Лужкі
| Лужкі лац. Łužki | |
 Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла | |
| Першыя згадкі: | 1514 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Віцебская |
| Раён: | Шаркоўшчынскі |
| Сельсавет: | Лужкоўскі |
| Насельніцтва: | 765 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2154 |
| Паштовы індэкс: | 211926 |
| СААТА: | 2255825186 |
| Нумарны знак: | 2 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 55°18′0″ пн. ш. 27°48′0″ у. д. / 55.3° пн. ш. 27.8° у. д.Каардынаты: 55°18′0″ пн. ш. 27°48′0″ у. д. / 55.3° пн. ш. 27.8° у. д. |
Лужкі на мапе Беларусі ±   Лужкі | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Лужкі́[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Мнюце. Цэнтар сельсавету Шаркоўшчынскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 765 чалавек. Знаходзяцца за 32 км на ўсход ад Шаркоўшчыны, за 29 км ад чыгуначнай станцыі Падсьвільле.
Лужкі — даўняе мястэчка гістарычнай Полаччыны. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў стылі віленскага барока, царква Раства Багародзіцы і сядзіба Плятэраў у Гарадцы (клясыцызм), помнікі архітэктуры XVIII ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся кляштар піяраў, помнік архітэктуры XVIII ст., зруйнаваны расейскімі ўладамі.
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вялікае Княства Літоўскае
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Першы пісьмовы ўспамін пра Лужкі датуецца 1514 годам, калі Іван Сямёнавіч Сапега набыў Лужкі ад «путных людзей замка полацкага»[2]. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Сапегаў, Жабаў, Чапскіх, Плятэраў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Лужкі ўвайшлі ў склад Полацкага ваяводзтва.
У 1741 годзе Валяр’ян Жаба запрасіў сюды манахаў-піяраў. У 1744 годзе ў Лужках адкрыўся піярскі калегіюм, у 1756 годзе збудавалі мураваны касьцёл. Пры калегіюме існавала бібліятэка. Паводле каралеўскага прывілею ад 14 студзеня 1745 году, Лужкі атрымалі статус мястэчка.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Лужкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Дзісенскага павету Менскай, з 1842 году Віленскай губэрні. У 1794 годзе тут збудавалі мураваную царкву.
У 1862 годзе з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі ў Лужках земскую народную вучэльню, выкладаньне ў якой вялося на расейскай мове. На 1886 год у мястэчку было 77 двароў, існавалі вадзяны млын, конная паштовая станцыя, малітоўны дом, народная вучэльня, піваварны завод, 14 крамаў. У 1901 годзе тут адкрылася царкоўнапрыходзкая школа.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Лужкі занялі войскі Нямецкай імпэрыі[3].
Найноўшы час
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лужкі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году паводле пастановы І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Лужкі апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Дзісенскага павету Віленскага ваяводзтва. У гэты час тут было 212 двароў.
У 1939 годзе Лужкі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1996 год у вёсцы было 443 двары, на 1999 год — 399, на 2003 год — 381. У 2000-я гады Лужкі атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».
- Мястэчка на старых здымках
-
Вуліца Касьцельная. Касьцёл, каля 1900 г. -
Касьцёл, 1915 г. -
Вуліца Касьцельная. Касьцёл, каля 1930 г. -
Касьцёл, 1936 г. -
Рынак. Царква, каля 1900 г. -
Рынак, 1930-я гг. -
Кашары Корпуса Аховы Памежжа, 1927 г. -
Гарадзец. Сядзіба Плятэраў, 1918 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XIX стагодзьдзе: 1861 год — 639 чал.; 1884 год — 1168 чал.[4]; 1886 год — 924 чал.
- XX стагодзьдзе: 1905 год — 1357 чал. у мястэчку Лужках, 111 чал. у маёнтку Лужках; 1921 год — 1362 чал.; 1996 год — 969 чал.[5]; 1999 год — 905 чал.[6]
- XXI стагодзьдзе: 2003 год — 870 чал.[7]; 2010 год — 765 чал.
Інфраструктура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У Лужках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, вэтэрынарны пункт, амбуляторыя, бібліятэка, дом культуры, пошта.
Забудова
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вуліцы і пляцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]З урбананімічнай спадчыны Лужкоў да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Германавіцкая, Дзісенская, Касьцельная, Маставая і Млынавая. Гістарычны Рынак ня мае афіцыйнай назвы.
Эканоміка
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Лясьніцтва, фэрмэрскія гаспадаркі.
Турыстычная інфармацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Забудова гістарычная (пачатак XX ст.; фрагмэнты)
- Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (1744—1756)
- Млын водны (XIX ст.)
- Могілкі: хрысьціянскія; польскіх жаўнераў, палеглых у 1920 годз
- Сынагога (XIX ст.)
- Сядзіба Плятэраў у Гарадцы (XVIII ст.)
- Царква Раства Багародзіцы (1794; у 2-й палове XIX ст. пацярпела ад маскоўскай перабудовы)
Страчаная спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Кляштар піяраў (XVIII ст.)
Галерэя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Краявіды Лужкоў
-
-
Касьцёл, інтэр’ер -
-
-
Сядзіба, кузьня -
Руіны сынагогі -
-
Местачковая забудова
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7. (pdf) С. 499.
- ^ Hedemann O. Szkoły walerjanowskie x. x. pijarów łużeckich. — Wilno, 1937. S. I.
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
- ^ Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 837.
- ^ Бунто Я. Лужкі // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 396.
- ^ БЭ. — Мн.: 1998 Т. 7. С. 359.
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2004.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — ISBN 985-11-0130-3
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2004. — 509 с. ISBN 985-6302-63-3.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| ||||||||