Асінторф

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Асінторф
трансьліт. Asintorf
Асінторф
Былая назва: Востраў
Мясцовая назва: Юр'еў Востраў
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Віцебская
Раён: Дубровенскі
Сельсавет: Асінторфскі
Вышыня: 165 м н. у. м.
Насельніцтва: 914 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2137
Паштовы індэкс: 211046
Нумарны знак: 2
Геаграфічныя каардынаты: 54°43′0″ пн. ш. 30°39′0″ у. д. / 54.71667° пн. ш. 30.65° у. д. / 54.71667; 30.65Каардынаты: 54°43′0″ пн. ш. 30°39′0″ у. д. / 54.71667° пн. ш. 30.65° у. д. / 54.71667; 30.65
Асінторф на мапе Беларусі ±
Асінторф
Асінторф
Асінторф
Асінторф
Асінторф
Асінторф
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Асінто́рф[1]пасёлак у Дубровенскім раёне Віцебскай вобласьці, за 7 км на поўнач ад шашы М1, за 17 км на поўнач ад Дуброўны. Асінторф уваходзіць у склад і зьяўляецца цэнтрам Асінторфскага сельсавету.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вёска Юр’еў Востраў вядома з 1672 году як — уласнасьць Сапегаў у Дубровенскім графстве Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага.[2]

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай 28 траўня 1772 году вёска апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні. 9 кастрычніка 1972 году ўтворана Аршанская правінцыя. З 22 сакавіка 1777 да 1 сьнежня 1796 у Бабінавіцкім павеце Магілёўскай губэрні (Магілёўскае намесьніцтва з 10 студзеня 1778 да 31 сьнежня 1796). З 31 сьнежня 1796 да 27 лютага 1802 Беларуская губэрня Аршанскі павет. З 27 лютага 1802 году ў Бабінавіцкім павеце Магілёўскай губэрні. З 1840 году ў Аршанскім павеце.[3] Нова-Тухінская воласьць.

Вёска Юр’еў Востраў у 1783 годзе ўладаньне князя Пацёмкіна.[4] Сяляне вёскі ў 1857 годзе былі прыпісаны к Сьвята-Троіцкай царкве ў вёсцы Арэхі й царкве Сьвятога Юрыя ў вёсцы Мардахі.[5] У 1910 годзе сялянскай грамадзе належала 185 дзесяціны зямлі. Сяляне вёскі адносіліся да прыходу царквы Сьвятога Юрыя ў вёсцы Мардахі й уваходзілі ў Ласыршчыкоўскае сялянскае таварыства.[6]

Наіноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 14 верасьня 1917 году Магілёўская губэрня ў Заходняй вобласьці Расейскай рэспублікі. Вёска ўваходзіла ў склад Беларускай Народнай Рэспублікі, абвешчанай 25 сакавіка 1918, з 1 студзеня 1919 году ў ССРБ, з 27 лютага ў РСФСР. З 11 ліпеня 1919 году Аршанскі павет у Віцебскай губэрні. З сакавіка 1924 году ў БССР і з 17 ліпеня Дубровенскі раён, Аршанская акруга, з 26 ліпеня 1930 году, Дубровенскі раён, БССР. З 15 студзеня 1938 году Дубровенскі раён , Віцебская вобласьць. 3 27 верасьня 1938 пасёлак.

Аршанскі чыгуначны вузел у 1918 годзе пачаў нарыхтоўку торфу ў ваколіцах вёскі для патрэб чыгункі й Дубровенскай тэкстыльнай фабрыкі. У 1927 годзе, у сувязі з будаўніцтвам на асінаўскіх тарфяных масівах торфапрадпрыемства па нарыхтоўцы паліва для Беларускай дзяржаўнай раённай электрастанцыі (БелДРЭС), былі пабудаваны 11 пасёлкаў у якіх маглі жыць да 10 000 пастаянных і часовых працоўных. Цэнтральны пасёлак з управай разьмясьцілі ў вёсцы Юр’еў Востраў і памянілі назву на Асінторф. Вузкакалейная чыгунка злучыла Асінторф зь БелДРЭС.

Другая сусьветная вайна[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У лістападзе 1939 году савецкі канвой даставіў на торфаздабычу для Беларускай дзяржаўнай раённай электрастанцыі (ДРЭС; пасёлак Арэхі-Выдрыца, Аршанскі раён, Віцебская вобласьць) больш за 1000 палонных польскіх афіцэраў, большасьць якіх загінула ўзімку праз разьмяшчэньне ў летніх бараках і голад. Іх целы закапалі ў торфавыпрацоўках. Увосень 1940 году рэшту вывезьлі ў кірунку Смаленску (Расейская СФСР).

Падчас нямецкай акупацыі дзейнічала Асінторфскае маладзёжнае падпольле.[7] У 1941—1942 гадах на торфаздабычы ад голаду загінула каля 2 тыс. савецкіх ваеннапалонных. Трупы скідваліся ў тарфяныя кар’еры. Толькі 40 палонных вывелі жывымі падпольнікі.

Камандуючы групай войскаў «Цэнтар» фэльдмаршал Гюнтэр фон Клюгэ (па-нямецку: Günther von Kluge) дазволіў стварыць ў 1942 годзе ў Асінторфе Рускую нацыянальную народную армію(ru) (РННА) з палонных чырвонаармейцаў. 2 красавіка 1942 года, у першы дзень сьвята Пэйсах, пры ўдзеле РННА адбылося зьнішчэньне гета ў Лядах [8] Летам 1942 года РННА чатыры разы прыцягвалася немцамі да ўдзелу ў апэрацыях супраць партызан. 14 лістапада 1942 года пры нападзе атрада РННА на вёску Купаваць у Сеньненскім раёне быў забіты знакаміты камандзір партызанскай брыгады «Дзядзька Косьця» – Канстанцін Заслонаў.[9] Газэта на расейскай мове «Родина=Rodina» друкавалася у Асінторфе ў 1942 (захоўваецца ў Празе).[10] [11]

У кастрычніку 1942 г. у летніх бараках пасялілі каля 2 тыс. грамадзянаў Вугоршчыны, якія памерлі ўзімку ад голаду і хваробаў. У 1942—1943 гг. на торфаздабычы загінула большасьць з 8 тыс. прывезеных на працы расейцаў. Меншасьць уцякла ў партызанскую зону.[12] З кастрычніка 1943 году да 23 чэрвеня 1944 году ў зоне баявых дзеяньняў.

З 09 верасьня 1946 году да 17 сьнежня 56 году ў Арэхаўскім раёне й да 6 студзеня 1965 году ў складзе Аршанскага раёну.

Рэспубліка Беларусь[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

8 красавіка 2004 году працоўны пасёлак Асінторф быў аднесены да катэгорыі сельскіх населеных пунктаў, у сувязі з гэтым быў скасаваны Асінторфскі пасялковы савет і створаны Асінторфскі сельсавет.[13]

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1857 год — 81 чалавек;[5] 1897 год — 20 дамоў, 151 чалавек;
  • XX стагодзьдзе: 1910 год — 22 дома, 80 мужчын, 111 жанчын;[6] 1969 год — 3300 чалавек;[14] 1991 год — 639 дамоў, 1800 чалавек; 1999 год — 1300 чалавек
  • XXI стагодзьдзе: 2001 год — 950 чалавек; 2010 год — 914 чалавек

Гэта другі па населенасьці пункт раёну.[15]

Транспарт[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Аўтадарога (Р22) злучае Асінторф з раённым цэнтрам Дуброўна. Найбліжэйшая чыгуначная станцыя — Асінаўка, за 7 км на поўдзень ад Асінторфу.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сярэдняя школа.

Прамысловасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У пасёлку дзейнічае торфапрадпрыемства «Асінторф» і торфабрыкетны завод.[16] Да заводу праведзена вузкакалейная чыгунка.

Інфармацыя для турыстаў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Рэгіна Харошка (*07.05.1938, Асінторф) — беларуская вучоная фізычных і хімічных навук.
  • Валянціна Абразова (*29.03.1957, Асінторф) — беларуская спартсменка-біятланістка, трэнер па біятлоне.

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • У цэнтры пасёлка ў парку брацкая магіла 395 вайскоўцаў і партызан.
  • Абэліск пастаўлены ў 1976 годзе ў гонар загінуўшых жаўнераў, партызан, падпольшчыкаў і жыхароў пасёлка. Абапал яго ў 1980 годзе ўстаноўлена 5 пліт зь імёнамі 86 жыхароў загінуўшых у войску пад час вайны.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7. (pdf) С. 261
  2. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 2 / [рэд. Г.П. Ляхава, Ю.М. Несцяроўская, Т.М. Пракаповіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2013. — 347, [4] с., іл. ISBN 978-985-508-245-4. С. 84 (Г-4), 343.
  3. ^ Могилевъ. Горки.Орша. Бабиновичи // Городскія поселенія въ Россійской имперіи : даведник. — С.-Петербург: Тип. т-ва «Общественная польза», 1863. — Т. 3. — С. 155, 177, 186, 205.
  4. ^ Российский государственный архив древних актов. Материалы генерального и специального межевания Межевой канцелярии и местных межевых учреждений по МОГИЛЕВСКОЙ губернии 1776—1918 гг.Ф. 1319. Опись 1. Полевые записки № 1533, Картон 31 Пач. 14.06.1783.
  5. ^ а б Списки населенных мест Могилевской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] = РГИА. Ф. 1290. Оп.4. Д. 80. — Ленинград: Фонд Центрального статистического комитета МВД., 1857. — С. 357, 374. — 613 с.
  6. ^ а б Списокъ населенныхъ местъ Могилевской губерніи / Под ред. Георгій Павлович Пожарова.. — Могилев губ.: Могилев. губ. стат. ком., 1910. — С. 132 (№ 53). — 250 с.
  7. ^ Петрашкевіч А. Л. Асінторфскае камсамольскае падпольле.//Беларуская савецкая энцыкляпэдыя. У 12 т.Т.1. А — Афіна / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1969. — 624 с.: іл., карты. С. 510, 511.
  8. ^ Вячеслав Тамаркин. «Глас убиенных молчать не дает!» / Аркадий Шульман // Мишпоха. Серия "Воскресшая память". Выпуск третий. : часопіс. — Віцебск
  9. ^ Цурганов, Юрий. Белоэмигранты и вторая мировая война. Попытка реванша 1939—1945. — Москва: Центрополиграф, 2010. — С. 111—118. — 287 с. — («На линии фронта. Правда о войне)). — 4000 ас. — ISBN 978-5-9524-4725-7
  10. ^ Databáze Národní knihovny ČR (чэс.)па-беларуску: База зьвестак Народнай кніжніцы ЧР .
  11. ^ Дробязко С.,Романько О., Семенов К. Иностранные формирования третьего рейха. — Москва: АСТ: Астрель,, 2011. — С. 442—446. — ISBN 978-5-271-30979-3
  12. ^ Алесь Лявонаў. Крывавыя расправы ў гарпасёлку Асінторф // Народная воля : газэта. — 8 жніўя 2000. — № 145 (967). — С. 2. — ISSN 2071-9647.
  13. ^ «Занальны дзяржаўны архіў у Воршы» ф. 502, 611 ад. зах. 1944— . Асінторфскі сельсавет і выканкам, пасёлак Асінторф (з 26 травеня 2011 году — аграгарадок Асінторф) Дубровенскага раёну, Віцебскай вобласьці.
  14. ^ Асінторф.//Беларуская савецкая энцыкляпэдыя. У 12 т.Т.1. А — Афіна / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1969. — 624 с.: іл., карты. С. 510.
  15. ^ Дубровенскі райвыканкам
  16. ^ «Занальны дзяржаўны архіў у Воршы» ф. 1248, 535 ад. зах. 1926—1941, 12.1943— . Торфапрадпрыемства «Асінторф» Беларускага канцэрна па паліву й газыфікацыі, п. Асінторф Дубровенскага раёну, Віцебскай вобласьці.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асінторфсховішча мультымэдыйных матэрыялаў