Львоў
Львоў лац. Ĺvoŭ | |||||
укр. Львів | |||||
| |||||
Першыя згадкі: | 1256 | ||||
Места з: | 1256 | ||||
Магдэбурскае права: | 1356 | ||||
Краіна: | Украіна | ||||
Вобласьць: | Львоўская | ||||
Тэрытарыяльная грамада: | Львоўская меская грамада | ||||
Мэр: | Андрэй Садавы[1] | ||||
Плошча: | 182,01 км² | ||||
Вышыня: | 289 м н. у. м. | ||||
Насельніцтва | |||||
колькасьць: | 726 772 чал. (2018)[2] | ||||
шчыльнасьць: | 3993,03 чал./км² (2018) | ||||
нацыянальны склад: | украінцы — 88,1% расейцы — 8,9% палякі — 0,9% беларусы — 0,4% (2001) | ||||
Часавы пас: | UTC+2 | ||||
летні час: | UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | +380 32(2) | ||||
Паштовы індэкс: | 79000 | ||||
КОАТУУ: | 4610100000 | ||||
Нумарны знак: | BC / 14 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д.Каардынаты: 49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д. | ||||
± Львоў | |||||
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы | |||||
http://www.city-adm.lviv.ua |
Львоў (па-ўкраінску: Львів, L'wiw) — горад абласнога падпарадкаваньня на захадзе Ўкраіны, на рацэ Полтва, адміністрацыйны цэнтар Львоўскай вобласьці, нацыянальна-культурны і адукацыйна-навуковы асяродак краіны, буйны прамысловы цэнтар і транспартны вузел, лічыцца сталіцай Галічыны і Заходняй Украіны. Па колькасьці насельніцтва — сёмы горад краіны.
Львоў заснаваны каралём Данілам Раманавічам(uk) у сярэдзіне XIII стагодзьдзя. Каля 1272 году горад стаў сталіцай Галіцка-Валынскага княства. У эпоху Сярэднявечча Львоў быў важным гандлёвым цэнтрам. За аўстрыйскім панаваньнем горад становіцца цэнтрам украінскага і польскага нацыянальна-вызваленчых рухаў. Пасьля распаду Аўстра-Вугоршчыны быў сталіцай Заходнеўкраінскай народнай рэспублікі. Да Другой сусьветнай вайны належаў Польшчы, паводле Пакта Молатава-Рыбэнтропа прыяднаны да Ўкраінскай ССР.
Гістарычны цэнтар Львова занесены ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО. У горадзе знаходзіцца найбольшая колькасьць помнікаў архітэктуры ва Ўкраіне[3]. У 2009 годзе Львову прысвоена званьне Культурнай сталіцы Ўкраіны[4]. Горад пэрыядычна займае лідарныя месцы ў рэйтынгах турыстычнай і інвэстыцыйнай прывабнасьці[5][6][7].
У 2012 годзе быў адным з чатырох гарадоў Украіны, якія прымалі чэмпіянат Эўропы па футболе.
Назва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Назву «Львоў» горад атрымаў у гонар князя Льва Данілавіча, сына заснавальніка Львова Данілы Галіцкага. На працягу сваёй гісторыі Львоў ні разу не мяняў назвы. На мовах народаў, пакінуўшых заўважны культурны сьлед у жыцьці гораду, Львоў гучыць так: украінскаю — Львів, польскаю — Lwów, расейскаю — Львов, нямецкаю — Lemberg, ідыш — לעמבערג (Лембэрґ), лацінаю — Leopolis, армянскаю — Լվով (Львов), крымскататарскаю — İlbav (Ільбав).
Адносна Львова традыцыйна ўжываецца шмат эпітэтаў. Распаўсюджанай зьяўляецца назва «Горад Лева» ці як «Горад львоў», «Горад сьпячых львоў», «Каралеўскі горад», «Сталіца Галічыны», «Пэрліна кароны Эўропы», «Горад-музэй», «Украінскі П’емонт», «Маленькі Парыж», «Маленькая Вена», «Бандэрштад», «Культурная сталіца Ўкраіны» і іншыя.
Сымболіка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Афіцыйна зацьверджаным сымбалямі Львова зьяўляецца герб, вялікі герб, харугва Львоўскай гарадзкой рады і лягатып. Статут Львова сымбалямі гораду таксама вызначае назвы або выявы архітэктурных і гістарычных помнікаў[8].
Асновай гербу Львова зьяўляецца пячатка галіцка-валынскіх князёў — каменная брама з трыма вежамі, празь якія крочыць залаты леў. Вялікі герб Львова — гэта шчыт з гербам гораду, увянчаны срэбнай каронай з трыма вежкамі, які трымаюць леў з аднаго боку і сярэднявечны ваяр зь іншага. Сьцягам Львову зьяўляецца сіняе квадратнае палотнішча з выявай гарадзкога гербу, абрамленая ліштвой, якая складаецца з жоўтага і сіняга роўнабаковага трыкутніка па краях. Лягатыпам Львову зьяўляецца выява пяці рознакаляровых вежаў (зьлева — направа): званіцы Армянскай царквы, вежы Карнякта, гарадзкой ратушы, вежы Лацінскай катэдры, званіцы кляштару бэрнардынаў і надпіс (дэ-факта дэвіз гораду) «Львоў адкрыты для сьвету» пад імі[9]. Да 1939 году афіцыйным дэвізам было лацінскае выслоўе «Semper fidelis» (Заўсёды верны), аднак пасьля Другой сусьветнай вайны Гэты дэвіз не знайшоў афіцыйнага зацьверджаньня.
З XVII стагодзьдзя патронам Львова лічыўся сьвяты Ян з Дуклі. Сёньня заступнікам гораду зьяўляецца сьвяты Юры (Георгі Пераможац). Да дня яго памяці, у першую нядзелю траўня, адзначаецца як Дзень гораду. Сярод паважаных львавянамі гарадзкіх сьвятаў таксама Дзень сьцяга (3 красавіка, на памяць пра 3 красавіка 1990 году, калі за 16 месяцаў да абвяшчэньня незалежнасьці Ўкраіны на львоўскай ратушы быў узьняты сіня-жоўты сьцяг)і Дзень лістападаўскага чыну (1 лістапада; у памяць аб лістападаўскім перавароце, калі ў ноч на 1 лістапада 1918 году Львоў быў абвешчаны сталіцай Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі). 27 ліпеня ў Львове дзень жалобы па ахвярам Скнілаўскай авіякатастрофы.
Горад Львоў зьяўляецца кавалерам ордэна Virtuti Militari[10], высокай ваеннай узнагароды Польшчы, і Ордэна Леніна[11], адной з вышэйшых узнагарод Савецкага Саюзу.
Транспарт
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Асноўным відам грамадзкага транспарту ёсьць вузкакалейны трамвай[12].
Геаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Знаходзіцца прыкладна за 80 км ад мяжы з Польшчай і за 469 км на захад ад Кіева.
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Сярэднявечча
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Мяркуецца, што Львоў быў заснаваны князем Данілам Галіцкім у гонар свайго сына Льва Данілавіча. Першая пісьмовая згадка пра горад датуецца 1256 годам. Яна ўтрымліваецца ў Галіцка-Валынскім летапісе.
Пасьля сьмерці Даніла, князь Леў перанёс у Львоў сталіцу Галіцка-Валынскай дзяржавы. Пасьля 1303 году, Львоўская япархія была ператвораная ў асобную мітраполію Канстантынопальскага патрыярхату. У 1340 годзе Львоў быў заваяваны Каралеўствам Польскім, аднак мясцовыя баяры зрынулі польскія ўлады і ўтварылі незалежную баярскую рэспубліку. У 1349 годзе польскі кароль Казімер III Вялікі зноў усталёўвае ўладу над Львовам, даўшы гораду статус сталіцы Рускага каралеўства — аўтаномнай адміністрацыйнай адзінкі Польшчы. У 1356 годзе гораду было падараванае Магдэбурскае права. У 1378 годзе Львоў разам з усёй Галічынай перайшоў пад уладу Вугоршчыны. Вугорскае панаваньне доўжылася 9 гадоў, пасьля чаго польскія войска пад кіраўніцтвам каралевы Ядзьвігі зноў захапілі горад, які стаў адміністрацыйным цэнтрам Рускага ваяводзтва.
Новы час
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У Новы час Львоў застаецца апорай праваслаўя — тут дзейнічае праваслаўнае брацтва і грэка-славянская школа. У 1661 годзе ў горадзе была заснаваная калегія езуітаў — прататып Львоўскага ўнівэрсытэту. У першай палове XVIII стагодзьдзя Львоў становіцца найбуйнейшым горадам Украіны (з насельніцтвам 25-30 тыс. чалавек).
У гэты пэрыяд Львоў перажыў аблогу Багдана Хмяльніцкага, адкупіўся ад турак у 1672 годзе і быў узяты толькі раз — швэдзкімі войскамі. Для наладжваньня сумесных дзеяньняў супраць Карла XII у 1707 годзе ў Львоў прыяжджаў цар Пётар I.
У 1772 годзе Львоў адышоў у склад Аўстрыйскай імпэрыі, стаўшы сталіцай кароннай зямлі — Каралеўства Галіцыі і Ладамэрыі. Аўстрыйская ўлада зьнесла гарадзкія сьцены, чым заахвоціла горад да разьвіцьця і разрастаньня. Горад адначасова быў цэнтрам украінскага і польскага вызваленчых рухаў.
Паміж дзьвюма сусьветнымі войнамі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Падчас Першай сусьветнай вайны Львоў быў акупаваны Расейскай імпэрыяй. У ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада 1918 году ў горадзе адбыўся Лістападаўскі чын, які прывёў да ўтварэньня Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі са сталіцай у Львове. Зь першых дзён існаваньня новаўтвораная Польская дзяржава абвясьціла вайну ЗУНР: Львоў быў захоплены польскімі войскамі ўжо 21 лістапада, горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскага ваяводзтва.
У 1939 годзе паводле пакту Молатава-Рыбэнтропа Львоў увайшоў у склад Савецкага Саюзу, а менавіта, Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскай вобласьці. У чэрвені 1941 году Львоў быў акупаваны нацысцкімі войскамі Гітлера. 30 чэрвеня Арганізацыя Ўкраінскіх Нацыяналістаў абвясьціла ў Львове Акт аднаўленьня Ўкраінскай дзяржавы, аднак гэтая ініцыятыва наткнулася на незадаволенасьць нямецкай адміністрацыі і яе ініцыятары былі арыштаваныя. 27 ліпеня 1944 году Чырвоная Армія заняла Львоў.
Савецкі пэрыяд
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Пры савецкім пэрыядзе ў горадзе і ваколіцах дзейнічаў магутны нацыянальна-вызваленчы супраціў. Таму 27 сьнежня 1946 году Камітэт дзяржаўнай бясьпекі заснаваў Львоўскую школу падрыхтоўкі апэратыўных працаўнікоў.
Сучаснасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У 1991 годзе Львоў увайшоў у склад незалежнай Украіны.
Гістарычны цэнтар
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ансамбль гістарычнага цэнтру Львова займае цэнтральную тэрыторыю гораду, якая занесеная ў Сусьветную спадчыну ЮНЭСКО.
На 22-й канфэрэнцыі Камітэту Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО, які праходзіў у Кіёта (Японія) з 30 лістапада па 5 сьнежня 1998 году, Львоў быў прыняты ў Сусьветную спадчыну.
Тэрыторыя ансамблю гістарычнага цэнтру складаецца з 120 га старажытнарускай і сярэднявечнай часткі гораду, а таксама тэрыторыі сабора Сьвятога Юра на Сьвятаюрскай гары. Буфэрная зона Ансамблю гістарычнага цэнтру вызначана межамі гістарычнага арэалу і складае каля 3000 га.
-
Львоўскі нацыянальны акадэмічны тэатар опэры і балету імя Саламіі Крушэльніцкай
-
Галоўны чыгуначны вакзал
-
Царква сьвятых Вольгі і Лізаветы (Касьцёл Сьвятой Эльжбеты)
-
Львоўская ратуша
-
Палац Патоцкіх
-
Плошча Рынак
-
Сабор сьвятога Юра
-
Бэрнардзінскі касьцёл і манастыр
-
Усьпенская царква
-
Лацінскі катэдральны сабор
-
Замкавая гара (гара «Высокі Замак»)
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Колькасьць насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2018 |
---|---|---|---|---|---|
410 678 | 553 452 | 667 243 | 790 908 | 732 818 | 726 772 |
Мова
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]украінская мова | расейская | польская | беларуская |
---|---|---|---|
88,48% | 9,95% | 0,42% | 0,10% |
Гарады-партнэры
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гарадамі-пабрацімамі афіцыйна зьяўляюцца[5]:
- Баня-Лука, Босьнія і Герцагавіна
- Будапэшт, Вугоршчына
- Рочдэйл, Вялікабрытанія
- Фрайбург, Нямеччына
- Кутаісі, Грузія
- Рышон-ле-Цыён, Ізраіль
- Вініпэг, Канада
- Жэшаў, Польшча
- Кракаў, Польшча
- Лодзь, Польшча
- Люблін, Польшча
- Перамышль, Польшча
- Уроцлаў, Польшча
- Санкт-Пецярбург, Расея
- Нові-Сад, Сэрбія
- Самарканд, Узбэкістан
Ураджэнцы і жыхары
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Андрэй Садовы
- Рыгор Аракеловіч
- Рыгор Пірамовіч
- Станіслаў Лем
- Раман Вікцюк
- Раман Шухевіч
- Леапольд фон Захэр-Мазах
- Станіслаў Ежы Лец
- Пол Муні
- Альфрэд Рэдль
- Марцін Шміглецкі
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Радыё «Люкс ФМ»
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Андрій Садовий - Міський голова Львова — Львоўская гарадская грамада.
- ^ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року», — Київ, Державна служба статистики України, 2018 PDF (укр.)
- ^ Історико-культурний потенціал. Посольство України в Фінляндській республіці. (укр.)
- ^ Львову присвоєно статус культурної столиці України. BBC Ukrainian. (укр.)
- ^ а б Офіційний портал Львівської міської ради. (укр.)
- ^ ТОП-10 вікендових міст Європи. Львів — третій. KAVA.lviv.ua (укр.)
- ^ Львів — третій у рейтингу стратегії залучення прямих іноземних інвестицій. zaxid.net (укр.)
- ^ Символіка територіальної громади м. Львова. Статут територіальної громади міста Львова. (укр.)
- ^ Геральдика міста. Львів відкритий для світу. (укр.)
- ^ Включення польських орденів до нагородної системи Російської імперії. Міжнародний орден святого Станіслава/ (укр.)
- ^ Львов (центр Львовской обл.). Большая Советская Энциклопедия (БСЭ). (рас.)
- ^ Надзея Дрыла. Чаму беларусам не перашкодзіла б павучыцца ў львоўцаў // Зьвязда : газэта. — 12 сакавіка 2011. — № 46 (26910). — С. 6. — ISSN 1990-763x.