Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»

Міхал Казімер Радзівіл
лац. Michał Kazimier Radzivił
	Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»
	; Герб Трубы
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	13 чэрвеня 1702; Алыка
Памёр	15 траўня 1762 (59 гадоў) або 22 траўня 1762 (59 гадоў); Нясьвіж
Пахаваны	пахавальня Радзівілаў[d];
Род	Радзівілы
Бацькі	Караль Станіслаў Радзівіл; Ганна Кацярына з Сангушкаў
Жонка	Францішка Ўршуля зь Вішнявецкіх; Ганна Людвіка з Мыцельскіх
Дзеці	з Францішкай Уршуляй: Міхал Крыштап, Януш Тадэвуш, Караль Станіслаў, Ганна, Людвіка, Тэафілія Канстанцыя, Кацярына Караліна;; з Ганнай Людвікай: Вэраніка Яна, Геранім Вінцэнт, Марыя Вікторыя, Юзэфіна, Канстанцыя
Дзейнасьць	дыплямат, палітык

Гэта артыкул пра гетмана вялікага літоўскага. Калі вам патрэбны артыкул пра гетмана польнага літоўскага, глядзіце артыкул Міхал Казімер Радзівіл.

Міхал Казімер Радзівіл (мянушка «Рыбанька»; 13 чэрвеня 1702, Алыка — 15 траўня 1762, Нясьвіж) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, мэцэнат. Канюшы вялікі літоўскі (1728—1734), маршалак надворны літоўскі (1734—1735), гетман польны (1735—1744) і вялікі літоўскі (з 1744), кашталян (1735—1737) і ваявода троцкі (1737—1742), кашталян (1742—1744) і ваявода віленскі (з 1744). Кавалер ордэнаў Белага арла (1727)^[3], баварскага Сьвятога Губэрта (1724), расейскіх Сьвятога Андрэя Першазванага (15.05.1758) і Аляксандра Неўскага (15 або 18.05.1758)^[4].

Міхал Казімер Радзівіл — найбольш уплывовы прадстаўнік роду Радзівілаў у сярэдзіне XVIII стагодзьдзя, адзін з найбагацейшых магнатаў Рэчы Паспалітай. Па сьмерці малодшага брата Гераніма Флярыяна ў 1760 годзе атрымаў у спадчыну ягоныя Слуцкае і Капыльскае княствы, Біржы, Кейданы, Копысь, Койданаў, Невель, Себеж, Белую ды іншыя.

Біяграфія

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу Трубы, сын Караля Станіслава і Ганны Кацярыны з Сангушкаў. Атрымаў хатнюю адукацыю. Па сьмерці бацькі ў 1719 годзе ачоліў Нясьвіскую і Алыцкую ардынацыі.

3 1720 году неаднаразова абіраўся паслом на соймы, маршалак Вярхоўнага Трыбуналу ў 1728 годзе. У час замежнага падарожжа ў 1723 годзе атрымаў ад нямецкага імпэратара месца ў імпэрскім райхстагу.

У палітычным жыцьці сьпярша супрацаваў з групоўкай князёў Чартарыйскіх, па сьмерці караля Аўгуста Моцнага ў 1733 годзе выступіў супраць новаабранага караля Станіслава Ляшчынскага. Браў удзел у арганізацыі новага выбарчага сойму, дзе ў кастрычніку 1733 году ў прытомнасьці расейскага войска і ўласнага войска Радзівілаў каралём абралі Аўгуста Саса. За гэта ў 1734 годзе атрымаў пасаду маршалка надворнага.

У 1734—1735 гадох на чале ўласных харугваў браў удзел у баях супраць прыхільнікаў Казімера Ляшчынскага ў Літве, якіх узначальваў А. Пацей. Перамогі спрыялі набыцьцю новых пасадаў.

Разам з гетманам вялікім Міхалам Сервацыям Вішнявецкім у 1741 годзе прадухіліў стварэньне ў Літве канфэдэрацыі супраць караля, што яшчэ больш умацавала палітычнае становішча. У 1744 годзе распачаў ваенныя дзеяньні ва Ўкраіне супраць ваяводы сандамірскага Я. Тарлы праз валоданьне маёнткамі.

У 1740-я гады ачольваў у Вялікім Княстве Літоўскім магнацка-шляхецкую групоўку, якая выступала супраць палітыкі Чартарыйскіх па рэфармаваньні анархічнага дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай; супраць Чартарыйскіх склаў пагадненьне з гетманам вялікім каронным Ю. Патоцкім. Падтрымліваў добрыя адносіны з ўладамі Расейскай імпэрыі^[5].

У 1748 годзе як галава роду зьняволіў клецкага ардыната Марціна Радзівіла, якога абвясьцілі вар’ятам, і атрымаў ягоныя маёнткі. Камандаваў здушэньнем Камянецкага паўстаньня (1754—1756).

Адбудоўваў Нясьвіж і Нясьвіскі замак, якія моцна пацярпелі ў Вялікую Паўночную вайну (1700—1721), запрашаў у свае маёнткі архітэктараў (І. Ждановіч), мастакоў (Гескія), артыстаў, рамесьнікаў. На ягоныя сродкі ў 1740 годзе ў замку збудавалі капліцу, асьвечаную ў 1758 годзе, калі сюды прывезьлі абраз Маці Божай, знойдзены пад Венай у 1683 годзе каралём і вялікім князем Янам Сабескім^[6].

Заснаваў Нясьвіскую друкарню, Нясьвіскі кадэцкі корпус, у якім рыхтаваліся афіцэры для яго ўласнага войска, Нясьвіскі тэатар Радзівілаў. Трымаў шмат мануфактураў (суконную і дывановую ў Нясьвіжы, шкляныя ў Налібаках і Ўрэччы, шаўковых паясоў у Слуцку, фаянсавую ў Сьвержані, шпалерную ў Карэлічах). На працягу ўсяго жыцьця вёў дзёньнік («дыярыюш»)^[6].

Двойчы браў шлюб. 23 красавіка 1725 году ажаніўся з князёўнай Уршуляй Францішкай (1705-1753), адзінай дачкі ваяводы і кашталяна кракаўскага князя Януша Антонія Вішнявецкага (1678-1741) і Тэафіліі Ляшчынскай (1680-1757). У першым шлюбе нарадзіліся дзеці:

Міхал Крыштап;
Януш Тадэвуш (1734—1750);
Караль Станіслаў (1734-1790), ардынат нясьвіскі, падчашы вялікі літоўскі, мечнік вялікі літоўскі, ваявода віленскі;
Ганна;
Людвіка;
Тэафілія Канстанцыя (1738—1818), 1-ы муж генэрал-лейтэнант літоўскіх войскаў Ігнаці Мараўскі (пам. 1790), 2-гі муж ротмістар кавалерыі літоўскіх войскаў Ян Тадэвуш Развадоўскі;
Кацярына Караліна (1740—1789), жонка з 13 чэрвеня 1758 году харунжага вялікага літоўскага Станіслава Фэрдынанда Жавускага (1737—1786). Іх сынам быў літаратар Адам Жавускі, а ўнучкай — Эвэліна Ганская, жонка Бальзака.

Па сьмерці першай жонкі 2 студзеня 1754 году ў Львове ажаніўся з Ганнай Людвікай (1729—1771), дачкой кашталяна каліскага і познанскага Мацея Мыцельскага (каля 1690—1747) і Вэранікі Канажэўскай, удавой стражніка польнага літоўскага Лявона Міхала Радзівіла (1722-1751). Дзеці ад другога шлюбу:

Вэраніка Яна (нар. 1754), жонка з 21 верасьня 1772 году ваяводы холмскага графа Францішка Станіслава Косткі Чапскага (пам. 1802), які паходзіў з роду Гутэн-Чапскіх (у пасаг Міхал Казімер Радзівіл 28 лістапада 1772 году перадаў Францішку маёнтак Станькаў);
Геранім Вінцэнт (1759—1786), ардынат клецкі, падкаморы вялікі літоўскі, ажаніўся з прынцэсай Соф'яй Фрыдэрыкай Турн-і-Таксіс;
Юзэфіна (нар. 1762), 1-ы муж з 1779 году князь Ксавэры Масальскі (пам. 1787), 2-гі муж харунжы вялікі літоўскі Рыгор Грабоўскі (пам. 1822);
Марыя Вікторыя, жонка пісара вялікага літоўскага Бэнэдыкта Марыконі;
Канстанцыя.

Галерэя

Малярства

Творы малярства
Невядомы мастак, 1749—1756 гг.
Невядомы мастак, 1749—1756 гг.
Невядомы мастак, 1762 г.
Невядомы мастак, XVIII ст.

Зборы НММБ, XVIII ст.
Невядомы мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, XVIII ст.

Невядомы львоўскі мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, XVIII ст.
Невядомы мастак, XIX ст.
Невядомы мастак, XIX ст.

Графіка

Графічныя партрэты
Ё. М. Бэрнігерот, 1-я палова XVIII ст.
Ё. К. Сысанг, да 1758 г.
Г. Ляйбовіч, 1758 г.
М. Старкман, 1857 г.

Крыніцы

^ ^а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #1013755014 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 76, 153.
^ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705—2008. — Warszawa, 2008. S. 154.
^ Кавалеры императорского ордена Святого Александра Невского, 1725—1917. Биобиблиографический словарь в трех томах. Т. 1. — М., 2009. С. 282.
^ Грыцкевіч А. Радзівіл Міхал Казімер // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 496—497.
^ ^а ^б Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.

Вонкавыя спасылкі

Дыярыюш князя Міхала Казімера Радзівіла, Pawet.net

[_2d9e31703774886f-1] а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #1013755014 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_74a2d1d4c494c342-2] Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 76, 153.

[3] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705—2008. — Warszawa, 2008. S. 154.

[4] Кавалеры императорского ордена Святого Александра Невского, 1725—1917. Биобиблиографический словарь в трех томах. Т. 1. — М., 2009. С. 282.

[5] Грыцкевіч А. Радзівіл Міхал Казімер // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 496—497.

[nr-6] а ^б Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]