Ян Даўгерд
 Герб «Памян» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Памёр | каля 1443 |
| Род | Даўгірды[d] |
| Дзеці | Андрушка Даўгірдавіч[d] і Ганна Даўгірдаўна[d] |
Ян Даўгерд (? — каля 1443) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Ваявода віленскі (з 1433).
Імя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Імя Даўгерд зьмяшчае той жа фармант (-герд-), што і імя Альгерд, якое мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну)[1]. Зь іншага боку, фармант -даў- празь імя Даўмонт зьвязвае Даўгерда зь імём Жыгімонт — літоўскай (беларускай) формай старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[2].
Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які адзначае імавернасьць повязі ліцьвінаў з палабскімі люцічамі, аднак больш імаверным лічыць іх германскае паходжаньне, разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў. Паводле Алёхны Дайліды, фармант -даў- (гоцкія імёны Damundus, Osdulg, Valduigius, германскія імёны Daumerus, Dulchard) тлумачыцца ад гоцкага daug 'годна', бургундзкага daugjis 'здольны, годны' або старагерманскага dulg- 'моцны, трывалы', dolg 'дужаньне', тым часам фармант -герд- (германскія імёны Alagart, Herdwic, Hergerdr) — ад гоцкага gairdan 'падпяразваць' (пераноснае 'ахоўваць'), garda 'агароджа' (пераноснае 'ахова, бясьпека')[3]. Такім парадкам, імя Даўгерд азначае «здольны да аховы» і цалкам адпавядае старажытнаму германскаму імю Dotgerdis[4].
Формы імя ў гістарычных крыніцах: Johannes alias Dawgerd, Dawgerd, Dowgird, Dolgerd, Довкгирдъ, Довкгардъ, Долъкгиръд[5].
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Зь літоўскага баярскага роду. Імаверны родзіч Сака, прынятага да гербу «Памян» пры складаньні Гарадзельскай уніі (1413 год). Магчыма, тоесны Даўгерду Салкулевічу, які згадваецца ў канцы XIII — пачатку XIV стагодзьдзяў.
У 1424 годзе значыцца як маршалак дворны Вітаўта. Браў удзел у змове супраць Жыгімонта Кейстутавіча, у выніку якой апошняга забілі (1440 год).
Меў сына Андрэя, «пана на Сьвіранах і Лынтупах».
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 47.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 22.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 244.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413 // Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. R. 6. Nr 11—12. 1913.