Віцебская вобласьць

	Віцебская вобласьць
Герб	; Сьцяг
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Віцебск
Улучае	21 раён
Найбуйнейшыя гарады	Полацак; Ворша; Наваполацак; Лепель
Дата ўтварэньня	15 студзеня 1938 року
Старшыня аблвыканкаму	Мікалай Шарсьнёў
Насельніцтва (2018);	1 180 202 (12,5%, 4-е месца)
Шчыльнасьць	29,4 чал./км²
Нацыянальны склад	беларусы — 85,1%; расейцы — 10,2%; украінцы — 1,2%; палякі — 0,9%
Плошча	40,1 тыс. км² (19,4%)
Вышыня па-над узр. м.; · найвышэйшы пункт; · сярэдняя вышыня	; гара Гаршэва — 296 м; 137 м
Месцазнаходжаньне Віцебскай вобласьці
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +3
Код ISO 3166-2	BY-VI
Тэлефонны код	+375-21
Паштовыя індэксы	210ххх 211ххх
Код аўтам. нумароў	2
	[Старонка ў сеціве Афіцыйны сайт]
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Ві́цебская во́бласьць — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Беларусі. Плошча вобласьці складае 40,1 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 1 180 202 чалавекі^[1]. Адміністрацыйны цэнтар — места Віцебск.

Гісторыя

1101: са складу Полацкага вылучалася Віцебскае ўдзельнае княства.
1508: утварылася Віцебскае ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага, пазьней Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў.
12 сьнежня 1796: Віцебскі павет Беларускай губэрні ў складзе Расейскай імпэрыі.
1802: Віцебская губэрня Расейскай імпэрыі.
1 студзеня 1919: Віцебскі раён у складзе Беларускай ССР.^[4]
15 студзеня 1938: Віцебская вобласьць БССР.
27 ліпеня 1990: Віцебская вобласьць у складзе незалежнай Беларусі.

Геаграфічнае становішча

Віцебская вобласьць разьмешчаная ў паўночнай частцы Беларусі. Максымальная працягласьць тэрыторыі з поўначы на поўдзень — 300 км, а з усходу на захад — 175 км. Тэрыторыя вобласьці займае 40,8 тыс. км².

На ўсходзе мяжуе са Смаленскай, на поўначы — з Пскоўскай абласьцямі Расеі, на паўночным захадзе — з Латвіяй, на захадзе — зь Летувой і Гарадзенскай вобласьцю, на поўдні — зь Менскай і Магілёўскай абласьцямі Беларусі.

Рэльеф

Амаль уся тэрыторыя вобласьці разьмешчаная ў межах Беларускага Паазер’я. У цэнтральнай частцы і на захадзе Полацкая, на паўночным усходзе Сураская, на ўсходзе Лучоская нізіны, на поўдні Чашніцкая раўніна і Верхнебярэзінская нізіна. Узвышшы (Гарадоцкае, Віцебскае, Аршанскае, часткова Смаленскае, Вушацка-Лепельскае) і грады (Браслаўская і Сьвянцянскія) займаюць чвэрць тэрыторыі вобласьці і пераважаюць на яе ўскраінах.

Карысныя выкапні

Выведаныя радовішчы далямітаў, частка іх прамыслова распрацоўваецца. Ёсьць паклады цэмэнтавых і легкаплаўкіх глінаў і суглінкаў, шмат торфу, будаўнічых пяскоў. У азёрах сустракаюцца мінэральныя воды й бузы.

Клімат і расьліннасьць

Клімат умерана-кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня ад −6,6 °С на паўднёвым захадзе да −8,4 °С на паўночным усходзе, ліпеня каля 17—18 °С. Вэгетацыйны пэрыяд 180—190 дзён. Ападкаў выпадае ад 600 мм у рок на раўнінах да 750 мм на ўзвышшах.

Лясы займаюць 37,4% усёй тэрыторыі. Яны ў асноўным хваёвыя і яловыя. Ёсьць таксама бярозавыя, алешнікавыя, асінавыя. Пад балотамі — каля 6%, палова зь іх асушаная.

На Віцебшчыне вялікае значэньне надаецца захаваньню прыродных помнікаў, Нацыянальны парк «Браслаўскія азёры» сумесна зь Бярэзінскім біясфэрным запаведнікам улучаныя ў праект Вольнай эканамічнай зоны «Залатое кольца Беларусі». Таксама створаныя 26 заказьнікаў дзяржаўнага значэньня, узятыя пад ахову каля 80 аб’ектаў прыроды.

Луг у Віцебскай вобласьці

Гідраграфія

Вобласьць займае першае месца ў Беларусі паводле шчыльнасьці рачной сеткі, па колькасьці і агульнай плошчы азёраў. Яе рэкі належаць басэйну Дзьвіны (80%), а таксама Дняпра, Нёману, Ловаці. Найвялікшыя — Заходняя Дзьвіна з прытокамі Усьвяча, Обаль, Палата, Дрыса, Каспля, Лучоса, Вула, Вушача, Дзісна, і Дняпро. Тут бяруць пачатак яго прытокі Бярэзіна і Друць. У вобласьці больш за 2,8 тыс. азёраў, буйнейшыя Асьвейскае, Лукомскае, Дрысьвяты, Дрывяты, Няшчэрда, Снуды, Езярышча, Струста, Абстэрна.

Транспарт

Па тэрыторыі вобласьці праходзяць чыгуначныя міжнародныя магістралі Масква — Ворша — Менск — Варшава, Санкт-Пецярбург — Віцебск — Ворша — Кіеў, Смаленск — Віцебск — Полацак — Рыга. Важнае значэньне маюць таксама лініі Ворша — Унеча, Невель — Полацак — Маладэчна, Ворша — Лепель, Каралеўшчына — Паставы і далей у Летуву. Найбуйнейшыя вузлы — Ворша, Віцебск, Полацак. Эксплюатацыйная даўжыня чыгунак складае звыш 1 210 км.

Галоўныя аўтамагістралі, якія перасякаюць вобласьць: Масква — Ворша — Менск — Берасьце, Санкт-Пецярбург — Віцебск — Ворша — Кіеў, Смаленск — Віцебск — Полацак — Дзьвінск, Віцебск — Лепель — Менск. Дарогі зь цьвёрдым пакрыцьцём складаюць звыш 3,6 тыс. км. Суднаходзтва зьдзяйсьняецца па Заходняй Дзьвіне ад Вяліжа да Полацку і па Дняпры ніжэй за Воршу.

У Віцебску ёсьць аэрапорт.

Па тэрыторыі вобласьці праходзіць адгалінаваньне нафтаправода «Дружба», пракладзены газаправод «Зьзяньне Поўначы».

Прамысловасьць

Асноўная спэцыялізацыя — вытворчасьць электраэнэргіі, перапрацоўка нафты, нафтахімія, машынабудаваньне, лёгкая і харчовая галіны. Тут вырабляюць усе льняныя тканіны, поліэтылен, палову беларускіх нафтапрадуктаў і электраэнэргіі, каля 40% дываноў, больш за 30% панчошна-шкарпэткавых вырабаў. Выпускаюцца станкі, абутак, будаўнічыя матэрыялы, алей, мясныя і малочныя кансэрвы. Дзейнічае самая магутная ў Беларусі Лукомальская ДРЭС. Найбуйнейшыя спэцыялізаваныя прадпрыемствы засяроджаныя ў Віцебску, Полацкім прамысловым вузьле, Воршы. Функцыянуе вольная эканамічная зона «Віцебск». Вобласьць уваходзіць у эўрарэгіён «Азёрны край». На 2023 год дзейнічала звыш 1400 прамысловых прадпрыемстваў. Сярод іх найбольшымі былі «Нафтан» у Наваполацку, «Полацак-Шкловалакно», «Даламіт» у Віцебскім раёне, абутковыя прадпрыемствы «Марко» і «Белвэст» у Віцебску, а таксама «Віцебскія дываны»^[5].

Сельская гаспадарка

Сельская гаспадарка спэцыялізуецца на вырошчваньні зерневых і кармавых культураў, а таксама льну. Разьвітыя азёрна-рыбныя гаспадаркі. Глебы сельскагаспадарчых земляў пераважна дзярнова-падзолістыя, дзярнова-забалочаныя, тарфяныя, займаюць 40,5% вобласьці. Для іх характэрная мазаічнасьць і камяністасьць. Працуюць калектыўныя сельгаспрадпрыемствы і каапэратывы, каля 400 фэрмэрскіх гаспадарак. На 2023 год працавала 215 земляробчых прадпрыемстваў^[5].

Насельніцтва

2018 год — 1 180 202 чал.^[1]
2017 год — 1 187 983 чал.^[6]
2016 год — 1 193 587 чал.^[7]
2014 год — 1 202 200 чал.^[8]

Насельніцтва вобласьці паводле перапісу (1999) склала 81% колькасьці даваенных рокаў, або 1377,2 тыс. чалавек, у тым ліку ў мескіх паселішчах — 923,1 (67%), у сельскіх — 454,1 тыс. чалавек (33%).

За пэрыяд з 1959 па 1999 рок мескае насельніцтва павялічылася ў 2,3 разы, сельскае за гэты жа час паменшылася на 48%.

Працягласьць жыцьця дасягнула да канца 80-х рокаў ХХ ст. 71,3 году, але пасьля гэтага стала пасьлядоўна зьніжацца, і ў 2002 року склала 67,5 году, у тым ліку ў мужчын — 61,9 году, у жанчын — 73,6.

У вобласьці налічваецца 6480 сельскіх населеных пунктаў, зь іх 366 — без насельніцтва. Сярод сельскіх населеных пунктаў пераважаюць невялікія селішчы — зь лікам жыхароў да 10 чалавек. Такіх населеных пунктаў на пачатак 2006 року было 4718, або 73% ад агульнай колькасьці. У іх пражывае 19% сельскага насельніцтва. Асноўная дзель вяскоўцаў пражывае ў 116 населеных пунктах з колькасьцю больш за 500 чалавек у кожным зь іх. Найбуйнейшымі зьяўляюцца — аг. Акцябарская і аг. Ноўка Віцебскага, в. Фарынава Полацкага, в. Каралеўшчына Докшыцкага, в. Бароўка Лепельскага, в. Бабінічы і в. Андрэеўшчына Аршанскага раёнаў. У сярэднім у адным сельскім населеным пункце вобласьці пражывае 58 чалавек. Найбольш малалікія селішчы разьмешчаныя ў Браслаўскім, Мёрскім і Пастаўскім раёнах, а шчыльнанаселеныя — у Аршанскім і Віцебскім.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

На 2023 год вобласьць налічвае 21 раён, 19 местаў, 22 мястэчкі^[5] і 6400 вёсак.

Глядзіце таксама

Крыніцы

^ ^а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Перепись населения — 2009. Витебская область. Национальный состав населения (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ GeoNames (анг.) — 2005.
^ У якіх межах былі абвешчаныя Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ ^а ^б ^в Даты гісторыі: 85 гадоў Віцебскай, Гомельскай, Менскай і Магілёўскай абласьцям // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 12 студзеня 2023 г. Праверана 26 студзеня 2023 г.
^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Demographic situation in January 2014 (анг.) // Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 9 лютага 2014

Літаратура

Витебская область // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.

Вонкавыя спасылкі

[belstat2018-1] а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat-national-2] Перепись населения — 2009. Витебская область. Национальный состав населения (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[_8448fd302bd807a4-3] GeoNames (анг.) — 2005.

[at-4] У якіх межах былі абвешчаныя Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[а-5] а ^б ^в Даты гісторыі: 85 гадоў Віцебскай, Гомельскай, Менскай і Магілёўскай абласьцям // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 12 студзеня 2023 г. Праверана 26 студзеня 2023 г.

[belstat2017-6] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-7] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat-demogr-8] Demographic situation in January 2014 (анг.) // Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 9 лютага 2014

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

п а р Віцебская вобласьць
Раёны	Аршанскі Бешанковіцкі Браслаўскі Віцебскі Гарадоцкі Глыбоцкі Докшыцкі Дрысенскі Дубровенскі Лепельскі Лёзьненскі Мёрскі Пастаўскі Полацкі Расонскі Сеньненскі Талачынскі Ушацкі Чашніцкі Шаркоўшчынскі Шумілінскі
Гарады	Барань Браслаў Віцебск¹ Ворша Гарадок Глыбокае Дзісна Докшыцы Дрыса Дуброўна Лепель Мёры Наваполацак¹ Новалукомаль Паставы Полацак Сянно Талачын Чашнікі
Мястэчкі	Арэхаўск Багушэўск Баўбасаў Бешанковічы Бягомель Варапаева Ветрына Відзы Езярышча Копысь Коханаў Лёзна Лынтупы Обаль Падсьвільле Расоны Руба Сураж Ушачы Шаркоўшчына Шуміліна Янавічы
¹ — гарады абласнога падпарадкаваньня

п а р Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі
Сталіца	Менск	Мапа Беларусі
Вобласьці	Берасьцейская Віцебская Гарадзенская Гомельская Магілёўская Менская	Мапа Беларусі