мусульманамі зьдзейсьнены генацыд, News.Bakililar.az, 11 ліпеня 2009 г.
^ Прэм’ер Турэччыны Эрдаган пераабраны лідэрам кіроўнае партыі // Вести.ру, 30 верасьня 2012 г.
^ Прэм’ер-міністар Турэччыны стаў «ганаровым грамадзянінам» Тэгерану. ІА REGNUM (02.02.2009). Архіўная копія ад 2012-06-02 г.
^ Саакашвілі ўзнагародзіў Эрдагана Ордэнам Залатога руна
^ Роза Атунбаева уручыла турэцкаму госьцю ордэн «Данакер»
^ Нурсултан Назарбаеў уручыў Рэджэпу Таіпу Эрдагану ордэн «Алтын Кыран» за ўнёсак у разьвіцьцё і ўмацаваньне двухбаковых стасункаў
^ Афіцыйны сайт прэміі «Квадрыга» Праверана 2011-07-13 г. Архіўная копія ад 2011-08-23 г.
^ СМІ.ru | Прэм’ер-міністар Турэччыны — ганаровы доктар МДІМЗ

Вонкавыя спасылкі

[_0a22a30823a05459-1] а ^б Recep Tayyip Erdoğan // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_6a64f5c211f3669d-2] а ^б Recep Tayyip Erdogan // Munzinger Personen (ням.)

[3] Премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган победил на первых прямых выборах Президента Турции

[Бі-бі-4] а ^б Рэджэп Таіп Эрдаган: палітычны партрэт (рас.) // Расейская служба Бі-бі-сі, 4 лістапада 2002 г. г.

[akperdogan-5] а ^б ^в Life story. AK Parti Official Web Site. Праверана 29-08-2008 г. Архіўная копія ад 2012-02-13 г.

[6] Сканаў былы прэм’ер-міністар Турэччыны Нэджмэтын Эрбакан // islamnews.ru, 28.02.2011 г.

[7] Нэджмэтын Эрбакан мае намер ізноў вярнуцца ў вялікую палітыку // turkishnews.ru, 06.08.2010 г.

[8] Сварка паміж Пэрэсам і Эрдаганам у Давосе

[9] Прэм’ер-міністар Турэччыны: над уйгурамі-мусульманамі зьдзейсьнены генацыд, News.Bakililar.az, 11 ліпеня 2009 г.

[10] Прэм’ер Турэччыны Эрдаган пераабраны лідэрам кіроўнае партыі // Вести.ру, 30 верасьня 2012 г.

[11] Прэм’ер-міністар Турэччыны стаў «ганаровым грамадзянінам» Тэгерану. ІА REGNUM (02.02.2009). Архіўная копія ад 2012-06-02 г.

[12] Саакашвілі ўзнагародзіў Эрдагана Ордэнам Залатога руна

[13] Роза Атунбаева уручыла турэцкаму госьцю ордэн «Данакер»

[14] Нурсултан Назарбаеў уручыў Рэджэпу Таіпу Эрдагану ордэн «Алтын Кыран» за ўнёсак у разьвіцьцё і ўмацаваньне двухбаковых стасункаў

[15] Афіцыйны сайт прэміі «Квадрыга» Праверана 2011-07-13 г. Архіўная копія ад 2011-08-23 г.

[16] СМІ.ru | Прэм’ер-міністар Турэччыны — ганаровы доктар МДІМЗ

[”частковае-17] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і часткова прызнаная ці непрызнаная

[”некалькі”-18] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз адначасна ў некалькіх дзяржавах

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[1]

[2]

Нарматыўны кантроль
Міжнародныя	FAST МІСН VIAF 2 3 WorldCat
Нацыянальныя	Нарвэгія Чылі Францыя Зьвесткі НБФ Каталёнія Нямеччына Ізраіль Бэльгія ЗША Швэцыя Латвія Японія Чэхія Грэцыя Харватыя Нідэрлянды Польшча Расея
Артысты	MusicBrainz
Асобы	Нямецкія біяграфіі
Іншыя	IdRef

п а р Кіраўнікі сучасных урадаў
Азія	^[1]^[2] Генадзь Гагулія^d Мугамад ібн Рашыд аль-Мактум^d ^[2] Алі Асадаў^d ^[2]/^[1] Кір Стармэр^d Кабус бэн Саід^d Мугамад Гасан Ахунд^d Мухамад Юнус^d Салман бін Гамад бін Іса Аль Халіфа^d Аль-Мугтадзі Білла^d Цэрынг Табгай^d Фам Мінь Чынь^d ^[2] Іраклі Кабахідзэ^d Маін Абдулмалік Саід^d Бэньямін Нэтаньягу^d Прабова Субіянта^d Нарэнда Модзі^d Магамад Шыя аль-Судані^d Масуд Пэзэшкіян^d ^[2] Алжас Бэктэнаў^d Хун Манэт^d Кім Ток-хун^d Магамэд бін Абдулрагман Аль Тані^d Нікас Хрыстадулідыс^d Чжоў Эньлай^d Агмад Аль Абдула Аль Саба^d Акылбэк Джапараў^d Пганхам Вібгаван^d Наджыб Мікаці^d Анвар Ібрагім^d Магамэд Муізу^d Луўсанамсрайн Аюун-Эрдэнэ^d Мін Аун Хлайн^d Кхадга Прасад Шарма Алі^d Шабгаз Шарыф^d ^[1] Мухамад Штае^d ^[1]^[2] Канстанцін Джусоеў^d Уналь Устэль^d ^[2] Міхаіл Мішусьцін^d Юн Сук Ёль^d Магамад бін Салман^d Лоўрэнс Вонг^d ^d Кахір Расулзада^d ^[1] Чжо Жун-тай^d Пэтангтарн Шынаватра^d Сэрдар Бэрдымухамэдаў^d ^[2] Рэджэп Таіп Эрдаган^d Абдула Арыпаў^d Шанана Гужмаў^d Бонгбонг Маркас^d Раніл Вікрэмэсынге^d ^[2] Мустафа Мадбулі^d Сігэру Ісіба^d Бішэр аль-Хасаўнэ^d
Акіянія	Марк Браўн^d Энтані Албаніз^d Шарлёт Салвай^d ^[2]/ Кір Стармэр^d ^[2]/ Джо Байдэн^d Танэці Маамаў^d Гільда Кэці Гайне^d Дэйвід Адэанг^d Крыстафэр Лаксан^d Сурангель Віпс-малодшы^d Джэймз Марапэ^d Джэрэмія Манэле^d Наомі Матаафа^d Сяосі Савалені^d Фэлеці Тэо^d Сітывэні Рабука^d ^[2]/ Жан Кастэкс^d Ўэсьлі Сыміна^d ^[2]/ Габрыель Борыч^d
Афрыка	Абдэльмаджыд Тэбун^d Жуан Ларэнсу^d Макгвэтсі Масысі^d Апалінэр Яахім К’елем дэ Тамбэля^d Жэрвэ Ндыракабуча^d Патрыс Талён^d ^[2]/^[1] Кір Стармэр^d Раймон Ндонг Сіма^d Адама Бэраў^d Нана Акуфа-Ада^d Амаду Ба Уры^d Руі Дуартэ дэ Бараш^d ^[2]/ Пэдра Санчэс^d Абдулкадэр Каміль Магамэд^d Джудыт Тулука Сумінва^d Хакаіндэ Хічылема^d Эмэрсан Мнангагва^d ^[2]/ Джорджа Мэлёні^d Улісэш Карэя-і-Сылва^d Азалі Асумані^d Жазэф Нгют^d Ўільям Руто^d Рабэр Бэгрэ Мамбэ^d Сэм Матэканэ^d Абдэль Хамід эд-Дубэйба^d Джордж Вэа^d Крыстыян Нцай^d Адрыяна Малеяні^d Лязарус Чаквэра^d ^d Азыз Ахенуш^d Мактар Ульд Дыяй^d Правінд Джагнот^d Гаге Гэйнгаб^d Алі Лямін Зэйн^d Бала Тынубу^d ^[2]/ Мігель Альбукерке^d Сырыль Рамафоса^d Салва Кіір Маярдыт^d Эдуар Нгірэнтэ^d Анатоль Калінэ Макасо^d Хамза Абдзі Барэ^d ^[1] ^d Патрыс Траваада^d Букрая Гамудзі Баюн^d Бакры Гасан Салег^d Давід Сэнге^d Вавэль Рамкаляван^d Усман Санко^d Касім Маджаліва^d Віктуар Дагбэ Тамэга^d Нажла Будэн^d Рабіна Набанджа^d ^[2]/ Жан Кастэкс^d Фэлікс Малюа^d Алямай Галіна^d ^[2] Мустафа Мадбулі^d Мануель Аса Нсуе Нсуа^d Ісаяс Афэвэркі^d Расэл Дламіні^d Абій Агмэд Алі^d
Паўднёвая Амэрыка	Гільерма Франкас^d Люіс Арсэ^d Луіс Інасію Лула да Сылва^d Нікаляс Мадура^d ^[2]/^[1]^[1]Кір Стармэр^d Марк Філіпс^d Густава Пэтра^d Сант’яга Пэнья Палясыяс^d Густава Адрыянсэн^d Чан Сантохі^d Люіс Лякалье Пу^d ^[2]/ Жан Кастэкс^d ^[2] Габрыель Борыч^d Даніель Набоа^d
Паўночная Амэрыка	Гастан Браўн^d Філіп Дэйвіс^d Мія Мотлі^d Джоні Брысэньё^d ^[2]/ Кір Стармэр^d Алікс Дыд’е Фільм-Амэ^d Сыямара Кастра^d Бэрнарда Арэвалё дэ Леон^d Дыкан Мітчэл^d Рузвэльт Скерыт^d Люіс Абінадэр^d ^[2]/ Мэтэ Фрэдэрыксэн^d Джо Байдэн^d Джастын Трудо^d Радрыга Чавэс^d Мануель Марэра Крус^d Кляўдыя Шайнбаўм^d ^[2]/ Дык Схоф^d Даніель Артэга^d Хасэ Рауль Муліна^d Наіб Букеле^d Філіп П’ер^d Ральф Гансалвіш^d Тэрэнс Дру^d Кіт Роўлі^d ^[2]/ Жан Кастэкс^d Эндру Голнэс^d
Эўропа	^[2] Алі Асадаў^d Эдзі Рама^d Хавіер Эспат Самора^d Нікол Пашыньян^d Карл Нэгамэр^d Мікалай Дэнкаў^d Раман Галоўчанка^d Бор’яна Крышта^d Аляксандар Дэ Кро^d Віктар Орбан^d ^[2] Кір Стармэр^d ^[2] Пэдра Санчэс^d ^[2] Іраклі Кабахідзэ^d Кірыякас Міцатакіс^d ^[2] Мэтэ Фрэдэрыксэн^d Сайман Гарыс^d Катрын Якабсдотыр^d ^[2] Джорджа Мэлёні^d Альбін Курці^d Эвіка Сіліня^d Інгрыда Шыманіце^d Даніель Рыш^d Люк Фрыдэн^d Дорын Рэчан^d Робэрт Абэла^d П’ер Дарту^d Альфрэд Канан^d Оляф Шольц^d Эрна Сульбэрг^d ^[2] Дык Схоф^d ^[2] Луіш Мантэнэгру^d Хрыстыян Міцкоскі^d Дональд Туск^d ^[1] Аляксандар Розэнбэрг^d ^[2] Міхаіл Мішусьцін^d Марчэл Чалаку^d Алесандра Росі^d Робэрт Фіца^d Робэрт Голаб^d Ана Брнабіч^d ^[2] Рэджэп Таіп Эрдаган^d Дзяніс Шмыгаль^d Пэтэры Орпа^d ^[2] Жан Кастэкс^d Андрай Пленкавіч^d Мілайка Спаіч^d Пэтар Фіяла^d Віктар Росі^d Ульф Крыстэрсан^d Крыстэн Міхал^d
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і часткова прызнаная ці непрызнаная ^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз адначасна ў некалькіх дзяржавах