Баева

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Баева
трансьліт. Bajeva
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Віцебская
Раён: Дубровенскі
Сельсавет: Зарубскі
Насельніцтва: 144 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2137
Паштовы індэкс: 211052[1]
СААТА: 2224817008
Нумарны знак: 2
Геаграфічныя каардынаты: 54°29′18″ пн. ш. 31°6′29″ у. д. / 54.48833° пн. ш. 31.10806° у. д. / 54.48833; 31.10806Каардынаты: 54°29′18″ пн. ш. 31°6′29″ у. д. / 54.48833° пн. ш. 31.10806° у. д. / 54.48833; 31.10806
Баева на мапе Беларусі ±
Баева
Баева
Баева
Баева
Баева
Баева
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ба́ева[2]вёска ў Дубровенскім раёне Віцебскай вобласьці, на рацэ Мярэі. Уваходзіць у склад Зарубскага сельсавету.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Баева ў складзе Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага вядома з XVI стагодзьдзя. Першае ўпамінаньне 1560 год — паводле інвэнтару Баева належала Аршанскаму замку сярод уладаньняў князя Яна Глябовіча.[3]

Волость замку Рошского. Село именем Баево. Люди куничные.(л. 18)

Старец того села именем Селивон Ермолинич, Максим Гриневич, Корнило Степанов, Максим Сузин, Мойсейка Невый, Сава Исакович, Огапон Губа, Мартин Евлашович, Потап Иванович, Наум Грипцович, Богдан Трухонович, Андрей Игнатович, Иван Игнатович, Митко Кузмич, Федор Богданов, Ивашко Олексеев, Степан Ловчанин, Ондрос Сузинов.

Всихъ того села дымов 18, служба 1, чинить всего грошей (л. 18 об.) личбы литовское коп 5, гр. 2, пен. 4. При том селе в пущи на землях их дерево бортное, которое с третее части они сами ходять, а две части меду на замок дають, за ведомостью врядничою; того дерева порожнего 100, а зо пчолами сосны 3. Другое дерево бортное: на пашнях боярских и мещанских ку замку его королевское милости зо пчолами того дерева 25, а порожних бортей 100. Бортник того дерева, которий тое дерево заведаеть, именем Конон Кузмич, дом 1, служба.[4]

У пачатку 1562 году атрады Івана IV Жахлівага спустошылі ваколіцы Воршы й Дуброўны. Пасьля заканчэньня Інфлянцкай вайны (1558—1570) 30 ліпеня 1574 году Баева ўпамінае староста аршанскі Ф. С. Кміта ў лісьце з Воршы да Мікалая Радзівіла, ваяводы віленскага[a]:

У воласьці: Расасна — шасьцісот чалавек няма, Любавічы — ста васьмідзесяці чалавек няма, Бабіна, Заозерца, Дзевіна, Пашына, Баева — усіх тых сёл, государ, няма…

У 18 стагодзьдзі ў валоданьні Сапегаў, маёнтак Дуброўна ў межах Дубровенскага графства.[6]

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай 28 траўня 1772 году Баева ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні. 9 кастрычніка 1972 году ўтворана Аршанская правінцыя. З 22 сакавіка 1777 году да 10 студзеня 1778 году ў складзе Аршанскага павету Магілёўскай губэрні (Магілёўскае намесьніцтва, 10 студзеня 1778 — 12 сьнежня 1796). З 12 сьнежня 1796 па 27 лютага 1802 году ў Аршанскім павеце Беларускай губэрні. З 27 лютага 1802 году Баева ў Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні.

Мястэчка Баева — уладаньне князя Аляксандра Сапегі ў 1783 годзе.[7] З 1792 году ў валоданьні Любамірскіх.

26 сьнежня 1861 году мястэчка Горкі перавялі ў стан павятовага гораду й утварылі з частак Аршанскага, Магілёўскага й скасаванага Копыскага паветаў Горацкі павет. Баева цэнтар Баеўскай воласьці Горацкага павету.[8][9] У 1869 годзе адкрыта народная вучэльня.

1886 год — 2 праваслаўныя царквы, габрэйская школа, школа, вадзяны млын, 7 крамаў, багадзельня.[10]

У 1910 годзе сяляне валодалі 450 дзесяцінамі зямлі. Фальварку Баева, уласнасьць князя Яўгена Любамірскага[11][b], належала 324 дзесяцін зямлі. Местачкоўцы ўваходзілі ў Баеўскае сялянскае таварыства[12]

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 14 верасьня 1917 году Магілёўская губэрня ў Заходняй вобласьці Расейскай рэспублікі. Уваходзіла ў склад Беларускай Народнай Рэспублікі, абвешчанай 25 сакавіка 1918, з 1 студзеня 1919 году ў ССРБ, з 27 лютага ў РСФСР. З красавіка 1919 мястэчка Баева ў Гомельскай губэрні, зь ліпеня 1922 году валасны цэнтар у Смаленскай губэрні РСФСР. У лютым 1923 Баеўская воласьць скасавана. Баева ўключана ў склад Ляднянскай воласьці Горацкага павету Смаленскай губэрні. З сакавіка 1924 у складзе БССР, з жніўня 1924 году цэнтр сельсавета ў Ляднянскім раёне й 26 ліпеня 1930 году ў Дубровенскім раёне Аршанскай акругі. з 20 лютага 1931 году цэнтар сельсавету Дубровенскага раёну, з 20 лютага 1938 году ў Віцебскай вобласьці.[13][14]

Помнік жыхарам вёскі загінуўшым у 1941 годзе

За час нямецкай акупацыі зь сярэдзіны ліпеня 1941 па 30 верасьня 1943 году, загінулі 110 жыхароў, вёска была спалена.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Баева ёсьць базавая школа, Дом культуры, бібліятэка, пошта.

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XXI стагодзьдзе: 2010 год — 144 чалавекі;
  • XX стагодзьдзе: 1910 год — у праваслаўных 64 дома, 218 мужчын, 215 жанчын; у юдэяў 75 дамоў, 285 мужчын, 360 жанчын; у фальварку 1 дом, 3 мужчыны, 2 жанчыны;[12] 1999 год — 278 чалавек
  • XIX стагодзьдзе: 1857 год — 326 чал., зь іх 230 праваслаўных, 96 юдэяў;[15] 1886 год — 40 дамоў, 250 праваслаўных;[10] 1897 год — 906 чал. (441 муж. і 465 жан.), зь іх 401 праваслаўных, 505 юдэяў [16]
  • XVIII стагодзьдзе: 1792 год — 78 дамоў, у тым ліку 17 габрэйскіх.

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Собалеўскі манетны скарб. Скарб ухаваны ў сярэдзіне IX ст., не раней 856—57г. Зьберагаецца ў Нацыянальным музэі гісторыі і культуры Беларусі. Знойдзены ў 1936 годзе ў ваколіцах вёскі Баева. Складаўся з 138 цэлых і 168 фрагмэнтаў куфіцкіх дырхемаў Арабскага халіфата. Дынастыя Умаядаў (705—750 гг.), Дынастыя Абасідаў (750—861 гг.).[17]
  • Братэрская магіла 1943–44 гг. — пахавана 700 вайскоўцаў.

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Царква Ўзьнясеньня Гасподняга. У 18 стагодзьдзе парафія Беларускай грэка-каталіцкай царквы (БГКЦ).[6][15][18] У XIX стагодзьдзі к царкве былі прыпісаны вёскі: Ірвяніца, Коршыкава, Лапыроўшчына.

Пабудавана новая царква з дрэва на каменным падмурку ў другой палове XIX стагодзьдзя.[19][10]

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Эпісталярная спадчына Ф. С. Кміты-Чарнабыльскага: Ліст 16. Писан у в Оршы, июня 30 дня, року 1574. «До Миколая Радзивилла, Воеводы Виленского»[5]
  2. ^ Яўген Адольф Любамірскі (17.06.1825, Дуброўна — 15.09.1911, Крушына, Сылескае ваяводзтва, Польшча; па-польску: Eugeniusz Adolf ks. Lubomirski z Lubomierza h. Drużyna) сын князя Яўгена Любамірскага(13.09.1789 — 1834; па-польску: Eugeniusz ks. Lubomirski z Lubomierza h. Drużyna), унук князя Францішка Ксаверыя Любамірскага (1747—1819, Дуброўна; па-польску: Franciszek Ksawery Lubomirski). Першы шлюб (04.05.1850, Варшава) з дачкой Канстанціна Любамірскага Крыстынай Любамірскай (28.11.1825 — 06.11.1851; па-польску: Krystyna ks. Lubomirska z Lubomierza h. Drużyna). Другі шлюб (05.06.1859, Варшава) з графіняй Ружай Замойскай (29.07.1836 — 12.10.1915 Вільня; па-польску: Róża hr. Zamoyska z Zamościa h. Jelita)

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Белпошта
  2. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7. (pdf) С. 264
  3. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4-х тамах. / Насевіч В.Л. (гал. рэд.). — Менск: Белкартаграфія, 2009. — Т. 1. — С. 111(Д-2), 194. — 244 с. — 3600 ас. — ISBN 978-985-508-060-3
  4. ^ Инвентарь замка Оршанскаго. 12 іюля 1560 года. (Кніга Перепісей Літовск.). / М. В. Довнар-Запольский // Документы Московского архива Министерства юстиции.. — М.: Тип. А. И. Мамонтова, 1897. — Т. 1. — С. 123—134.
  5. ^ Коршунаў А. Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасьці / Ю. Пшыркоў. — Менск: Навука і тэхніка, 1975. — 245 с.
  6. ^ а б Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4-х тамах. / Насевіч В.Л. (гал. рэд.). — Менск: Белкартаграфія, 2013. — Т. 2. — С. 85 (Д-2), 179. — 352 с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-508-245-4
  7. ^ Российский государственный архив древних актов. Материалы генерального и специального межевания Межевой канцелярии и местных межевых учреждений по МОГИЛЕВСКОЙ губернии 1776—1918 гг.Ф. 1319. Опись 1. Картон 15 Пач. 15.09.1783: Полевые записки №№ 722, 764, 765, 766.
  8. ^ Горки // Городскія поселенія въ Россійской имперіи : даведник. — С.-Петербург: Тип. т-ва «Общественная польза», 1863. — Т. 3. — С. 177—178..
  9. ^ Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: 1907—1917, фонд 2035, 3 адзінкі захоўваньня. Баеўская валасная ўправа, мястэчка Баева Горэцкага павету Магілёўскай губэрні.
  10. ^ а б в Волости и важнейшіе селенія Европейской Россіи. Губерніи Литовской и Белорусской Областей. — Санкт-Петербургъ: Центральный статистическій комитетъ, 1886. — С. 164 (№ 205). — 259 с.
  11. ^ Dubrowna / Raman Aftanazy // Dzeieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwa minskie, mścisławskie, połockie, witebskie : энцыкляпэдыя. — Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1991. — В. 2. — Т. 1. — С. 297 — 299. — ISBN 83-04-0371-7 całość.
  12. ^ а б Списокъ населенныхъ местъ Могилевской губерніи / Под ред. Георгія Павловича Пожарова.. — Могилев губ.: Могилев. губ. стат. ком., 1910. — С. 53 (№№ 5, 44). — 250 с.
  13. ^ Занальны дзяржаўны архіў у Воршы — ЗДА Ворша: 1924—2004, фонд 756, 703 адзінкі захоўваньня. Баеўскі сельсавет дэпутатаў і выканаўчы камітэт, вёскі Баева Дубровенскага раёну Віцебскай вобласьці.
  14. ^ Круталевич В.А. Административно-территориальное устройство БССР. — Менск: Навука і тэхніка, 1966. — 134 с. — 4000 ас.
  15. ^ а б Списки населенных мест Могилевской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] = РГИА. Ф. 1290. Оп.4. Д. 80. — Ленинград: Фонд Центрального статистического комитета МВД., 1857. — С. 335, 398. — 613 с.
  16. ^ Населенные мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей съ указаніемъ всего наличнаго въ нихъ населенія и числа жителей преобладающихъ вѣроисповѣданій по даннымъ первой всеобщей переписи населенія 1897 г. Губерніи европейской Россіи. / Подъ редакціею Н. А. Тройницкаго. — С. Петербургъ: Общественная польза, 1905. — Т. XXIII. Могилевская губернія.. — С. 110. — 269 с..
  17. ^ Кузняцоў К. В. Собалеўскі скарб. // Весьці АН БССР. Серыя грамадзкіх навук. — Менск: 1949. — № 6. — С. 140—141.
  18. ^ Черницкій Военно-статистическое обозрение Российской Империи. - Ч. 3 : Могилевская губерния. — Санктъ-Петербургъ: Департаментъ Генерального штаба, 1848. — Т. 8: Белорусские губернии : Ч. 1-3. — С. 6(Свѣдѣнія спеціальныя). — 150 с.
  19. ^ Российский государственный исторический архив (РГИА)(недаступная спасылка) — Ф. 1293 Оп. 167 Могилёвская губ. Д. 71. МОГИЛЕВСКАЯ ГУБЕРНИЯ. ПРОЕКТ ДЕРЕВЯННОЙ НА КАМЕННОМ ФУНДАМЕНТЕ ЦЕРКВИ НА 250 ЧЕЛОВЕК В М. БАЕВЕ.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]