Кірыбаці

Кірыбаці Ribaberikin Kiribati Republic of Kiribati
(Сьцяг) (Герб)
Нацыянальны дэвіз: «Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa» («Здароўе, мір і павага»)
Дзяржаўны гімн «Teirake Kaini Kiribati»
Афіцыйная мова	Кірыбаці, ангельская
Сталіца	Паўднёвая Тарава
Найбуйнейшы горад	Паўднёвая Тарава
Форма кіраваньня прэзыдэнт	рэспубліка Танэці Мамаў
Плошча  • агульная  • адсотак вады	186-е месца ў сьвеце 811 км² 0
Насельніцтва  • агульнае (2009)  • шчыльнасьць	197-е месца ў сьвеце 98 000 135/км²
СУП  • агульны (2009)  • на душу насельніцтва	213 месца ў сьвеце $602 млн $6048
Валюта	Даляр Кірыбаці, Аўстралійскі даляр (AUD)
Часавы пас  • улетку	UTC+12 да UTC+14 (UTC+12 да + 14) +12 да +14 (UTC+12 да +14)
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі	12 ліпеня 1979
Аўтамабільны знак	KIR
Дамэн верхняга ўзроўню	.ki
Тэлефонны код	+686

Кірыба́ці (па-ангельску: Kiribati) — астраўная краіна ў Ціхім акіяне. У склад краіны ўваходзяць 33 каралавыя астравы, якія расьцягнуліся на 3800 км уздоўж экватару. Сюды ўваходзяць астравы трох архіпэлягаў Мікранэзіі і Палінэзіі: астравы Гілбэрта (16 астравоў), астравы Фэнікс (8 астравоў) і астравы Лайн (8 астравоў). 21 з 33 астравоў маюць пастаяннае насельніцтва.

Назва «Кірыбаці» — гэта зьмененая мясцовымі жыхарамі ангельская назва галоўнай групы астравоў — астравоў Гілбэрта.

Гісторыя

Першыя людзі зьявіліся на выспах паміж 1000 і 1300 гадамі. Наступная хваля фіджыйцаў дапоўніла мікранэзійскую культуру астравоў палінэзійскімі элемэнтамі.

Першыя эўрапейцы зьявіліся тут у XVI стагодзьдзі. Але пастаянныя эўрапейскія паселішчы пачалі зьяўляцца тут у XIX стагодзьдзі, калі на астравах зьявіліся кітабоі і гандляры рабамі. Для мясцовага насельніцтва зьяўленьне прынесла шмат праблемаў, перш за ўсё сьмяротныя хваробы. Таксама ўзьніклі міжпляменныя канфлікты. У 1892 годзе Вялікабрытанія ўсталявала на астравах свой пратэктарат, які ў 1916 годзе быў пераўтвораны ў калёнію Выспы Гілбэрта і Лагуны.

Пад час Другой сусьветнай вайны астравы былі занятыя японскімі войскамі і былі далучаны да японскай лініі абароны ў Ціхім акіяне. У лістападзе 1943 году войскам саюзьнікаў пасьля цяжкіх баёў удалося прарваць японскую лінію абароны, гэты момант лічыцца паваротным у вайне на Ціхім акіяне.

Мясцовае самакіраваньне было ўведзенае на астравах у 1960-х гадах. У 1975 годзе астравы Эліс аддзяліліся ад калёніі і стварылі незалежную краіну — Тувалу. Астравы Гілбэрта атрымалі ўласны ўрад у 1977 годзе, і 12 ліпеня 1979 году атрымалі незалежнасьць з назвай Кірыбаці.

Палітыка

Парлямэнт Кірыбаці мае назву «Maneaba ni Maungatabu», выбіраецца кожныя чатыры гады і складаецца з 36 дэпутатаў. Прэзыдэнт, г. зв. Beretitenti зьяўляецца адначасова і кіраўніком ураду.

Кожная з 21 заселеных астравоў мае ўласны ўрад, які займаецца справамі мясцовага самакіраваньня.

Геаграфія

У склад Кірыбаці ўваходзяць 33 астравы з архіпэлягаў Гілбэрта, Фэнікс, Лайн. Даўжыня ланцугу астравоў з захаду на ўсход складае 3800 км, а шырыня з поўначы на поўдзень каля 2000 км. Клімат на астравах экватарыяльны, пасатны. Усе астравы абкружаныя каралавымі рыфамі.

Адміністрацыйны падзел

Кірыбаці дзеліцца на 6 акругаў:

• Банаба
• Цэнтрыльныя астравы Гілбэрта
• Выспы Лайн
• Паўночныя астравы Гілбэрта
• Паўднёвыя астравы Гілбэрта
• Тарава

У краіне ёсьць 21 мясцовы ўрад на кожным з заселеных астравоў.

Эканоміка

Кірыбаці мае невялікія радовішчы карысных выкапняў. На момант атрыманьня незалежнасьці ў 1979 годзе радовішчы фасфатаў, калісьці галоўнай крыніцы прыбытку, былі амаль вычарпаныя. У нашы дні нацыянальны прыбытак забясьпечваецца за кошт экспарту рыбы і копры. У апошнія гады эканоміка астравоў апынулася ў эканамічным крызісе.

Эканамічнаму разьвіцьцю перашкаджаюць нястача кваліфікаванай працоўнай сілы, неразьвітая інфраструктура і вялікая адлегласьць ад сусьветных рынкаў. Турызм прыносіць каля 20% нацыянальнага прыбытку. Значную ролю ў эканоміцы Кірыбаці грае міжнародная дапамога з боку Вялікабрытаніі і Японіі, доля якой складае 25—50% СУП. Колькасьць грошай, якія дасылаюцца кірыбаційцамі, працуючымі за мяжой, дасягае $5 млн штогод.