Лепель: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д →‎Забудова: стыль
абнаўленьне зьвестак
Радок 3: Радок 3:
|Статус = горад
|Статус = горад
|Назва ў родным склоне = Лепеля
|Назва ў родным склоне = Лепеля
|Трансьлітараваная назва = Liepieĺ
|Герб = Coat of Arms of Lepiel, Belarus.svg
|Герб = Coat of Arms of Lepiel, Belarus.svg
|Сьцяг = Flag of Lepiel, Belarus.svg
|Сьцяг = Flag of Lepiel, Belarus.svg
Радок 15: Радок 16:
|Раён = [[Лепельскі раён|Лепельскі]]
|Раён = [[Лепельскі раён|Лепельскі]]
|Сельсавет =
|Сельсавет =
|Пасялковы савет =
|Гарадзкі савет =
|Гарадзкі савет =
|Старшыня гарвыканкаму =
|Старшыня гарвыканкаму =
Радок 24: Радок 24:
|Вышыня =
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 17400
|Колькасьць насельніцтва = 17690
|Год падліку колькасьці = 2010
|Год падліку колькасьці = 2016
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2016" />
|Этнічны склад насельніцтва =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 46: Радок 46:
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons = Category:Liepieĺ
|Сайт =
|Сайт =
}}
}}
'''Ле́пель''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на беразе [[Лепельскае возера|Лепельскага возера]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Лепельскі раён|Лепельскага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва 17,4 тыс. чал. ([[2010]]). Знаходзіцца за 115 км ад [[Віцебск]]у. Канцавая станцыя на чыгуначнай лініі [[Ворша]] — Лепель. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Полацак|Полацкам]], [[Менск]]ам, [[Віцебск]]ам, [[Ворша]]й.
'''Ле́пель''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на беразе [[Лепельскае возера|Лепельскага возера]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Лепельскі раён|Лепельскага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва 17 690 чал. ([[2016]])<ref name="belstat2016" />. Знаходзіцца за 115 км ад [[Віцебск]]у. Канцавая станцыя на чыгуначнай лініі [[Ворша]] — Лепель. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Полацак|Полацкам]], [[Менск]]ам, [[Віцебск]]ам, [[Ворша]]й.


Лепель — даўняе места [[Полацкае ваяводзтва|гістарычнай Полаччыны]]. [[11 верасьня]] [[2010]] непадалёк ад тутэйшага [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|касьцёла Сьвятога Казімера]], твору архітэктуры позьняга [[клясыцызм|клясыцызму]], урачыста адкрылі першы помнік дзяржаўнаму дзеячу [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Леў Сапега|Льву Сапегу]].
Лепель — даўняе места [[Полацкае ваяводзтва|гістарычнай Полаччыны]]. 11 верасьня 2010 году непадалёк ад тутэйшага [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|касьцёла Сьвятога Казімера]], твору архітэктуры позьняга [[клясыцызм|клясыцызму]], урачыста адкрылі першы помнік дзяржаўнаму дзеячу [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Леў Сапега|Льву Сапегу]].


== Назва ==
== Назва ==
Радок 62: Радок 61:


=== Вялікае Княства Літоўскае ===
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Лепель датуецца [[1439]]. У гэты час на высьпе Лепельскага возера існавалі вёска і маёнтак ''Стары Лепель'', якія [[Міхал Жыгімонтавіч|Міхал]] [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтавіч]] падараваў [[Віцебск]]аму рымска-каталіцкаму касьцёлу. У [[1503]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандар Казімеравіч|Аляксандар]] зацьвердзіў за Віцебскім касьцёлам дарунак Міхала Жыгімонтавіча, дадаўшы да яго Баравенскае войтаўства і вёскі [[Машчоны (Сеньненскі раён)|Машчоны]] ды Соржыцу. У [[1541]] з згоды [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] далучыў Лепельскі маёнтак да [[Віленская катэдра|Віленскай катэдры]]. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] ([[1558]]—[[1582]]) на тэрыторыі маёнтку збудавалі [[Лепельскі замак|драўляны замак]]<ref>Януш І. Лепель // {{Літаратура/БелЭн|9к}} С. 206.</ref>.
Першы пісьмовы ўпамін пра Лепель датуецца 1439 годам. У гэты час на высьпе Лепельскага возера існавалі вёска і маёнтак ''Стары Лепель'', якія [[Міхал Жыгімонтавіч|Міхал]] [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтавіч]] падараваў [[Віцебск]]аму рымска-каталіцкаму касьцёлу. У 1503 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандар Казімеравіч|Аляксандар]] зацьвердзіў за Віцебскім касьцёлам дарунак Міхала Жыгімонтавіча, дадаўшы да яго Баравенскае войтаўства і вёскі [[Машчоны (Сеньненскі раён)|Машчоны]] ды Соржыцу. У 1541 годзе з згоды [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] далучыў Лепельскі маёнтак да [[Віленская катэдра|Віленскай катэдры]]. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] (1558—1582) на тэрыторыі маёнтку збудавалі [[Лепельскі замак|драўляны замак]]<ref>Януш І. Лепель // {{Літаратура/БелЭн|9к}} С. 206.</ref>.


[[Файл:Lepiel, Rynak. Лепель, Рынак (1866).jpg|міні|245пкс|Царква і [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|касьцёл]] (удалечыні), [[1866]]]]
[[Файл:Lepiel, Rynak. Лепель, Рынак (1866).jpg|міні|245пкс|Царква і [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|касьцёл]] (удалечыні), 1866]]


У [[1563]] побач з замкам на высьпе заснавалі ''места Лепель'', пры якім працаваў гандлёвы порт. У тым жа годзе Віленская капітула, ня будучы ў стане бараніць маёмасьць ад несупынных нападаў суседняй [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскага дзяржавы]], аддала мясьціну ў валоданьне вялікаму князю [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонту Аўгусту]] з умовай, што калі ён захоча назаўсёды пакінуць гэтую маёмасьць сабе, то мусіць даць капітуле іншую маёмасьць той самай вартасьці. Аднак насуперак дамоўленасьці ў [[1568]] Жыгімонт Аўгуст аддаў маёнтак у пажыцьцёвае карыстаньне [[Кашталяны смаленскія|кашталяну смаленскаму]] [[Юры Зяновіч|Юрыю Зяновічу]], а па ягонай сьмерці — [[ваяводы полацкія|ваяводу полацкаму]] [[Мікалай Дарагастайскі|Мікалаю Дарагастайскаму]]. У [[1579]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы]] вярнуў лепельскую маёмасьць Віленскай рымска-каталіцкай катэдры.
У 1563 годзе побач з замкам на высьпе заснавалі ''места Лепель'', пры якім працаваў гандлёвы порт. У тым жа годзе Віленская капітула, ня будучы ў стане бараніць маёмасьць ад несупынных нападаў суседняй [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскага дзяржавы]], аддала мясьціну ў валоданьне вялікаму князю [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонту Аўгусту]] з умовай, што калі ён захоча назаўсёды пакінуць гэтую маёмасьць сабе, то мусіць даць капітуле іншую маёмасьць той самай вартасьці. Аднак насуперак дамоўленасьці ў 1568 годзе Жыгімонт Аўгуст аддаў маёнтак у пажыцьцёвае карыстаньне [[Кашталяны смаленскія|кашталяну смаленскаму]] [[Юры Зяновіч|Юрыю Зяновічу]], а па ягонай сьмерці — [[ваяводы полацкія|ваяводу полацкаму]] [[Мікалай Дарагастайскі|Мікалаю Дарагастайскаму]]. У 1579 годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы]] вярнуў лепельскую маёмасьць Віленскай рымска-каталіцкай катэдры.


На [[1580]] у ''месьце Лепель'' было 300 дамоў, якія стаялі на высьпе і на заходнім беразе возера (цяпер гэта вёска [[Стары Лепель]])<ref name="evkl">[[Ілья Януш|Януш І.]] Лепель // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 189.</ref>. [[19 траўня]] [[1586]] ''маёнтак Лепле'' набыў [[Леў Сапега]]. За 3 км ад ''Старога Лепеля'', у вёсцы Белае, ён заснаваў ''мястэчка Белы Лепель'' або ''Новы Лепель'', куды неўзабаве перамясьціўся гандлёвы цэнтар. Апроч таго, у мястэчку збудавалі замак, царкву і касьцёл. У [[1609]] Леў Сапега перадаў ''Стары Лепель'' і ''Новы Лепель'' [[Віленскі кляштар бэрнардынак|Віленскаму кляштару бэрнардынак]], які дзейнічаў пры касьцёле Сьвятога Міхала.
На 1580 год у ''месьце Лепель'' было 300 дамоў, якія стаялі на высьпе і на заходнім беразе возера (цяпер гэта вёска [[Стары Лепель]])<ref name="evkl">[[Ілья Януш|Януш І.]] Лепель // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 189.</ref>. 19 траўня 1586 году ''маёнтак Лепле'' набыў [[Леў Сапега]]. За 3 км ад ''Старога Лепеля'', у вёсцы Белае, ён заснаваў ''мястэчка Белы Лепель'' або ''Новы Лепель'', куды неўзабаве перамясьціўся гандлёвы цэнтар. Апроч таго, у мястэчку збудавалі замак, царкву і касьцёл. У 1609 годзе Леў Сапега перадаў ''Стары Лепель'' і ''Новы Лепель'' [[Віленскі кляштар бэрнардынак|Віленскаму кляштару бэрнардынак]], які дзейнічаў пры касьцёле Сьвятога Міхала.


У [[1772]]—[[1776]] у зьвязку зь [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першым падзелам Рэчы Паспалітай]] Лепель стаў сталіцай [[Полацкае ваяводзтва|Полацкага ваяводзтва]]. У месьце адбываліся паседжаньні земскага і гродзкага судоў<ref name="evkl"/>.
У 1772—1776 гадах у зьвязку зь [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першым падзелам Рэчы Паспалітай]] Лепель стаў сталіцай [[Полацкае ваяводзтва|Полацкага ваяводзтва]]. У месьце адбываліся паседжаньні земскага і гродзкага судоў<ref name="evkl"/>.


=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
[[Файл:Lepiel, Pahonia. Лепель, Пагоня (1850).jpg|міні|145пкс|Герб Лепеля, [[1850]]<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 71.</ref>]]
[[Файл:Lepiel, Pahonia. Лепель, Пагоня (1850).jpg|міні|145пкс|Герб Лепеля, 1850<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 71.</ref>]]
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Лепель апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам [[Лепельскі павет|павету]] [[Полацкая губэрня|Полацкай]], з [[1802]] — [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. У [[1797]]—[[1805]] вялося будаваньне [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмы]], дырэкцыя якой разьмясьцілася ў Лепелі (у [[1833]]—[[1839]] тут працаваў калега і сябар [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] [[Ян Чачот]]). У [[1804]] адбылося зацьвярджэньне першага пляну забудовы места. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] Лепель панёс вялікія страты: войскі, што праходзілі празь места, спалілі яго.
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Лепель апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам [[Лепельскі павет|павету]] [[Полацкая губэрня|Полацкай]], з 1802 году — [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. У 1797—1805 гадах вялося будаваньне [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмы]], дырэкцыя якой разьмясьцілася ў Лепелі (у 1833—1839 гадах тут працаваў калега і сябар [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] [[Ян Чачот]]). У 1804 годзе адбылося зацьвярджэньне першага пляну забудовы места. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] Лепель панёс вялікія страты: войскі, што праходзілі празь места, спалілі яго.


У [[1821]] у Лепелі адкрылася аптэка, у [[1830]] — 4-клясная вучэльня. У [[1833]] места моцна пацярпела ад пажару. У [[1835]] складзены генэральны плян Лепеля, згодна зь якім места падзялялася на цэнтар і 26 кварталаў (у [[1860]] гэты плян скарэктавалі, падзяліўшы Лепель на 30 кварталаў і 4 плошчы). У [[1841]]—[[1844]] тут збудавалі мураваны праваслаўны сабор, у [[1857]]—[[1876]] — касьцёл Сьвятога Казімера. [[9 верасьня]] [[1852]] места атрымала герб: «у чырвоным полі [[Пагоня]]»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 183.</ref>. На [[1864]] у месьце было 38 мураваных і 562 драўляныя дамы (паводле зьвестак на [[1897]] — 10 мураваных і 800 драўляных); дзейнічалі 3 царквы, касьцёл, капліца, 4 сынагогі; працавалі піваварны і гарбарны заводы, 2 цагельні.
У 1821 годзе ў Лепелі адкрылася аптэка, у 1830 годзе — 4-клясная вучэльня. У 1833 годзе места моцна пацярпела ад пажару. У 1835 годзе складзены генэральны плян Лепеля, згодна зь якім места падзялялася на цэнтар і 26 кварталаў (у 1860 годзе гэты плян скарэктавалі, падзяліўшы Лепель на 30 кварталаў і 4 плошчы). У 1841—1844 гадах тут збудавалі мураваны праваслаўны сабор, у 1857—1876 гадах — касьцёл Сьвятога Казімера. 9 верасьня 1852 году места атрымала герб: «у чырвоным полі [[Пагоня]]»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 183.</ref>. На 1864 год у месьце было 38 мураваных і 562 драўляныя дамы (паводле зьвестак на 1897 год — 10 мураваных і 800 драўляных); дзейнічалі 3 царквы, касьцёл, капліца, 4 сынагогі; працавалі піваварны і гарбарны заводы, 2 цагельні.


У [[1893]] у Лепелі адкрылася мэтэастанцыя, у [[1902]] — настаўніцкая бібліятэка. У пач. [[20 стагодзьдзе|ХХ ст.]] у месьце было 772 будынкі, дзейнічалі 12 дробных прадпрыемстваў, друкарня, 7 навучальных установаў, у тым ліку жаночая Марыінскач вучэльня; штогод праводзіліся 4 кірмашы. У [[Першая Сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] [[15 сакавіка]] — [[28 верасьня]] [[1918]] Лепель займалі нямецкія войскі.
У 1893 годзе ў Лепелі адкрылася мэтэастанцыя, у 1902 годзе — настаўніцкая бібліятэка. У пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ ст.]] у месьце было 772 будынкі, дзейнічалі 12 дробных прадпрыемстваў, друкарня, 7 навучальных установаў, у тым ліку жаночая Марыінскач вучэльня; штогод праводзіліся 4 кірмашы. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] 15 сакавіка — 28 верасьня 1918 году Лепель займалі нямецкія войскі.


=== Найноўшы час ===
=== Найноўшы час ===
[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Лепель абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З [[кастрычнік]]у [[1919]] да [[14 траўня]] [[1920]] мясьціна знаходзілася пад польскай уладай.
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Лепель абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. З кастрычніку 1919 да 14 траўня 1920 году мясьціна знаходзілася пад польскай уладай.


У [[1924]] Лепель вярнуўся ў [[БССР]], дзе стаў цэнтрам раёну (у [[1935]]—[[1938]] — цэнтар акругі). У [[1925]] тут адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[3 ліпеня]] [[1941]] да [[26 жніўня]] [[1944]] Лепель знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.
У 1924 годзе Лепель вярнуўся ў [[БССР]], дзе стаў цэнтрам раёну (у 1935—1938 гадах — цэнтар акругі). У 1925 годзе тут адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 3 ліпеня 1941 да 26 жніўня 1944 году Лепель знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.


[[11 верасьня]] [[2010]] у цэнтры Лепеля ўрачыста адкрылі помнік дзяржаўнаму дзеячу Вялікага Княства Літоўскага — [[Леў Сапега|Льву Сапегу]] (нягледзячы на пратэсты [[Беларускі экзархат Расейскай праваслаўнай царквы|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]])<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/2156459.html Помнік Льву Сапегу паставілі, нягледзячы на пратэст праваслаўнага сьвятара] // «[[Радыё Свабода]]», [[13 верасьня]] [[2010]].</ref>.
11 верасьня 2010 году ў цэнтры Лепеля ўрачыста адкрылі помнік дзяржаўнаму дзеячу Вялікага Княства Літоўскага — [[Леў Сапега|Льву Сапегу]] (нягледзячы на пратэсты [[Беларускі экзархат Расейскай праваслаўнай царквы|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]])<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/2156459.html Помнік Льву Сапегу паставілі, нягледзячы на пратэст праваслаўнага сьвятара] // «[[Радыё Свабода]]», 13 верасьня 2010.</ref>.


<center><gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
<center><gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 126: Радок 125:
bar:1997 from:0 till:19400
bar:1997 from:0 till:19400
bar:2006 from:0 till:18800
bar:2006 from:0 till:18800
bar:2010 from:0 till:17400
bar:2009 from:0 till:17280
bar:2016 from:0 till:17690
TextData=
TextData=
fontsize:10px pos:(25,195)
fontsize:10px pos:(25,195)
Радок 133: Радок 133:
</div>
</div>


* '''[[19 стагодзьдзе|XIX стагодзьдзе]]''': [[1866]] — 3093 чал.; [[1 студзеня]] [[1880]] — 5284 чал. (2609 муж. і 2675 жан.), у тым ліку 2281 праваслаўны, 536 каталікоў, 6 эвангелістаў, 2458 юдэяў, 6 магамэтанаў<ref>Kuściński M. Lepel // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. 150.</ref>; [[1897]] — 6284 чал.
* '''XIX стагодзьдзе''': 1866 год — 3093 чал.; 1 студзеня 1880 году — 5284 чал. (2609 муж. і 2675 жан.), у тым ліку 2281 праваслаўны, 536 каталікоў, 6 эвангелістаў, 2458 юдэяў, 6 магамэтанаў<ref>Kuściński M. Lepel // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. 150.</ref>; 1897 год — 6284 чал.
* '''[[20 стагодзьдзе|XX стагодзьдзе]]''': [[1939]] — 13,8 тыс. чал.; [[1959]] — 9,7 тыс. чал.; [[1970]] — 13,1 тыс. чал.<ref>[[Ілья Януш|Януш І.]] Лепель // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 351.</ref>; [[1972]] — 13,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; [[1991]] — 19,6 тыс. чал.; [[1997]] — 19,4 тыс. чал.; [[1998]] — 19,4 тыс. чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1939 год — 13,8 тыс. чал.; 1959 год — 9,7 тыс. чал.; 1970 год — 13,1 тыс. чал.<ref>[[Ілья Януш|Януш І.]] Лепель // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 351.</ref>; 1972 год — 13,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1991 год — 19,6 тыс. чал.; 1997 год — 19,4 тыс. чал.; 1998 год — 19,4 тыс. чал.
* '''[[21 стагодзьдзе|XXI стагодзьдзе]]''': [[2006]] — 18,8 тыс. чал.; [[2007]] — 18,7 тыс. чал.; [[2009]] — 17 280 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); [[2010]] — 17,4 тыс. чал.
* '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 18,8 тыс. чал.; 2007 год — 18,7 тыс. чал.; 2009 год — 17 280 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 17,4 тыс. чал.; 2016 год — 17 690 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>


=== Адукацыя ===
=== Адукацыя ===
Радок 144: Радок 144:


=== [[Мас-мэдыя]] ===
=== [[Мас-мэдыя]] ===
У месьце выдаецца раённая газэта «Лепельскі край» (да [[1992]] — «Ленінскі сцяг»).
У месьце выдаецца раённая газэта «Лепельскі край» (да 1992 году — «Ленінскі сцяг»).


== Забудова ==
== Забудова ==
=== Плян ===
=== Плян ===
У сучасным Лепелі захаваўся рэгулярны плян [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] У [[1964]] і [[1976]] складаліся генэральныя пляны места. Цэнтар і паўднёва-ўсходнюю частку займаюць 2-5-павярховыя будынкі. Паводле пляну [[1980]] перавага аддаецца невысокай забудове, на галоўнай магістралі места невялікія групы 5-павярховых будынкаў з установамі культурна-побытавага прызначэньня на першых паверхах. У [[1989]] зьявіўся праект рэканструкцыі паркавай зоны і іншых частак места.
У сучасным Лепелі захаваўся рэгулярны плян [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] У 1964 і 1976 гадах складаліся генэральныя пляны места. Цэнтар і паўднёва-ўсходнюю частку займаюць 2—5-павярховыя будынкі. Паводле пляну 1980 году перавага аддаецца невысокай забудове, на галоўнай магістралі места невялікія групы 5-павярховых будынкаў з установамі культурна-побытавага прызначэньня на першых паверхах. У 1989 годзе зьявіўся праект рэканструкцыі паркавай зоны і іншых частак места.


=== Вуліцы і пляцы ===
=== Вуліцы і пляцы ===
Радок 176: Радок 176:
|}
|}


З каштоўнай [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Лепеля да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліца Ульянка і тракт Барысаўскі.
З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Лепеля да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліца Ульянка і тракт Барысаўскі.


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Прадпрыемствы машынабудаваньня і мэталаапрацоўкі, дрэваапрацоўчай і харчовай прамысловасьці. У [[2003]] аднавілася праца [[Лепельская ГЭС|Лепельскай ГЭС]].
Прадпрыемствы машынабудаваньня і мэталаапрацоўкі, дрэваапрацоўчай і харчовай прамысловасьці. У 2003 годзе аднавілася праца [[Лепельская ГЭС|Лепельскай ГЭС]].
{| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;"
{| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;"
!Пералік прамысловых прадпрыемстваў Лепеля
!Пералік прамысловых прадпрыемстваў Лепеля
Радок 209: Радок 209:


== Турыстычная інфармацыя ==
== Турыстычная інфармацыя ==
[[Файл:Lepel. Leŭ Sapega.JPG|145px|значак|Помнік Льву Сапегу]]
[[Файл:Lepel. Leŭ Sapega.JPG|145пкс|значак|Помнік Льву Сапегу]]


=== Інфраструктура ===
=== Інфраструктура ===
Радок 221: Радок 221:
* Гістарычная забудова места (кан. ХІХ — пач. ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты)
* Гістарычная забудова места (кан. ХІХ — пач. ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты)
* Капліца Сьвятога Георгія ([[1900]])
* Капліца Сьвятога Георгія ([[1900]])
* [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|Касьцёл Сьвятога Казімера]] ([[1857]]—[[1876]])
* [[Касьцёл Сьвятога Казімера (Лепель)|Касьцёл Сьвятога Казімера]] (1857—1876)
* Могілкі: каталіцкія, брама і каплічкі (ХІХ ст.); юдэйскія
* Могілкі: каталіцкія, брама і каплічкі (ХІХ ст.); юдэйскія
* Сынагога (ХІХ ст.)
* Сынагога (ХІХ ст.)
Радок 248: Радок 248:
* [[Карл Саленік]] ([[1811]]—[[1851]]) — украінскі актор, адзін з заснавальнікаў украінскага рэалістычнага тэатру
* [[Карл Саленік]] ([[1811]]—[[1851]]) — украінскі актор, адзін з заснавальнікаў украінскага рэалістычнага тэатру


== Дадатковыя зьвесткі ==
== Цікавыя факты ==
* У [[Лепельскі краязнаўчы музэй|Лепельскім краязнаўчым музэі]] захоўваецца найстарэйшая [[беларуская дуда]], вырабленая ў [[1877]] року
* У [[Лепельскі краязнаўчы музэй|Лепельскім краязнаўчым музэі]] захоўваецца найстарэйшая [[беларуская дуда]], вырабленая ў 1877 року


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==
Радок 264: Радок 264:


== Вонкавыя спасылкі ==
== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Commons|Category:Liepieĺ}}
* {{Commons}}
* {{Радзіма майго духу|lepely}}
* {{Радзіма майго духу|lepely}}
* [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/CITIES/Lepel.htm Лепель] на [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/index-Pridvinie.htm Прыдзвінскі край: Гісторыя і сучаснасць]
* [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/CITIES/Lepel.htm Лепель] на [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/index-Pridvinie.htm Прыдзвінскі край: Гісторыя і сучаснасць]
Радок 279: Радок 279:


[[Катэгорыя:Лепель| ]]
[[Катэгорыя:Лепель| ]]
[[Катэгорыя:Гарады Беларусі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў 15 стагодзьдзі]]

Вэрсія ад 15:27, 29 верасьня 2016

Лепель
трансьліт. Liepieĺ
У цэнтры места
У цэнтры места
Герб Лепеля Сьцяг Лепеля
Першыя згадкі: 1439
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Віцебская
Раён: Лепельскі
Плошча:
  • 13 км²
Насельніцтва: 17 690 чал. (2016)[1]
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2132
Паштовы індэкс: 211180
СААТА: 2227501000
Нумарны знак: 2
Геаграфічныя каардынаты: 54°52′30″ пн. ш. 28°41′40″ у. д. / 54.875° пн. ш. 28.69444° у. д. / 54.875; 28.69444Каардынаты: 54°52′30″ пн. ш. 28°41′40″ у. д. / 54.875° пн. ш. 28.69444° у. д. / 54.875; 28.69444
Лепель на мапе Беларусі ±
Лепель
Лепель
Лепель
Лепель
Лепель
Лепель
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://lepel.vitebsk-region.gov.by/

Ле́пель — места ў Беларусі, на беразе Лепельскага возера. Адміністрацыйны цэнтар Лепельскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва 17 690 чал. (2016)[1]. Знаходзіцца за 115 км ад Віцебску. Канцавая станцыя на чыгуначнай лініі Ворша — Лепель. Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з Полацкам, Менскам, Віцебскам, Воршай.

Лепель — даўняе места гістарычнай Полаччыны. 11 верасьня 2010 году непадалёк ад тутэйшага касьцёла Сьвятога Казімера, твору архітэктуры позьняга клясыцызму, урачыста адкрылі першы помнік дзяржаўнаму дзеячу Вялікага Княства Літоўскага Льву Сапегу.

Назва

Існуе некалькі вэрсіяў паходжаньня тапоніму «Лепель». Географ В. Жучкевіч лічыў, што ў яго аснове беларускія словы «лепей», «лепы» (у сэнсе лепшы, прыгожы) або «ляпіць» (зьвязаны з ганчарным рамяством)[2]. На думку расейскага гісторыка А. Качубінскага, назва ўтварылася ад латыскага слова «Ііара» — «ліпа» (у сэнсе «возера сярод ліпавых лясоў»)[3]. Супрацоўнікі Рыскага музэю гісторыі, літаратуры і мастацтва імя Я. Райніса зьвязваюць назву места з латыскім «лепе» ці летувіскім «лепеле», што ў абодвух выпадках абазначае «жоўтыя гарлачыкі». Беларускі навуковец Р. Аўчыньнікава мяркуе, што тапонім мае фіна-вугорскае паходжаньне («леп») і перакладаецца, як «альховы»[4].

Таксама існуе народнае паданьне пра знакамітага падарожніка, што завітаў на Лепельшчыну. Спачатку ён падзівіўся: «О, як тут пышна!» (гэтак узьнікла назва вёскі Пышна). Калі ж паехаў далей, то ўзрушыўся прыгажосьцю мясьціны: «Ого, а тут яшчэ лепей!» Адсюль, згодна з паданьнем, і ўтварылася назва Лепель[2].

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Лепеля

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Лепель датуецца 1439 годам. У гэты час на высьпе Лепельскага возера існавалі вёска і маёнтак Стары Лепель, якія Міхал Жыгімонтавіч падараваў Віцебскаму рымска-каталіцкаму касьцёлу. У 1503 годзе вялікі князь Аляксандар зацьвердзіў за Віцебскім касьцёлам дарунак Міхала Жыгімонтавіча, дадаўшы да яго Баравенскае войтаўства і вёскі Машчоны ды Соржыцу. У 1541 годзе з згоды Папы Рымскага вялікі князь Жыгімонт Стары далучыў Лепельскі маёнтак да Віленскай катэдры. У Інфлянцкую вайну (1558—1582) на тэрыторыі маёнтку збудавалі драўляны замак[5].

Царква і касьцёл (удалечыні), 1866

У 1563 годзе побач з замкам на высьпе заснавалі места Лепель, пры якім працаваў гандлёвы порт. У тым жа годзе Віленская капітула, ня будучы ў стане бараніць маёмасьць ад несупынных нападаў суседняй Маскоўскага дзяржавы, аддала мясьціну ў валоданьне вялікаму князю Жыгімонту Аўгусту з умовай, што калі ён захоча назаўсёды пакінуць гэтую маёмасьць сабе, то мусіць даць капітуле іншую маёмасьць той самай вартасьці. Аднак насуперак дамоўленасьці ў 1568 годзе Жыгімонт Аўгуст аддаў маёнтак у пажыцьцёвае карыстаньне кашталяну смаленскаму Юрыю Зяновічу, а па ягонай сьмерці — ваяводу полацкаму Мікалаю Дарагастайскаму. У 1579 годзе кароль і вялікі князь Стэфан Баторы вярнуў лепельскую маёмасьць Віленскай рымска-каталіцкай катэдры.

На 1580 год у месьце Лепель было 300 дамоў, якія стаялі на высьпе і на заходнім беразе возера (цяпер гэта вёска Стары Лепель)[6]. 19 траўня 1586 году маёнтак Лепле набыў Леў Сапега. За 3 км ад Старога Лепеля, у вёсцы Белае, ён заснаваў мястэчка Белы Лепель або Новы Лепель, куды неўзабаве перамясьціўся гандлёвы цэнтар. Апроч таго, у мястэчку збудавалі замак, царкву і касьцёл. У 1609 годзе Леў Сапега перадаў Стары Лепель і Новы Лепель Віленскаму кляштару бэрнардынак, які дзейнічаў пры касьцёле Сьвятога Міхала.

У 1772—1776 гадах у зьвязку зь першым падзелам Рэчы Паспалітай Лепель стаў сталіцай Полацкага ваяводзтва. У месьце адбываліся паседжаньні земскага і гродзкага судоў[6].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Герб Лепеля, 1850[7]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Лепель апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам павету Полацкай, з 1802 году — Віцебскай губэрні. У 1797—1805 гадах вялося будаваньне Бярэзінскай воднай сыстэмы, дырэкцыя якой разьмясьцілася ў Лепелі (у 1833—1839 гадах тут працаваў калега і сябар Адама Міцкевіча Ян Чачот). У 1804 годзе адбылося зацьвярджэньне першага пляну забудовы места. У вайну 1812 году Лепель панёс вялікія страты: войскі, што праходзілі празь места, спалілі яго.

У 1821 годзе ў Лепелі адкрылася аптэка, у 1830 годзе — 4-клясная вучэльня. У 1833 годзе места моцна пацярпела ад пажару. У 1835 годзе складзены генэральны плян Лепеля, згодна зь якім места падзялялася на цэнтар і 26 кварталаў (у 1860 годзе гэты плян скарэктавалі, падзяліўшы Лепель на 30 кварталаў і 4 плошчы). У 1841—1844 гадах тут збудавалі мураваны праваслаўны сабор, у 1857—1876 гадах — касьцёл Сьвятога Казімера. 9 верасьня 1852 году места атрымала герб: «у чырвоным полі Пагоня»[8]. На 1864 год у месьце было 38 мураваных і 562 драўляныя дамы (паводле зьвестак на 1897 год — 10 мураваных і 800 драўляных); дзейнічалі 3 царквы, касьцёл, капліца, 4 сынагогі; працавалі піваварны і гарбарны заводы, 2 цагельні.

У 1893 годзе ў Лепелі адкрылася мэтэастанцыя, у 1902 годзе — настаўніцкая бібліятэка. У пачатку ХХ ст. у месьце было 772 будынкі, дзейнічалі 12 дробных прадпрыемстваў, друкарня, 7 навучальных установаў, у тым ліку жаночая Марыінскач вучэльня; штогод праводзіліся 4 кірмашы. У Першую сусьветную вайну 15 сакавіка — 28 верасьня 1918 году Лепель займалі нямецкія войскі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лепель абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. З кастрычніку 1919 да 14 траўня 1920 году мясьціна знаходзілася пад польскай уладай.

У 1924 годзе Лепель вярнуўся ў БССР, дзе стаў цэнтрам раёну (у 1935—1938 гадах — цэнтар акругі). У 1925 годзе тут адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя. У Другую сусьветную вайну з 3 ліпеня 1941 да 26 жніўня 1944 году Лепель знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

11 верасьня 2010 году ў цэнтры Лепеля ўрачыста адкрылі помнік дзяржаўнаму дзеячу Вялікага Княства Літоўскага — Льву Сапегу (нягледзячы на пратэсты Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату)[9].

  • Места на старых здымках
  • Азёрная вуліца
    Азёрная вуліца
  • Ксяндзоў мост
    Ксяндзоў мост
  • Капаніцкая вуліца, касьцёл Сьвятога Казімера
    Капаніцкая вуліца, касьцёл Сьвятога Казімера
  • Рог Поўсьвіскай і Капаніцкай
    Рог Поўсьвіскай і Капаніцкай
  • Царква, зьнішчаная бальшавікамі
    Царква, зьнішчаная бальшавікамі
  • Пляц Рынак, пошта
    Пляц Рынак, пошта
  • Чашніцкая вуліца, земская ўправа
    Чашніцкая вуліца, земская ўправа
  • Шляхецкая вуліца
    Шляхецкая вуліца

Насельніцтва

Дэмаграфія

  • XIX стагодзьдзе: 1866 год — 3093 чал.; 1 студзеня 1880 году — 5284 чал. (2609 муж. і 2675 жан.), у тым ліку 2281 праваслаўны, 536 каталікоў, 6 эвангелістаў, 2458 юдэяў, 6 магамэтанаў[10]; 1897 год — 6284 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1939 год — 13,8 тыс. чал.; 1959 год — 9,7 тыс. чал.; 1970 год — 13,1 тыс. чал.[11]; 1972 год — 13,6 тыс. чал.[12]; 1991 год — 19,6 тыс. чал.; 1997 год — 19,4 тыс. чал.; 1998 год — 19,4 тыс. чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2006 год — 18,8 тыс. чал.; 2007 год — 18,7 тыс. чал.; 2009 год — 17 280 чал.[13] (перапіс); 2010 год — 17,4 тыс. чал.; 2016 год — 17 690 чал.[1]

Адукацыя

У Лепелі працуюць агратэхнічны каледж (у мінулым — гідрамэліярацыйны тэхнікум), ліцэй, 4 сярэднія школы, школа мастацтваў, ПТВ 175.

Культура

Дзейнічаюць дом рамёстваў, дом культуры, пры якім існуе народны тэатар «Пошук», краязнаўчы музэй, 2 бібліятэкі.

Мас-мэдыя

У месьце выдаецца раённая газэта «Лепельскі край» (да 1992 году — «Ленінскі сцяг»).

Забудова

Плян

У сучасным Лепелі захаваўся рэгулярны плян XIX ст. У 1964 і 1976 гадах складаліся генэральныя пляны места. Цэнтар і паўднёва-ўсходнюю частку займаюць 2—5-павярховыя будынкі. Паводле пляну 1980 году перавага аддаецца невысокай забудове, на галоўнай магістралі места невялікія групы 5-павярховых будынкаў з установамі культурна-побытавага прызначэньня на першых паверхах. У 1989 годзе зьявіўся праект рэканструкцыі паркавай зоны і іншых частак места.

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва Гістарычная назва Былыя назвы
Войкава вуліца Загуменная вуліца[14]
Данукалава вуліца
Карла Маркса вуліца		 Шляхецкая вуліца Пралетарская вуліца
Дзяржынскага вуліца Капаніцкая вуліца
Лабанка вуліца Вакзальная вуліца
Ленінская вуліца
Максіма Горкага вуліца		 Поўсьвіская вуліца Пушкінская вуліца
Савецкая вуліца Чашніцкая вуліца Нова-Чашніцкая вуліца
Свабоды плошча Рынак пляц Саборная плошча
Чуйкова вуліца Чыгуначная вуліца
? Азёрная вуліца
? Маставая вуліца

З урбананімічнай спадчыны Лепеля да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліца Ульянка і тракт Барысаўскі.

Эканоміка

Прадпрыемствы машынабудаваньня і мэталаапрацоўкі, дрэваапрацоўчай і харчовай прамысловасьці. У 2003 годзе аднавілася праца Лепельскай ГЭС.

Апроч таго, працуе мэтэастанцыя.

Транспарт

Аўтамабільны транспарт

Лепель — аўтамабільны транспартны вузел. Усходняй мяжой места праходзіць магістраль М3. Апроч гэтага, Лепель злучаецца сеткай аўтамабільных дарог зь іншымі местамі Беларусі: Р15 (Крычаў — Ворша — Лепель), Р46 (Лепель — Полацак — граніца Расеі), Р86 (Багушэўск (ад M8) — Сянно — Лепель — Мядзел), Р116 (Вушачы — Лепель).

Аўтавакзал Лепелю абслугоўвае аўтобусныя маршруты больш чым 15 кірункаў, у тым ліку на Менск, Віцебск, Полацак, Наваполацак, Санкт-Пецярбург, Бабруйск, Горадню, Барысаў, Дрысу, Докшыцы.

Чыгуначны транспарт

У Лепелі дзейнічае чыгуначны вакзал. Чыгунка злучае места з буйным чыгуначным вузлом Ворша. Двойчы на дзень у будні і тройчы ў выходныя і сьвяточныя дні паміж імі курсуе пасажырскі дызэль-цягнік.

Мескі транспарт

Мескі грамадзкі транспарт улучае аўтобусныя маршруты.

Турыстычная інфармацыя

Помнік Льву Сапегу

Інфраструктура

Места ўваходзіць у турыстычны маршрут «Спадчына Віцебшчыны гасьцям фэстывалю»[15]. Працуе Лепельскі краязнаўчы музэй. Сярод асабліва цікавых экспанатаў трэба адзначыць зброю XIX—XX стагодзьдзяў, фатаздымкі і паштоўкі лепельскага фатографа Р. Фідэльмана, пячаткі павятовых і валасных органаў улады XIX ст. і іншыя.

Спыніцца можна ў гасьцініцы «Лепель» пад адрасам вуліца Дзяржынскага, 21. Дзейнічаюць дзіцячая санаторыя (вуліца Віцебская, 23) і дзіцячы рэабілітацыйна-аздараўленчы цэнтар «Жамчужына» ў Бароўцы. На беразе Лепельскага возера знаходзіцца санаторыя «Лодэ».

Выдатныя мясьціны

Помнікі: Льву Сапегу

  • Гарадзішча (III—IV стагодзьдзі)
  • Гістарычная забудова места (кан. ХІХ — пач. ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты)
  • Капліца Сьвятога Георгія (1900)
  • Касьцёл Сьвятога Казімера (1857—1876)
  • Могілкі: каталіцкія, брама і каплічкі (ХІХ ст.); юдэйскія
  • Сынагога (ХІХ ст.)
  • Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (1841—1844)

Страчаная спадчына

Галерэя

  • Краявіды места
  • Касьцёл Сьвятога Казімера
    Касьцёл Сьвятога Казімера
  • Касьцёл, галоўны фасад
    Касьцёл, галоўны фасад
  • Капліца Сьвятога Георгія
    Капліца Сьвятога Георгія
  • Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
    Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
  • «Першы ўспамін пра Лепель»
    «Першы ўспамін пра Лепель»
  • На цэнтральным пляцы
    На цэнтральным пляцы
  • Старая камяніца
    Старая камяніца
  • Лепельская ГЭС
    Лепельская ГЭС

Вядомыя асобы

Дадатковыя зьвесткі

Крыніцы

  1. ^ а б в Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  2. ^ а б Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Лепельскага р-на. — Мн.: Беларусь, 1999.
  3. ^ Януш І. Лепель // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 350.
  4. ^ Цікавасці: назва горада, Сайт пра Лепель і Лепельскае возера
  5. ^ Януш І. Лепель // БЭ. — Мн.: 1999 Т. 9. С. 206.
  6. ^ а б Януш І. Лепель // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 189.
  7. ^ Цітоў А. Геральдыка Беларусі. — Менск: МФЦП, 2010. С. 71.
  8. ^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 183.
  9. ^ Помнік Льву Сапегу паставілі, нягледзячы на пратэст праваслаўнага сьвятара // «Радыё Свабода», 13 верасьня 2010.
  10. ^ Kuściński M. Lepel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 150.
  11. ^ Януш І. Лепель // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 351.
  12. ^ Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
  13. ^ Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  14. ^ Вехі мінулага
  15. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

 — ¹ У дужках прыводзіцца час атрыманьня Магдэбурскага права; — ² Вылучаным пазначаюцца ўмацаваныя месты і мястэчкі (гарады / гарадкі)
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Лепель&oldid=1867824»