Альбэрт Гаштольд

Альбэрт Гаштольд
	Альбэрт Гаштольд
	; Герб «Габданк»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1455; Вільня, Вялікае Княства Літоўскае;
Памёр	сьнежань 1539; Вільня, Вялікае Княства Літоўскае;
Пахаваны	Касьцёл Сьвятых Станіслава й Уладыслава;
Род	Гаштольды
Бацькі	Марцін Гаштольд; Марына з Трабскіх
Жонка	Соф’я зь Вярэйскіх
Дзеці	Станіслаў
Дзейнасьць	вайсковец

Альбэрт Гаштольд^[1] (? — сьнежань 1539) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Намесьнік наваградзкі (1503—1506), падчашы вялікі літоўскі (1505—1509), ваявода наваградзкі (1508—1513), полацкі (1513—1519), троцкі (1519—1522) і віленскі (з 1522), канцлер вялікі літоўскі (з 1522)^[2].

Альбэрт Гаштольд — найбагацейшы магнат свайго часу: паводле попісу 1528 году ставіў у войска Вялікага Княства 466 вершнікаў, г. зн. меў больш за 7 тыс. радзінаў падданых. У 1522 кароль і вялікі князь Жыгімонт Стары надаў яму прывілей прыпячатаць дакумэнты не зялёным, а чырвоным воскам, на што мелі права толькі асобы каралеўскага роду^[3] У 1529 атрымаў графскі тытул ад Папы Рымскага Клімэнта VII, а ў 1530 — тытул графа на Мураваных Геранёнах ад імпэратара Карла V.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадстаўнік шляхецкага роду Гаштольдаў гербу «Габданк», сын Марціна, маршалка вялікага літоўскага, і Марыны з Трабскіх^[3]. Страціў бацькоў у маленстве, апекаваўся мачахай Ганнай з Гальшанскіх і бабкай княгіняй Трабскай.

Надмагільле А. Гаштольда. Ю. Азямблоўскі, 1840

З 1501 пры двары вялікага князя Аляксандра. Каля 1492, відаць, навучаўся ў Кракаўскім унівэрсытэце.

Браў удзел у вайне Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім (1507—1508). Не падтрымаў бунт М. Глінскага, але ў 1509—1510 быў зьняволены, напэўна, праз інтрыгі свайго супраціўніка М. Радзівіла.

У часе чарговай агрэсіі Маскоўскай дзяржавы (1512—1522) удзельнічаў у абароне Полацку (1514). Патрабаваў выселіць зь Вялікага Княства польскіх каталіцкіх манахаў за няведаньне мовы народу і амаральныя паводзіны^[4].

Надмагільле А. Гаштольда з «Tygodnik Ilustrowany», 1872

Спрыяў абвяшчэньню ў 1529 Жыгімонта Аўгуста вялікім князем літоўскім, што было спробай адасобіць Вялікае Княства ад Кароны. Усталяваў добрыя адносіны з прускім герцагам Альбрэхтам, перапісваўся зь ім наконт Ф. Скарыны^[2].

Удзельнічаў у падрыхтоўцы першага Статуту Вялікага Княства Літоўскага (1529), зь ягонай ініцыятывы ў Статут ўлучылі прававыя нормы, паводле якіх чужынцы, што не зьяўляліся ўраджэнцамі Вялікага Княства, ня мелі права займаць тут урады і набываць нерухомую маёмасьць^[4].

Сабраў вялікую бібліятэку, дзе акрамя кірылычных славянскіх рукапісаў былі кнігі на лацінскай, польскай і чэскай мовах. Імаверна, быў ініцыятарам першай разгорнутай рэдакцыі беларуска-літоўскіх летапісаў, якая ўлучала паданьне пра паходжаньне літоўскай знаці ад рымскіх патрыцыяў, а таксама пра Пятра Гаштольда, які нібыта ў часы Альгерда спрыяў пашырэньню каталіцтва на Літве.

Уладаньні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Напярэдадні 1495 атрымаў ад бабулі па маці княгіні Марыны, удавы князя Сямёна Гальшанскага-Трабскага і дачкі князя Дзьмітрыя «Сякіры» Друцкага-Зубравіцкага, вялізную спадчыну апошняга: Быхаў і Тайманаў на Дняпры, Дабосьню ў Бабруйскай воласьці, вялікія маёнткі на Кіеўшчыне, імаверна таксама Шклоў^[4].

Шлюб з адзінай дачкой і спадкаемніцай князя Васіля Вярэйскага Соф’яй на пачатку XVI ст. прынёс яму замак Любеч, Валожын у Ашмянскім павеце, Койданаў, Радашкавічы і Ўсу ў Менскім павеце. Купіў, вымяняў і атрымаў у спадчыну шмат іншых маёнткаў. Трымаў Бельскае (з 1513), Мазырскае (з 1514), Барысаўскае (з 1525)^[4] і Гарадзенскае (з 1533) староствы^[2].

Крыніцы і заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Іншыя формы імя: Альбрэхт, Альбрыхт
^ ^а ^б ^в Валерый Пазднякоў. Гаштольд Альбрэхт Марцінавіч // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 517.
^ ^а ^б Аляксандр Ярашэвіч. Гаштольды // «Спадчына» № 6, 1992.
^ ^а ^б ^в ^г А. М. Нарбут. Гаштольды // ЭГБ. Т. 2. — Менск, 1994. С. 500.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Альбэрт Гаштольд — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Іншыя формы імя: Альбрэхт, Альбрыхт

[evkl-2] а ^б ^в Валерый Пазднякоў. Гаштольд Альбрэхт Марцінавіч // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 517.

[jarasevic-3] а ^б Аляксандр Ярашэвіч. Гаштольды // «Спадчына» № 6, 1992.

[ehb-4] а ^б ^в ^г А. М. Нарбут. Гаштольды // ЭГБ. Т. 2. — Менск, 1994. С. 500.

[1]

[2]

[3]

[4]