Сьвінтарог (імя)
| Сьвінтарог лац. Śvintarog / Śvintaroh | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Suint + Rago |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Сьвіндарог, Швінтарог, Сьвентарог, Швентарог |
| Зьвязаныя імёны | Raginswinda |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Сьвінтарог» | |
Сьвінтарог (Сьвіндарог, Швінтарог), Сьвентарог (Швентарог) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Рагінсьвінда (Raginswinda) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -сьвінд- (-сьвент-, -сьвіт-) (імёны ліцьвінаў Швендэр, Сьвентальд, Сьвентагал; германскія імёны Schwender, Switald, Galsuintha) паходзіць ад гоцкага swinþs 'моцны, магутны'[2], а аснова -раг- (-рэг-) / раган- (імёны ліцьвінаў Рагла, Рагін, Рагвалод; германскія імёны Ragilo, Ragenus, Ragvald) — ад гоцкага raginon 'гаспадарыць, судзіць, выракоўваць', ragin 'вырак'[3]. Такім парадкам, імя Сьвінтарог азначае «магутны вырак»[4].
Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» на падставе варыятыўнасьці ў гістарычных крыніцах імёнаў мітычнага князя і князя Сьвідрыгайлы (Швідрыгайлы), а таксама аналёгіяў зь імёнамі Сьвятаслаў (Сьвентаслаў), Сьвятаполк (Сьвентаполк), Сьвятабор (Сьвентабор) і Сьвятавіт (Сьвентавіт) даводзіць заходнеславянскае паходжаньне першай часткі імя: Сьвяты — Сьвенты[5]. Другая частка адпавядае беларускаму слову «рог»[a].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Швинъторогу 8 локоть сукна махальского з мыта ковенъского (27 сакавіка 1486 году)[7]; Судереви, близко Вильни, што держалъ Воитъко Шедиборовичъ Швенъторог (2 ліпеня 1493 году)[8]; Швинторог (летапіс Красінскага, летапіс Рачынскага, Румянцаўскі летапіс, Еўраінаўскі летапіс); Szwintoroha (Хроніка Быхаўца)[9]; Swintorog або Swintoroh (Альшэўскі летапіс); Свинторог або Свиндорог (Хроніка літоўская і жамойцкая)[10]; in campo Swintoroha (Альбэрт Каяловіч, 1650 год)[11]; Kazimier Szwentrog (1667 год)[12]; Józef Szwentróg[13], na mejscu Wojciecha Szwentroga[14] (1690 год); Swintorohus Xiąże (1789 год)[15].
Носьбіты
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Сьвінтарог — легендарны літоўскі князь, пэрсанаж міталягічнага цыклю пра перадгісторыю Вільні; паводле Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі, меў сына Германта Сьвінтарогавіча (Germont Swintorogowicz)[16]
- Сьвінтарог — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1486 годзе
- Войтка Шадзіборавіч Сьвінтарог — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1493 годзе
У XVI ст. існавалі маёнтак і «баярскі грунт» Швентрагі (Швентроги) у Жамойцкім старостве[17].
У 1738 годзе ўпамінаецца сенажаць Сьвінтарога (sianożęc Świntorocha) у Вільні, каля Ніжняга замка[18][19].
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ У рэчышчы палітыкі летувізацыі расейскі савецкі лінгвіст Уладзімер Тапароў спрабаваў тлумачыць імя Швінтарог ад летувіскага šventas 'сьвяты' і ragas 'рог, вугал, мыс' і параўноўваў з летувізаванымі тапонімамі Šventragis, Šventragiai[6]
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1381.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 20.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 75.
- ^ Топоров B. H. Vilnius, Wilno, Вильна: город и миф // Балто-славянские этноязыковые контакты. — Москва, 1980. С. 16—18, 28—30.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 36.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 73.
- ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 134.
- ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 30.
- ^ Historiae Litvanae. — Dantisci, 1650. P. 372.
- ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 5. — Warszawa, 2016. S. 541.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Księstwo Żmudzkie 1690 r. — Warszawa, 2009. S. 124.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Księstwo Żmudzkie 1690 r. — Warszawa, 2009. S. 208.
- ^ Wiadomość o kleynocie szlacheckim oraz herbach domów szlacheckich w Koronie Polskiey i Wielkim Ziestwie Litewskim. — Warszawa, 1789. S. 3.
- ^ Kronika polska, litewska, zmodzka i wszystkiej Rusi Macieja Stryjkowskiego. — Warsawa, 1846. S. 308.
- ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 330.
- ^ Vitkauskienė B. Dom Horodniczego na Zamku Dolnym w Wilnie. Co się kryło za uproszczoną fasadą? // Artifex novus. Nr. 7, 2023. S. 43.
- ^ Frejlich K. Pod przysądem horodnictwa wileńskiego. O jurydyce i jej mieszkańcach w XVII wieku. — Toruń, 2022. S. 126.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)