Лунна

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Лунна
лац. Łunna
Касьцёл Сьвятой Ганны
Касьцёл Сьвятой Ганны
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гарадзенская
Раён: Мастоўскі
Сельсавет: Луньненскі
Насельніцтва: 961 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1515
Паштовы індэкс: 231606
СААТА: 4240827066
Нумарны знак: 4
Геаграфічныя каардынаты: 53°27′17″ пн. ш. 24°15′41″ у. д. / 53.45472° пн. ш. 24.26139° у. д. / 53.45472; 24.26139Каардынаты: 53°27′17″ пн. ш. 24°15′41″ у. д. / 53.45472° пн. ш. 24.26139° у. д. / 53.45472; 24.26139
Лунна на мапе Беларусі ±
Лунна
Лунна
Лунна
Лунна
Лунна
Лунна
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Лу́нна[1] — вёска ў Беларусі, на левым беразе Нёмана. Цэнтар сельсавету Мастоўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 961 чалавек. Знаходзіцца за 26 км на захад ад Мастоў, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Чарлёна; на шашах Р41 і Р44.

Лунна — даўняе мястэчка гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны). Да нашага часу тут захаваліся збудаваныя ў стылі клясыцызму касьцёл Сьвятой Ганны і сядзіба Чахоўскіх, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Упершыню Лунна ўпамінаецца ў XVI ст. як вёска ў складзе Гарадзенскага павету Троцкага ваяводзтва.

У 1546 годзе ў Луньне ўтварылася каталіцкая парафія. У 1782 годзе ў мястэчку збудавалі мураваны касьцёл.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Лунна апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Гарадзенскім павеце. На 1886 год у мястэчку дзейнічалі касьцёл, сынагога і 3 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі 20 крамаў, 3 шынкі і 2 харчэўні, штогод праводзіліся кірмашы. У пачатку XX ст. у Луньне існавалі царкоўнапрыходзкая школа, фэльчарскі пункт, пошта.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Лунна занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лунна абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР[2]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году Лунна апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Гарадзенскага павету Беластоцкага ваяводзтва. На 1921 год тут было 307 двароў.

У 1939 годзе Лунна ўвайшла ў БССР, дзе 12 студзеня 1940 году атрымала афіцыйны статус рабочага пасёлку Скідальскага раёну. У 1955 годзе статус паселішча панізілі да вёскі. На 1972 год тут было 473 двары, на 1997 год — 559, на 1997 год — 562.

У 2000-я гады Лунна атрымала афіцыйны статус «аграгарадку». У сярэдзіне жніўня 2009 году каля школы на загад мясцовага сельсавету зьнішчылі больш за 20 дрэваў з рэшткаў старажытнага парку вакол колішняга палаца Ромераў. Парк заснавалі яшчэ ў XIX стагодзьдзі. Пад вынішчэньне трапілі найбольш каштоўныя гадаваныя дрэвы[3].

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1830 год — 267 муж., зь іх шляхты 3, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 211, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 52[4]; 1884 год — 1211 чал., у тым ліку 965 юдэяў[5]; 1886 год — 1392 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1901 год — 1375 чал.; 1921 год — 1884 чал.[6]; 1972 год — 1475 чал.; 1997 год — 1165 чал.[7]; 1999 год — 1137 чал.[8]
  • XXI стагодзьдзе: 2010 год — 961 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У вёсцы працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, дом культуры.

Забудова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вуліцы і пляцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Афіцыйная назва Гістарычная назва
Камсамольская вуліца Падольная вуліца (частка)
Паштовая вуліца (частка)[9]
Кірава вуліца Загаранская вуліца
Савецкая вуліца Ваўпянская вуліца

З усёй урбананімічнай спадчыны Лунны да нашага часу гістарычную назву захавала толькі Гарадзенская вуліца. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаюцца Касьцельны пляц і Лазенны завулак[10]. Таксама ў мястэчку існавалі Мяшчанская, Палявая і Стралецкая вуліцы.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сынагога (XVIII ст.)

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 283.
  2. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  3. ^ У мястэчку Лунна высеклі старажытны парк // «Наша Ніва», 24 жніўня 2009 г.
  4. ^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 412.
  5. ^ Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 830.
  6. ^ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom V: Województwo Białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
  7. ^ Новікава Г. Лунна // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 401.
  8. ^ БЭ. — Мн.: 1999 Т. 9. С. 370.
  9. ^ Карповіч Л. Слова пра вуліцу Камсамольскую ў мястэчку Луна(недаступная спасылка), Гарадзенская Вясна, 25 жніўня 2018 г.
  10. ^ Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 36.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]