Астравец

	Астравец
	трансьліт. Astraviec
	; У цэнтры места
Герб Астраўцу	Сьцяг Астраўцу
Першыя згадкі:	1468
Горад з:	4 красавіка 2012
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Астравецкі
Плошча:	22,6 км²;
Вышыня:	161 м н. у. м.
Насельніцтва:	10 878 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1591
Паштовы індэкс:	231210
СААТА:	4246501000
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	54°36′49″ пн. ш. 25°57′19″ у. д. / 54.61361° пн. ш. 25.95528° у. д.Каардынаты: 54°36′49″ пн. ш. 25°57′19″ у. д. / 54.61361° пн. ш. 25.95528° у. д.
	Астравец на мапе Беларусі ± Астравец
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.ostrovets.gov.by

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Астравец (неадназначнасьць).

Астраве́ц — места ў Беларусі, на рацэ Лошы. Адміністрацыйны цэнтар Астравецкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 10 878 чалавек^[1]. Знаходзіцца за 250 км на паўночны ўсход ад Горадні, за 4 км ад чыгуначнай станцыі Гудагай (лінія Маладэчна — Вільня). Аўтамабільныя дарогі зьвязваюць места з Ашмянамі.

Астравец — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Сьвятых Казьмы і Дзям’яна ў стылі клясыцызму, помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя. Цяпер на Астравецкай пляцоўцы за 18 км ад гораду будуецца першая ў Беларусі атамная электрастанцыя.

Назва

Паводле пашыранага меркаваньня, тапонім «Астравец» мае славянскае паходжаньне і ўтварыўся ад шматзначнага паняцьця «востраў» (на правым беразе ракі Лошы, што цячэ праз усё мястэчка, некалі існавала ўмацаваная выспа). Агулам з асновай «востраў» або вытворнымі ад яе ў Беларусі маецца каля 80 назваў^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Астравец датуецца 1468 годам, калі ўладар Геранёнаў Юры Гаштольд запісаў існаму Астравецкаму касьцёлу Найсьвяцейшай Панны Марыі і Ўсіх Сьвятых фундуш у дзьве меры мёду штогод^[3]. У 1542 годзе па сьмерці Станіслава Гаштольда мястэчка перайшло да вялікага князя Жыгімонта Старога, які перадаў яго сыну Жыгімонту Аўгусту. У 1546 годзе Жыгімонт Аўгуст надаў Астравец Гераніму Карыцкаму. З 1600 году мястэчка знаходзілася ў валоданьні Яна Корсака^[4], які ў 1616 годзе зрабіў фундушавы запіс на будаваньне дамініканскага кляштару і касьцёла Сьвятых Казьмы і Дзям’яна.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) маскоўскія захопнікі спустошылі Астравецкі кляштар дамініканаў^[4]. У XVIII стагодзьдзі пры кляштары існаваў шпіталь. На 1775 год у мястэчку на 13 валоках зямлі разьмяшчалася 21 гаспадарка^[4]. У 1777 годзе ў Астраўцы адкрылася першая школа. У 1785 годзе пачалося будаваньне новага мураванага касьцёла і кляштару дамініканаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Астравец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім, пазьней Ашмянскім павеце Віленскай губэрні. У ХІХ стагодзьдзі мястэчка знаходзілася ў валоданьні Кастравіцкіх, Сыцянак, Жылінскіх. Выхадцам з роду Жылінскіх быў мэліяратар Палесься ХІХ стагодзьдзя Ёсіф Жылінскі, з роду Кастравіцкіх — францускі паэт Гіём Апалінэр, беларускі празаік Карусь Каганец.

На 1886 год у Астраўцы было 22 двары, млын, цагельня, бровар, тартак, майстэрня. У 1888 годзе конная чыгунка злучыла мястэчка з станцыяй Слабодка (Гудагай). У Першую сусьветную вайну ў 1915 годзе Астравец занялі нямецкія войскі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Астравец абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад Беларускай ССР^[5]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Астравец увайшоў у БССР, дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам раёну. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У 1958 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу.

У 1994 годзе ў Астраўцы паставілі помнік Ёсіфу Гашкевічу. У траўні 1997 і кастрычніку 2002 году ў мястэчку прайшлі 1-я і 2-я Міжнародныя Гашкевіцкія чытаньні. 14 чэрвеня 2007 году афіцыйна зацьвердзілі герб і сьцяг Астраўцу. 4 красавіка 2012 году паселішча атрымала статус места^[6]. 26 лютага 2013 году ў склад Астраўцу ўвайшлі вёскі Бялькішкі, Кавалі і хутар Каменка^[7].

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1886 год — 176 чал. у мястэчку Астраўцы і 14 чал. у фальварку Астраўцы^[8]
XX стагодзьдзе: 1991 год — 9790 чал.^[9]; 1995 год — 8,9 тыс. чал.^[10]
XXI стагодзьдзе: 2006 год — 8,3 тыс. чал.; 2009 год — 8285 чал.^[11] (перапіс); 2016 год — 9569 чал.^[12]; 2017 год — 10 253 чал.^[13]; 2018 год — 10 878 чал.^[1]

Адукацыя

У Астраўцы працуюць сярэдняя і музычная школы.

Культура

Дзейнічаюць бібліятэка, дом культуры, кінатэатар.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Астраўцу
РДУП «Астравецкі завод „Радыёдэталь“» Філія «Камбінат каапэратыўнай прамысловасьці» Астравецкага раённага спажывецкага таварыства ВКУП «Камбінат будаўнічых матэрыялаў» Астравецкае ўнітарнае камунальнае прадпрыемства побытавага абслугоўваньня