Любавічы

	Любавічы; лац. Lubavičy
	; Прачысьценская царква
Дата заснаваньня:	1654
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Муніцыпальны раён:	Руднянскі
Плошча:	1,44 км²;
Насельніцтва:	460 чал. (2007)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+7 48141
Паштовы індэкс:	216774
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	54°50′2″ пн. ш. 30°57′29″ у. д. / 54.83389° пн. ш. 30.95806° у. д.Каардынаты: 54°50′2″ пн. ш. 30°57′29″ у. д. / 54.83389° пн. ш. 30.95806° у. д.
	Любавічы на мапе Расеі Любавічы
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Любавічы (неадназначнасьць).

Любаві́чы — вёска ў Расеі, каля ракі Малой Бярэзіны. Цэнтар сельскага паселішча Руднянскага раёну Смаленскай вобласьці. Насельніцтва на 2007 год — 460 чалавек. Знаходзяцца за 15 км на паўднёвы захад ад Рудні, за 8 км ад граніцы зь Беларусьсю.

Любавічы — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захавалася царква Прачыстай Багародзіцы ў стылі віленскага барока, помнік архітэктуры XVIII ст.

Назва

Імя Люба (Leubo, Lubo, Liuba) можа мець як славянскае, так і германскае паходжаньне^[1].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Любавічы ўпамінаюцца ў 1642 годзе як мястэчка Аршанскага павету ВКЛ^[2]. Паселішча значыцца ў лісьце маскоўскага гаспадара Аляксея Міхайлавіча ад 30 красавіка 1655 году. Пазьней ім валодалі князі Любамірскія, якія збудавалі тут мураваную царкву.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Любавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні. На 1784 год тут было 243 двары, зь іх 178 належалі хрысьціянам, 65 — юдэям^[3]. У 1798 годзе адбыўся вялікі пажар, па якім мястэчка адбудавалі на тым жа месцы^[4]. У Вайну 1812 году ў Любавічах 2 тыдні стаяў корпус маршала напалеонаўскага войска Груні. У XIX — пачатку XX стагодзьдзяў у мястэчку праходзіў найбольшы ў ваколіцах Хрышчанскі кірмаш^[5] з абарачэньнем больш за 1,5 млн рублёў. На 1860 год — 1 мураваны і 312 драўляных будынкаў, працавалі скарбовая жыдоўская вучэльня (16 вучняў) і гарбарня.

У XIX ст. Любавічы сталі буйным рэлігійным цэнтрам: тут паўстала новая плынь у юдаізьме — Хабад (Хабад-Любавіч, Любавіцкі хасідызм). У мястэчку дзеялі 3 малітоўныя школы і велізарная бібліятэка, якую за часамі Першай сусьветнай вайны пераправілі ў Маскву, у Румянцаўскі музэй (цяпер Расейская дзяржаўная бібліятэка). У Другую сусьветную вайну 4 лістапада 1941 году нацысты зьнішчылі ў Любавічах 483 жыды.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Любавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Любавіцкую воласьць (разам з Руднянскай і Мікулінскай) не вярнулі БССР. Статус паселішча панізілі да вёскі.

Мястэчка на старых здымках
Рынак. Царква, 1930 г.
Рынак, 1930 г.
Цэнтральная вуліца, 1943 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XVIII стагодзьдзе: 1784 год — 8595 чал.^[6]
XIX стагодзьдзе: 1857 год — 2,5 тыс. чал.; 1860 год — 1516 чал., зь 978 юдэяў^[7]
XX стагодзьдзе: 1910 год — 1592 чал.^[8]; 1998 год — 545 чал.^[9]
XXI стагодзьдзе: 2007 год — 460 чал.

Інфраструктура

У Любавічах працуюць дашкольная ўстанова, сярэдняя школа, бібліятэка, дом культуры.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

Могілкі юдэйскія. Капліца
Царква Прачыстай Багародзіцы (XVIII—XIX стагодзьдзі; Сьвяты Пасад, цяпер у валоданьні Маскоўскага патрыярхату).

Страчаная спадчына

Сынагога
Царква

Крыніцы

^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1019.
^ НГАБ, ф. 1775, воп. 1, спр. 1, с. 365
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 429.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 310.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 118.
^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 58.
^ Kuściński M. Lubawicze // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 392.
^ Список населенных мест Могилевской губернии. — Могилев, 1910. С. 124.
^ Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003.

Літаратура

Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.
Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003. — 624 с.

Вонкавыя спасылкі

Любавічы , Radzima.org
Тумар Б., Мікулевіч С. Адзін дзень у Расеі, Наша Ніва, 21 ліпеня 2006 г.

[1] Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1019.

[2] НГАБ, ф. 1775, воп. 1, спр. 1, с. 365

[3] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 429.

[4] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 310.

[5] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 118.

[6] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 58.

[7] Kuściński M. Lubawicze // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 392.

[8] Список населенных мест Могилевской губернии. — Могилев, 1910. С. 124.

[9] Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]