Сьвідрыгайла (імя)
Сьвідрыгайла (Сьветрыгайла, Швітрыгайла) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Фармант -гайл- празь імёны Гайлімонт і Монтгайла зьвязвае Сьвідрыгайлу зь імём Жыгімонт — літоўскай (беларускай) формай старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Гэты ж фармант празь імя Вігайла зьвязвае Сьвідрыгайлу з германскім імём Віганд (найбольш вядомы — Віганд з Марбургу)[2].
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Сьвідрыгайла (Suedrikilo) утварылася ад германскага імя Suedrik[3].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Сьвідрыгайла адпавядае германскаму імю Swidirih (Swithric[4]) «магутны гаспадар» з даданьнем фарманту -гайл- (усходнегерманскія імёны Gailo, Geilamir, Gailswindis, Ingeila, Sarahailo), які паходзіць ад гоцкага і бургундзкага gails 'жвавы, свавольны, ганарысты'. Такім парадкам, імя Сьвідрыгайла азначае «магутны свавольствам»[5].
Сьведчаньне складаньня двух апошніх фармантаў (-рык- і -гайл-) — імя Рыгала (Рыкайла), адпаведнае старажытнаму германскаму імю Ricgela[6]. Апроч таго, адзначалася імя Мандрыгайла (першы фармант — -мунд-): Wies Pruszance. Klim Mondrygayło, ma synow czterech — Kazimierza, Krzysztopha (6 лістапада 1678 году)[7].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Свидригайло (1382 год)[8]; herczog Swittrigail[9], Swittergal[10] (Паведамленьні ад літоўскіх дарогах); Boleslao alias Swytrygalone (Boleslaus alias Swytrygal[11]; 25 траўня 1391 году)[12]; Мы, князь Швитригаило (20 сакавіка 1401 году)[13]; Nos Boleslaus alias Swyttirgail dei gratia princeps et heres Litwanie et Russie et dominus Podolie (1402 год); herczog Swittergeil (1406 год); Boleslao alias Switrigaylo (13 студзеня 1407 году)[14]; Шватрегайло Олгердовичь (1408 год); Quomodo cupientes cum Iuclito principe domnino Boleslao Alias Swidrigal magno Duce lithwanie et cet fratre nostro carissimo (1409 год)[15]; dominus Boleslaus alias Switergal dux Littuanie (1409 год); Swydirgayl (1418 год); Swiedergal (1419 год); Nos Boleslaus alias Swidrigaill dei gracia dux Olgorthowicz (10 верасьня 1420 году)[16]; herczug Swidirgal (1422 год), Boleslaus alias Swidrigail die gracia dux Littwanie et terrerum Czirneow (27 ліпеня 1422 году)[17]; Boleslaus alias Switrigall dux Czirnihouiensis (27 верасьня 1422 году)[18]; herczog Zwytergal, herczog Swytergal (1428 году); Светригайло, herczog Switrigel (1430 год)[11]; Boleslaus alias Switrigall (7 лістапада 1430 году)[19]; Nos, Switrigal (29 лістапада 1430 году)[20]; Swydrigall, von Gotis gnaden grosfurste zur Lithawen und zur Rewssin etc (29 красавіка 1431 году)[21]; Nos Boleslaus alias Swythergal (1 верасьня 1431 году)[22]; Boleslaus, anders Switrigal, von Gots gnaden grosfurste zu Lithawen und Rewssen etc. (22 чэрвеня 1432 году)[23]; herczog Swidirgal (4 верасьня 1432 году[24], 16 кастрычніка 1436 году[25]); Schwitrigall (13 лістапада 1432 году)[26]; herczog Swydirgal (12 сьнежня 1432 году)[27]; Swittergal (красавік 1433 году)[28]; hern Boleslao, anders Swidrigal (25 траўня 1433 году)[29]; herczog Swydergal (4 лістапада 1434 году)[30]; мы, великии князь Швитрикгаилъ (13 чэрвеня 1437 году)[31]; herczogk Schwidrigal (1 лістапада 1442 году)[32]; Швитригайло (14 сакавіка 1445 году)[33]; Швитригайл Олкгирдович (15 траўня 1446 году)[34]; мы великий князь Александро, инако Швитрикгайло Олькгирдовичь (29 сьнежня 1446 году, 29 сьнежня 1451 году)[35]; Швитрикгайл(ъ) Олькгирдовичь (31 сьнежня 1450 году, 1451 год[36]); Швитригайло Оликгирдович (24 верасьня 1451 году)[37]; Швитрикаила Олкердови(ч) (1452 год)[38]; Свитригайло[39], Светригайло[40] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); Швитригайло Олгердовичь (Сафійскі першы летапіс)[41]; Dzedelis Switrigaylo (25 траўня 1505 году)[42]; Бартошъ Свитрикгаилович, Ян Свитрикгаилович (1528 год)[43].
Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Сьвідрыгайла Альгердавіч (каля 1370 — 1452) — вялікі князь літоўскі
- Барташ і Ян Сьвідрыгайлавічы — бельскія баяры, якія ўпамінаюцца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14, 23.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 20.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
- ^ Searle W. G. Onomasticon anglo-saxonicum. — Cambrigde, 1897. P. 438.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17, 25.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 567.
- ^ Lietuvos inventoriai XVII a. — Vilnius, 1962. P. 330.
- ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 61.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 704.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 708.
- ^ а б Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 197—198.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 35.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 512.
- ^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 103.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 489.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 569.
- ^ Dokumenty strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1422 roku. — Poznań, 2004. S. 11.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 130.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 513.
- ^ Полехов С.В., Наумов Н.Н. Татарская тематика в переписке сановников Тевтонского ордена. 1431–1432 гг. // Золотоордынское обозрение. 2020. Т. 8. № 4. С. 787.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 131.
- ^ Полехов С.В., Наумов Н.Н. Татарская тематика в переписке сановников Тевтонского ордена. 1431–1432 гг. // Золотоордынское обозрение. 2020. Т. 8. № 4. С. 792.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 518.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 534.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 526.
- ^ Rowell S. Bears and Traitors, or: Political Tensions in the Grand Duchy, ca. 1440—1481 // Lithuanian Historical Studies. Vol. 2, 1997. P. 54.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 288.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 288.
- ^ Rowell S. Bears and Traitors, or: Political Tensions in the Grand Duchy, ca. 1440—1481 // Lithuanian Historical Studies. Vol. 2, 1997. P. 55.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 536.
- ^ Полехов С. В. Наследники Витовта. — М., 2015. С. 538.
- ^ Українські грамоти XV ст. — Київ, 1965. С. 37.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 4.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 5, 6.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 45, 46.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 44.
- ^ Українські грамоти XV ст. — Київ, 1965. С. 38.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 72, 206, 209—210.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 106, 117, 119.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 257, 264.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 699.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 115.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
| ||||||||
| ||||||||