Чэмпіяна́т сьве́ту па футбо́ле 2022 году — 22-і чэмпіянат сьвету па футболе, фінальны турнір якога прайшоў у 2022 годзе ў Катары. Арганізатар чэмпіянату сьвету 2022 году быў названы 2 сьнежня 2010 году ў швайцарскім Цюрыху. Турнір праводзіўся з 20 лістапада па 18 сьнежня 2022 году. Гэта быў першы чэмпіянат сьвету, які калі-небудзь ладзіўся ў арабскім сьвеце[1]. Да таго ж, гэта быў другі чэмпіянат сьвету, які будзе цалкам праводзіцца цалкам у Азіі пасьля 2002 году, калі турнір праходзіў у Рэспубліцы Карэі і Японіі. У спаборніцтве бралі ўдзел 32 дружыны, і гэта быў апошні турнір у такім фармаце, бо ўжо ў 2026 годзе на турніры ў ЗША, Мэксыцы і Канадзе заплянаванае павелічэньне да 48 камандаў. Праз моцную летнюю сьпёку ў Катары гэты чэмпіянат сьвету ладзіўся з канца лістапада па сярэдзіну сьнежня, што зрабіла яго першым турнірам, які не праводзіўся ў траўні, чэрвені або ліпені. Спаборніцтва ладзілася ў скарочаны час прыкладна за 28 дзён[2]. Першы матч на турніры прайшоў паміж зборнымі Сэнэгалу і Нідэрляндамі на стадыёне Эль-Тумама ў Досе. Фінал адбыўся 18 сьнежня 2022 году ў нацыянальны дзень Катару. Дзейным чэмпіёнам была зборная Францыі[3].
Выбар манархіі Катар у якасьці арганізатару турніра суправаджаўся скандаламі пра карупцыю і магчымую куплю згаданага чэмпіянату[4]. 5 лістапада 2014 году прэзыдэнт УЭФАМішэль Плятыні заявіў, што чэмпіянат будзе праведзены толькі ўзімку празь невыносную сьпёку ў летні пэрыяд.[5]. Гэты факт выклікаў абурэньне некаторых эўрапейскіх фэдэрацыяў футболу. Катар плянуе выдаткаваць на чэмпіянат 200 мільярдаў даляраў. Дзеля параўнаньня, на чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году было выдаткавана 14 мільярдаў даляраў[6].
Абраньне Катару суправаджалася абвінавачваньнямі ў хабарніцтве і карупцыі з удзелам сябраў выканаўчага камітэту ФІФА[7]. Гэтыя абвінавачваньні расьсьледваліся нутранымі структурамі ФІФА. Згодна з справаздачай усе абвінавачваньні былі зьнятыя, але галоўны сьледчы Майкл Гарсія апісаў справаздачу як няпоўную і з памылковымі ўяўленьнямі[8].
У траўні 2015 году фэдэральныя пракуроры Швайцарыі распачалі расьсьледаваньне мажлівай карупцыі і адмываньня грошай, зьвязаных з заяўкамі на чэмпіянат сьвету 2018 і 2022 гадоў[9]. У жніўні 2018 году былы прэзыдэнт ФІФА Зэп Блятэр сьцьвярджаў, што Катар выкарыстаў сакрэтныя апэрацыі, мяркуючы, што камітэт быў падмануты, дзе таго, каб Катар атрымаў перамогу сваёй заяўкі[10]. Паводле некаторых расьсьледаваньняў было выяўлена, што Катар дамагаўся перавагі, наняўшы былога афіцэра ЦРУ, каб шпегаваць за супернікамі і ключовымі футбольнымі чыноўнікамі[11].
Катар сутыкнуўся з моцнай крытыкай праз забесьпячэньне замежных работнікаў, якія ўдзельнічалі ў будаўніцтве аб’ектаў да чэмпіянату сьвету, а «Міжнародная амністыя» спасылалася на прымусовую працу і ейныя дрэнныя ўмовы[12]. Паведамлялася, што працоўныя мігранты былі вымушаныя плаціць хабар, каб быць працаўладкаванымі[13]. Газэта Guardian паведаміла, што многім работнікам адмаўляюць у ежы і вадзе, а таксама своечасова не сплачваюць заробак. У пэрыяд з 2015 па 2021 гады ўрад Катару зладзіў шэраг рэформаў дзеля паляпшэньня ўмоваў працы, усталяваўшы ў тым ліку мінімальную заробную плату для ўсіх рабочых. Паводле зьвестак арганізацыі «Міжнародная амністыя», умовы жыцьця і працы замежных рабочых не палепшыліся за апошнія гады[14].
Шэсьць кантынэнтальных канфэдэрацыяў ФІФА ладзілі ўласныя адборачныя спаборніцтвы. Усе асацыяцыі-сябры ФІФА, якіх на час адбору было 211, мелі права на ўдзел у кваліфікацыі. Катар, як гаспадар, аўтаматычна кваліфікаваўся на турнір. Аднак АФК абавязала Катар удзельнічаць у азіяцкім адборачным этапе, паколькі першыя два раўнды таксама выступаюць у якасьці кваліфікацыі да Кубка Азіі 2023 году[15]. Паколькі Катар выйшаў у фінальную стадыю ў якасьці пераможцаў у сваёй групе, Лібан, які заняў другое месца, выйшла замест Катару далей[16]. Дзейны чэмпіён зборная Францыі таксама як звычайна прайшла кваліфікацыйны этап[17]. Сьвятая Люсія спачатку ўзяла ўдзел у кваліфікацыі, але пазьней зьнялася з кваліфікацыі перад першым матчам. Паўночная Карэя зьнялася з адборачнага раўнду праз праблемы бясьпекі, зьвязаныя з пошасьцю каранавірусу. Амэрыканскае Самоа і Самоа зьняліся з кваліфікацыі перад лёсаваньнем. Тонга адмовілася ад удзелу з прычыны стыхійных бедзтваў. Праз каранавірус Вануату і Астравы Кука таксама зьняліся з адбору. Расея была адхіленая ад спаборніцтваў праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну[18].
Згодна з рэглямэнтам, каманды-удзельніцы павінны скласьці папярэднія склады з 55 футбалістаў да 21 кастрычніка і даслаць іх у офіс ФІФА. Такія сьпісы па жаданьні фэдэрацыяў могуць не апублічвацца. Канчатковая заяўка мае быць складзенай да 13 лістапада. У жніўні 2022 году ФІФА павялічыла магчымую максымальную колькасьць гульцоў з 23 да 26.
Першыя пяць прапанаваных стадыёнаў для правядзеньня чэмпіянату сьвету былі прадстаўленыя ў пачатку сакавіка 2010 году. Катар спрабуе пабудаваць і падрыхтаваць стадыёны такім чынам, каб кожны зь іх адлюстроўваў гістарычныя і культурныя асаблівасьці Катара, а праекты адпавядалі наступным крытэрыям, як то палягалі на спадчыне, мелі камфорт, даступнасьць і ўстойлівасьць[19]. Стадыёны будуць абсталяваныя сыстэмамі астуджэньня, накіраваны на зьніжэньне тэмпэратуры на стадыёне да 20°C, але пакуль невядома, ці будзе гэта працаваць на адкрытых стадыёнах. Як было заяўлена, стадыёны будуць адпавядаць прынцыпу Zero Waste. Верхнія повысі стадыёнаў будуць разабраныя па сканчэньні чэмпіянату сьвету і перададзеныя краінам зь менш разьвітай спартовай інфраструктурай[20][21]. Катар імкнецца адпавядаць патрабаваньням сэртыфікацыі Сусьветнай сыстэмай ацэнкі ўстойлівасьці для ўсіх стадыёнаў чэмпіянату сьвету. Усе пяць запушчаных праектаў стадыёнаў былі распрацаваныя нямецкім архітэктарам Альбэртам Шпэерам і партнэрамі[22]. Стадыён Эль-Байт будзе адзіным з васьмі крытым стадыёнам[23].
У справаздачы, якая пабачыла сьвет 9 сьнежня 2010 году, цытуюцца словы прэзыдэнта ФІФА Зэпа Блятэра, што іншыя краіны могуць прымаць некаторыя матчы падчас чэмпіянату сьвету. Аднак у справаздачы не былі названыя канкрэтныя краіны[24]. Блятэр дадаў, што любое такое рашэньне спачатку павінна быць прынята Катарам, а затым ухваленае выканаўчым камітэтам ФІФА[25]. Прынц Ярданіі Алі бін аль-Гусэйн сказаў аўстралійскаму выданьню Associated Press, што правядзеньне гульняў у Бахрэйне, Аб’яднаных Арабскіх Эміратах і, магчыма, у Саудаўскай Арабіі дапаможа ўключыць жыхароў рэгіёну падчас турніру[26]. Паводле справаздачы, апублікаванай у красавіку 2013 году Merrill Lynch, інвэстыцыйна-банкаўскім падразьдзяленьнем Банку Амэрыкі, арганізатары ў Катары папрасілі ФІФА ўхваліць меншую колькасьць стадыёнаў праз рост выдаткаў[27]. Выданьне Блумбэрг паведаміла, што Катар жадае скараціць колькасьць пляцовак да васьмі ці дзевяці з дванаццаці першапачаткова заплянаваных[28]. У студзені 2019 году Джаньні Інфантына заявіў, што ФІФА вывучае магчымасьць правядзеньня матчаў у суседніх краінах падчас турніру, каб зьнізіць палітычную напружанасьць[29].
Лёсаваньне групавога этапу прайшло 1 красавіка 2022 году. Каманды былі падзеленыя на 8 групаў па 4 каманды. Па дзьве найлепшыя каманды з кожнай групы выйдуць ў 1/8 фіналу.
Асноўныя крытэрыі разьмеркаваньняў у табліцах групаў (у адпаведнай прыярытэтнасьці)
1. Пункты, набраныя за вынікі ў матчах: перамога — 3 пункты; нічыя — 1 пункт; параза — 0 пунктаў.
2. Розьніца забітых/прапушчаных мячоў у каманды ва ўсіх матчах групы.
3. Колькасьць забітых камандай галоў ва ўсіх матчах групы.
4. Колькасьць пунктаў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
5. Розьніца забітых/прапушчаных мячоў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
6. Колькасьць забітых камандай галоў у матчах паміж разгляданымі камандамі.
7. Пункты за чыстую гульню (ад 0 ў адмоўнасьць): жоўтая картка -1 пункт; непрамая чырвоная картка (другая жоўтая) -3 пункта; прамая чырвоная картка -4 пункта; жоўтая картка, потым прамая чырвоная -5 пунктаў. (За матч да 1 гульца можа быць прыменены адзін вылік зь пералічаных)
Іранская заўзятарка трымае банэр зь лёзунгам: «Жанчыны, жыцьцё, свабода».
Выбар Катару як краіны-гаспадаркі быў супярэчлівым, асабліва ў краінах Захаду[39][40][41]. Розныя камэнтатары ахарактарызавалі гэта як культурнае сутыкненьне паміж прынцыпамі ісламскай маралі і нормамі сьвецкіх заходніх лібэральных дэмакратыяў[39][42]. Чарлі Кэмпбэл з часопісу Time дадаткова адзначыў, што супярэчнасьці сьведчаць аб зьніжэньні ўплыву Захаду як у футболе, гэтак і ў геапалітыцы[42].
Шэраг экспэртаў і СМІ выказалі занепакоенасьць аб прыдатнасьці Катару да правядзеньня турніру[40][41][43][44] праз стан правоў чалавека ў краіне[40][41], арыентуючыся на ўмовы працы рабочых і на правы прыхільнікаў ЛГБТ[40][41][44][45]. Гасан Абдула аль-Тавадзі, генэральны дырэктар па арганізацыі чэмпіянату сьвету ў Катары, заявіў, што ўлады дазволяць спажываньне алькаголю падчас розыгрышу кубка сьвету[46], не зважаючы на тое, што спажываньне алькаголю ў гэтым арабійскім краю забароненае, паколькі прававая сыстэма краіны палягае на шарыяце[47]. Тым ня менш, перад самым пачаткам спаборніцтва ўзьніклі праблемы з выкананьнем дамоўленасьцяў, у тым ліку зьмены правілаў, якія тычацца забароны на алькаголь[48].
Кліматычныя ўмовы таксама прымусілі некаторых функцыянэраў выказаць сумнеў аб мажлівасьці зладзіць турнір у Катары, бо першапачатковымі пляны аб абсталяваньні стадыёнаў сыстэмамі ахалоджаваньня саступілі месца патэнцыялу пераносу даты зь лета на зіму[40]. У траўні 2014 году Зэп Блятэр, які займаў пасаду кіраўніка ФІФА на момант абараньня гаспадара, але пазьней быў звольнены з пасаду праз карупцыйныя чыньнікі, адзначыў, што абраньне Катару стала памылкай[40][49]. Ён дадаў, што вырашальнымі былі галасы дэлегатаў з афрыканскіх і азіяцкіх канфэдэрацыяў[50].
^Hayajneh, Abdelnaser; Elbarrawy, Hassan; El Shazly, Yassin; Rashid, Tarek (December 2017). «Football and Sustainability in the Desert, Qatar 2022 Green World Cup’s Stadiums: Legal Perspective». European Journal of Social Sciences: С. 475—493. SSRN 3096185.
Аргентына
Францыя
Харватыя
Марока
Катар
ЗША
Рэспубліка Карэя
Японія
Аўстралія.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Нідэрлянды
Сэнэгал
Эквадор
16' (пэн.) 
Ангельшчына
Іран
Ўэйлз
Польшча
Мэксыка
Саудаўская Арабія
Туніс
Данія
Гішпанія
Нямеччына.svg){kind=small}
Коста-Рыка.svg){kind=small}
Бэльгія.svg){kind=small}
Канада
Бразылія
Швайцарыя
Камэрун
Сэрбія.svg){kind=small}
Партугалія
Уругвай
Гана
