Дуброўна

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Гэта састарэлая вэрсія гэтай старонкі, захаваная ўдзельнікам Red Winged Duck (гутаркі | унёсак) у 16:16, 22 траўня 2018. Яна можа істотна адрозьнівацца ад цяперашняй вэрсіі.
Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Дуброўна (неадназначнасьць).
Дуброўна
трансьліт. Dubroŭna
Панарама места
Панарама места
Герб Дуброўна Сьцяг Дуброўна
Першыя згадкі: 1514
Горад з: 1925
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Віцебская
Раён: Дубровенскі
Насельніцтва: 7079 чал. (2018)[1]
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2137
Паштовы індэкс: 211040
СААТА: 2224501000
Нумарны знак: 2
Геаграфічныя каардынаты: 54°34′0″ пн. ш. 30°41′0″ у. д. / 54.56667° пн. ш. 30.68333° у. д. / 54.56667; 30.68333Каардынаты: 54°34′0″ пн. ш. 30°41′0″ у. д. / 54.56667° пн. ш. 30.68333° у. д. / 54.56667; 30.68333
Дуброўна на мапе Беларусі ±
Дуброўна
Дуброўна
Дуброўна
Дуброўна
Дуброўна
Дуброўна
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Дубро́ўна — места ў Беларусі, на рацэ Дняпры пры ўтоку ў яго Задубровенкі і Сьвінкі. Адміністрацыйны цэнтар Дубровенскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 7079 чалавек[1]. Знаходзіцца за 107 км на паўднёвы ўсход ад Віцебску, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Асінаўка (лінія Ворша — Смаленск). Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з Воршай, Горкамі, Асінторфам.

Дуброўна — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), колішняя сталіца графства, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захаваліся барокавы кляштар бэрнардынаў і клясыцыстычная царква Сьвятой Тройцы, помнікі архітэктуры пачатку XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся касьцёл пры кляштары бэрнардынаў і палац Любамірскіх, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў, зруйнаваныя савецкімі ўладамі.

Назва

У аснове тапоніму «Дуброўна» паняцьце, якое пазначае тып лесу — дубовы лес, дуброва[2].

Гісторыя

Кляштар бэрнардынаў, XVIII ст.
Асноўны артыкул: Гісторыя Дуброўна

Вялікае Княства Літоўскае

Датаваньне першага пісьмовага ўпаміну пра Дуброўна няпэўнае. Пад 1392 або 1393 годам у Мэтрыцы Вялікага Княства Літоўскага ўпамінаецца «зямля пустая Дубровенская», якую князь Дзьмітры Сямёнавіч запісаў княгіні Соф’і і яе дзецям. Аднак сучасныя дасьледнікі мяркуюць, што ў дакумэнце ідзе гаворка пра іншае «Дуброўна» або адбылося няслушнае датаваньне падзеі[3]. У канцы XV ст. неаднаразова ўпамінаецца воласьць «Дубровенскі шлях». Расейскі гісторык М. Любаўскі лічыў, што цэнтрам гэтай воласьці была вёска Дубровенка (цяпер не існуе) на захадзе Смаленшчыны, аднак цалкам магчыма, што воласьць сьпярша мела сваім цэнтрам Дуброўна, ад якога і атрымала назву[3]. Пагатоў, да гэтага часу тут ужо збудавалі замак.

Першы дакладны пісьмовы ўпамін пра Дуброўна як «горад» у значэньні ўмацаванага паселішча[3] датуецца 1514 годам. З пачатку XVІ ст. яно стала цэнтрам воласьці на мяжы Віцебскага і Смаленскага ваяводзтваў[4]. Пазьней тут утварылася Дубровенскае графства. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ў валоданьні вялікіх князёў, Глябовічаў, Сапегаў, Любамірскіх і іншых.

У 1535, 1536 і 1564 гадох Дуброўна пацярпела ад набегаў маскоўскіх захопнікаў. У 1630 годзе Мікалай Глябовіч заснаваў у мястэчку касьцёл і кляштар бэрнардынаў. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) па працяглай аблозе ў чэрвені — кастрычніку 1654 году Дуброўна занялі маскоўскія войскі, якія спалілі замак і вывезьлі мясцовых жыхароў у Смаленск[3]. У 1664 годзе напярэдадні адступленьня маскоўскія акупанты зноў вывезьлі зь мястэчка і ваколіцаў вялікую колькасьць мяшчанаў і сялянаў з жонкамі і дзецьмі.

За часамі Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) у 1708 годзе загоны казакаў і калмыкаў на чале з расейскім капітанам Салаўёвым спалілі Дуброўна. У 1732 годзе Юры Станіслаў Сапега атрымаў дазвол на правядзеньне ў мястэчку кірмашу на дзень Сьвятога Ільлі. У 1750 годзе тут заснавалі суконную мануфактуру.

  • Старая графіка Дуброўна
  • Панарама. М. Іваноў, 1784 г.
    Панарама. М. Іваноў, 1784 г.
  • Дняпро. М. Іваноў, 1784 г.
    Дняпро. М. Іваноў, 1784 г.
  • Замак. М. Іваноў, 1784 г.
    Замак. М. Іваноў, 1784 г.
  • Аршанская вуліца. Б. Лявэрнь, 1840 г.
    Аршанская вуліца. Б. Лявэрнь, 1840 г.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Дуброўна апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскай правінцыі; з 1777 году ў Аршанскім павеце Магілёўскага намесьніцтва, пазьней губэрні. На 1780 год у мястэчку дзейнічалі чатыры царквы і адзін касьцёл, працавала паштовая станцыя, штогод праводзілася 3 кірмашы[5]. У 1781 годзе ў Дуброўне пачала працаваць гадзіньнікавая фабрыка, першая ў Расейскай імпэрыі. У 1785 годзе пры кляштары піяраў (адкрыўся замест бэрнардынскага ў 1774 годзе) пачаў дзейнічаць калегіюм. У 1788 годзе Іван Староў на заказ Рыгора Пацёмкіна распрацаваў праекты: сядзібнага будынку, гасьцінага двара, перабудовы царквы[6]. Улетку 1789 году садовы майстар-практык і мастак-праектоўнік апошняй чвэрці XVIII стагодзьдзя, Ўільям Гульд аб’ехаў маёнткі Пацёмкіна ў Магілёўскай губерні і склаў праект парку ў Дуброўне[6]. У 1809 годзе Ф. К. Любамірскі збудаваў тут новы касьцёл.

На 1860 год у Дуброўне быў 1001 дом (зь іх мураваных — 3), дзейнічала 6 цэркваў (зь іх 3 мураваныя), мураваныя касьцёл і каталіцкая капліца, драўляная сынагога і 13 юдэйскіх малітоўных школаў. На паштовай станцыі прыймалася і выдавалася розная карэспандэнцыя. Мелася вольная аптэка. У мястэчку знаходзілася кватэра прыстава 2-га стану і конны этап. 3 навучальных установаў дзейнічалі казённая жыдоўская вучэльня 1-га разраду і сельская вучэльня пры Мікольскай царкве. Працавалі 3 прамысловыя прадпрыемствы, 4 талесныя фабрыкі, 4 піваварні, 2 вадзяныя млыны. Кірмашы праводзіліся ў нядзелю, сераду і пятніцу. Цераз раку Дняпро хадзіў паром. На 1861 год Дуброўна была цэнтрам воласьці Горацкага павету Магілёўскай губэрні, уласнасьць Любамірскіх. У 1870 годзе ў мястэчку пачала працаваць кумыса-лекавальная ўстанова. На 1909 год у Дуброўне было 869 жылых дамоў, зь якіх 10 мураваных, працавалі 5 млыноў. У пачатку XX ст. у мястэчку пачала працаваць ткацкая фабрыка.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дуброўна абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Дуброўна вярнулі БССР, дзе яно стала цэнтрам раёну (у 1962—1965 гадох уваходзіла ў склад Аршанскага раёну). У 1925 годзе Дуброўна атрымала статус места. У Другую сусьветную вайну з 16 ліпеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

28 лютага 2011 году адбылося афіцыйнае зацьверджаньне сьцяга места[7].

  • Места на старых здымках
  • Панарама, да 1918 г.
    Панарама, да 1918 г.
  • Палац Любамірскіх, да 1941 г.
    Палац Любамірскіх, да 1941 г.
  • Парк Ліпкі, да 1918 г.
    Парк Ліпкі, да 1918 г.
  • Вуліца Аршанская. Кляштар, да 1941 г.
    Вуліца Аршанская. Кляштар, да 1941 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

  • XIX стагодзьдзе: 1846 год — 3441 чал.[8]; 1860 год — 6884 чал., зь іх 2623 праваслаўныя, 74 каталікі, 1 пратэстант, 4183 юдэі[9]; 1897 год — 7974 чал.[8]; 1900 год — 5070 чал., зь іх 2567 праваслаўных, 162 каталікі, 5 пратэстантаў, 2336 юдэяў[10]
  • XX стагодзьдзе: 1909 год — 9469 чал.[8]; 1917 год — 5294 чал.; 1926 год — 7920 чал.; 1939 год — 9,9 тыс. чал.[8]; 1959 год — 4,9 тыс. чал.; 1971 год — 6,4 тыс. чал.[8]; 1991 год — 9,8 тыс. чал.; 1993 год — 10,1 тыс. чал.[8]; 1997 год — 9,7 тыс. чал.[11]
  • XXI стагодзьдзе: 2006 год — 8,9 тыс. чал.; 2007 год — 8,8 тыс. чал.; 2008 год — 8,6 тыс. чал.; 2009 год — 8041 чал. (перапіс)[12]; 2015 год — 7345 чал.[13]; 2016 год — 7224 чал.[14]; 2017 год — 7122 чал.[15]; 2018 год — 7079 чал.[1]

Рэлігія

У Дуброўне дзейнічаюць цэрквы Сьвятой Тройцы і Сьвятога Мікалая, а таксама каталіцкая капліца. Вядзецца будаваньне касьцёла Маці Божай Фацімскай.

Адукацыя

У Дуброўне працуюць 2 сярэднія, дзіцяча-юнацкая спартовая і музычная школы, дапаможная школа-інтэрнат, дашкольныя ўстановы, сярэдняя прафэсійна-тэхнічная вучэльня мэханізацыі сельскай гаспадаркі.

Культура

Дзейнічаюць дом культуры, дом рамёстваў, 2 бібліятэкі.

Мас-мэдыя

Выдаецца раённая газэта «Дняпроўская праўда».

Забудова

Плян

Генэральныя пляны Дуброўна складаліся ў 1973 і 1985 гадох. У месьце захавалася плянавальная структура XVІІ—XVІІІ стагодзьдзяў. На месцы старога цэнтру сфармаваўся новы адміністрацыйны і грамадзкі цэнтар. Забудова пераважна індывідуальная, таксама ўзводзіліся 2—5-павярховыя дамы. Прамысловая зона знаходзіцца ва ўсходняй і паўднёвай частках места.

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва Гістарычная назва
Гарулёва завулак Горацкі завулак[16]
Камсамольская вуліца Аптэчная вуліца
Нікандравай вуліца Бярозкаўская вуліца[17]
Першамайская вуліца Барысаглебская вуліца
? Млынавая вуліца
? Пабярэжная вуліца[18]
? Падгорская вуліца
? Перавозная вуліца
? Расасенская вуліца
? Смаленская вуліца
? Старазамкавая вуліца[19]
? Сьвірыдаўская вуліца
? Узвальная вуліца
? Хамоўская вуліца[20]

З урбананімічнай спадчыны Дуброўна да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Аршанская, Вакзальная, Віцебская, Вялікая Слабодка, Дняпроўская, Задубровенская, Ганчарная, Горацкая, Маставая, Паштовая, Рыбная, Садовая, Старапаштовая, Фабрычная і Шклоўская, завулкі Ганчарны, Дняпроўскі, Задубровенскі, Лазьневы, Млынавы, Рыбны, Старапаштовы і Шклоўскі.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, лёгкай прамысловасьці, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.

Транспарт

Праз Дуброўна праходзіць аўтамабільная дарога Р22 (Ворша — Буда (да М1)). За 8 км на поўнач ад места — аўтамагістраль М1E30.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дуброўна — цэнтар традыцыйнага ганчарнага рамяства, г. зв. «дубровенскай керамікі». Ад 1993 году ў месьце праводзіцца рэгіянальны фэст музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне». Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы[22].

Славутасьці

У цэнтры Дуброўна і за 100 м на ўсход ад утоку ракі Задубровенкі ў Дняпро захаваліся 2 гарадзішчы, якія зьяўляюцца помнікамі археалёгіі.

Страчаная спадчына

Галерэя

  • Новая Мікалаеўская царква
    Новая Мікалаеўская царква
  • Помнік Казарскаму
    Помнік Казарскаму
  • Вайсковы мэмарыял
    Вайсковы мэмарыял
  • Мост цераз Дняпро
    Мост цераз Дняпро

Асобы

  • Уладзімер Кабуш (нар. 1941) — навуковец у галіне пэдагогікі, доктар пэдагагічных навук
  • Аляксандр Казарскі (1789—1833) — услаўлены афіцэр, камандзір брыга «Меркурый», флігель-ад’ютант і кавалер гвардзейскага экіпажа, капітан 1 рангу
  • Казімер Семяновіч (1600 — па 1651) — інжынэр і тэарэтык артылерыі, мысьляр-гуманіст, вынаходнік шматступенчатае ракеты (на думку беларускіх гісторыкаў, паходзіў з ваколіцаў Дуброўна)
  • Ганна-Эстэр Тумаркін (Ганна Тумаркіна) (1875—1951) — філёзаф
  • Сямён Фрадкін (1932—2007) — навуковец у галіне анкалёгіі, заснавальнік школы навук па гіпэртэрміі і гіпэрглікеміі ў анкалёгіі
  • Цьві Цэйтлін (1922—2012) — скрыпач і музычны пэдагог
  • Якаў Шур (1908—1986) — навуковец у галіне фізыкі
  • Чарльз Яфэ (1879—1941) — шахматны гросмайстар

Дадатковыя зьвесткі

Крыніцы

  1. ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  2. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 112.
  3. ^ а б в г Памяць: Гіст.-дак. хроніка Дубровенскага р-на. Кн. 1. — Мн., 1997.
  4. ^ Насевіч В. Дуброўна // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 608.
  5. ^ Топографическия примечании на знатнейшия места путешествия Ея Императорскаго Величества в Белорусския наместничества.. — СПб.: Импер. акад. наукъ, 1780. — С. 82. — 134 с.
  6. ^ а б Белехов Н., Петров А. Иван Старов: Материалы к изучению творчества. — Москва: Академия Архитектуры, 1950. — С. 21, 116, 163, 169, 172. — 552 с.
  7. ^ Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86 (рас.)
  8. ^ а б в г д е Насевіч В. Дуброўна // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 310.
  9. ^ Дуброўна на Прыдзвінскі крайн: Гісторыя і сучаснасць
  10. ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 1. — Warszawa, 1900. S. 449.
  11. ^ БЭ. — Мн.: 1998 Т. 6. С. 248.
  12. ^ Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  13. ^ Статистический бюллетень «Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа»
  14. ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  15. ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  16. ^ Дудараў Л. Аднойчы падчас суседскай размовы…. Дняпроўская праўда. Праверана 30 чэрвеня 2015 г.
  17. ^ Дудараў Л. «Якім быў горад ў даўнія часы, спадар Дудараў?». Дняпроўская праўда. Праверана 30 чэрвеня 2015 г.
  18. ^ Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X — XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 68.
  19. ^ Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X — XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 72.
  20. ^ Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X — XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 69.
  21. ^ Прамысловасьць (рас.). Дубровенский районный исполнительный комитет. Праверана 24 ліпеня 2011 г.
  22. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
  23. ^ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2383, 19 адзінак захоўваньня. 1693-1861 гг.
  24. ^ Антипов, В. Г. Парки Белоруссии. — Менск: Ураджай, 1975. — С. 13. — 149 с.
  25. ^ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 3430, 17 адзінак захоўваньня. 1765-1871 гг.
  26. ^ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2838, 15 адзінак захоўваньня. 1811-1871 гг.
  27. ^ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2869, 8 адзінак захоўваньня. 1851-1871 гг.
  28. ^ Беларуская вёска ў цэнтры Ўкраіны, Радыё Свабода
  29. ^ Нить времени. Украинские белорусы по-хорошему завидуют своим землякам из Дубровно, TUT.BY
  30. ^ В центре Украины живут потомки дубровенцев, «Дубровенская праўда»

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

Дуброўна — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

 — ¹ Вылучаным пазначаюцца ўмацаваныя месты і мястэчкі (гарады / гарадкі); — ² У дужках прыводзіцца час атрыманьня Магдэбурскага права
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Дуброўна&oldid=1978236»