Дзьвінск

Дзьвінск
лат. Daugavpils
Лютэранскі і каталіцкі храмы
Герб Дзьвінску Сьцяг Дзьвінску Гімн Дзьвінску: Latgola bys breiva
Першыя згадкі:	1275
Магдэбурскае права:	1582
Былыя назвы:	Дынабург, Барысаглебск
Краіна:	Латвія
Мэр:	Rihards Eigims[d]
Плошча:	72,48 км²
Вышыня:	105 м н. у. м.
Насельніцтва (2016)
колькасьць:	95 467 чал.
шчыльнасьць:	1317,15 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+371
Паштовыя індэксы:	LV-540(1-22); LV-5465
Геаграфічныя каардынаты:	55°53′ пн. ш. 26°32′ у. д.
Дзьвінск на мапе Латвіі Дзьвінск
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.daugavpils.lv/

Дзьвінск, Дынабург (па-латыску: Daugavpils) — места на паўднёвым усходзе Латвіі, на рацэ Дзьвіне. Адміністрацыйны цэнтар Дзьвінскага краю (не ўваходзіць у ягоны склад). Насельніцтва на 2009 год — 104 857 жыхароў. Знаходзіцца за 232 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі, побач зь межамі Беларусі (33 км) і Летувы (25 км). Буйны чыгуначны вузел.

Дзьвінск — культурны, адукацыйны, прамысловы цэнтар гістарычнага рэґіёну Латгалія, другое па велічыні места краіны.

Гісторыя

• 1275: першы летапісны ўспамін, крыжацкая фартэцыя Дынабург
• 1278: войскі пад кіраўніцтвам Трайдзеня безвынікова спрабавалі ўзяць умацаваньне.
• 1315: вялікі князь Віцень разбурыў замак, але ў хуткім часе ён зноў быў адбудаваны.
• 1403: места захапіў і зьнішчыў Вітаўт ды ўзяў шмат здабычы і палонных.

Гістарычны герб места (1582 год)

• 30 жніўня 1559: ратуючыся ад Масковіі, Ордэн перайшоў пад пратэктарат Вялікага Княства Літоўскага і адпаведна з дамоваю замак і места Дынабург былі перададзеныя ВКЛ як кампэнсацыя вайсковых стратаў на абарону супраць маскоўскіх войскаў. Дынабург зрабіўся адміністрацыйным цэнтрам Інфляндзкаага (Задзьвінскага) княства. Кіраваў гэтай калёніяй губэрнатар, які прызначаўся вялікім князем літоўскім.
• 1569: у зьвязку з утварэньнем Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў, Інфлянты (разам з Дынабургам) абвясьцілі супольным уладаньнем (канданіміюмам) Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага.
• 1577: у ходзе Лівонскай вайны маскоўскі цар Іван Жахлівы захапіў Дынабург; як толькі маскоўскія войскі адышлі, пакінуўшы невялікую залогу, мясцовыя жыхары пад кіраўніцтвам В. Плятэра перабілі акупантаў і вызвалілі места.
• 1582: у зьвязку з моцнымі разбурэньнямі, па загадзе Стафана Баторы Дынабург перанесьлі на новае месца, а 26 сакавіка места атрымала Магдэбурскае права і герб «у блакітным полі тры скрыжаваныя сьпіжы» (герб «Еліта»).
• 1625: швэдзкі кароль Густаў Адольф падпарадкаваў Дынабург, але праз год смаленскі ваявода Аляксандар Гансеўскі вярнуў яго.

Мескі герб з Пагоняй (1781 год)

• 1635—1655: знаходзіўся пад швэдзкай акупацыяй, а ў 1656—1667 гадах — пад маскоўскай, на гэты час маскоўскі цар Аляксей Міхайлавіч перайменаваў места ў Барысаглебск.
• 1677: адміністрацыйны цэнтар Інфлянцкага ваяводзтва.
• 1772: у выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Дзьвінскай правінцыі.
• 1778: у Полацкім намесьніцтве, потым у Беларускай губэрні (1796), а з 1802 году — у Віцебскай губэрні.
• 1799: у месьце было два касьцёлы — адзін мураваны, а другі драўляны, кляштар, езуіцкая вучэльня.
• 1893: перайменаваны ў Дзьвінск.
• 1918: увайшоў у склад абвешчанай Беларускае Народнае Рэспублікі, у 1919 годзе — у складзе Беларускай ССР.
• 11 жніўня 1920: бальшавікі перадалі места Латвіі.
• 25 сакавіка 1921: у Дзьвінску было створанае беларускае культурна-асьветніцкае таварыства «Бацькаўшчына»; сярод вынікаў працы таварыства было заснаваньне Дзьвінскай беларускай гімназіі.
• 1924—1925: латвійская паліцыя сфабрыкавала матэрыялы пра «спробы далучэньня Латгаліі да БССР», пасьля чаго былі арыштаваныя ды зьвінавачаныя ў дзяржаўнай здрадзе многія настаўнікі, сябры таварыства «Бацькаўшчына». Хоць суд і апраўдаў беларусаў, але пасьля гэтага былі ліквідаваныя многія беларускія культурніцка-адукацыйныя ўстановы. Неўзабаве латвійскі ўрад зачыніў усе беларускія адукацыйныя ўстановы Дзьвіншчыны.
• 1940: у складзе Латвійскай ССР.
• 26 ліпеня 1941 — 27 ліпеня 1944: знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Места на старых фатаздымках

• 

  Гарнізонная царква. Паштоўка 1915 году

• 

  Дзьвінск у 1912 годзе

• 

  Нізкае места ў пачатку XX ст.

• 

  Дзьвінская сынагога

Насельніцтва

Зьмяненьне колькасьці насельніцтва места

Рэґіён вакол Дзьвінску мае найменшую ў Латвіі долю этнічнага латыскага насельніцтва. Расейскамоўныя (у асноўным беларусы і расейцы) складаюць да 70—80% насельніцтва краю.

• XVIII стагодзьдзе: 1799 год — 1603 чал., у тым ліку 1262 вайскоўцаў расейскага гарнізону, 15 духоўнага стану.
• XIX стагодзьдзе: 1880 год — 52 173 чал. (28 985 мужчынаў і 23 188 жанчын), зь іх паводле стану — купцоў 553, мяшчанаў 34 723, вайскоўцаў 9679, жонак і дачок вайскоўцаў 1952, замежны падданых 748, ганаровых грамадзянаў 209, сялянаў 323, асабоўцаў 856, шляхты 631, праваслаўнага духавенства 19, каталіцкіх ксяндзоў 3, пратэстанцкіх сьвятароў 1, сьвятароў-стараабрадцаў 2, юдаісцкіх рабінаў 16, іншых 439; паводле вызнаньня — 10 799 праваслаўных, 10 320 каталікоў, 6245 пратэстантаў, 1135 стараабрадцаў, сэктантаў 4500, юдаістаў 19 163, караімаў 7, магамэтанаў 4.; 1892 год — 73 177 чал., у тым ліку 10 511 праваслаўных, 24 580 каталікоў, 5447 пратэстантаў, 3385 стараабрадцаў, 29 191 юдаістаў.
• XX стагодзьдзе: 1913 год — 112 848 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 108 260 чал., зь іх паводле нацыянальнасьці: расейцы — 53,96% (58 414), латышы — 17,3% (18 725), палякі — 14,9% (16 126), беларусы — 8,22% (8897), украінцы — 2,23% (2417), летувісы — 0,96% (1041), габрэі — 0,45% (492), эстонцы — 0,03% (30), іншыя — 1,96% (2118).

Эканоміка

ПА «Хімвалакно»; заводы: «Электраінструмэнт», прывадных ланцугоў і інш.; лёгкая, харчовая прамысловасьць, мэблевы камбінат; вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.

Беларускі кансулят

Будынак кансуляту Беларусі

Адрас: вуліца 18 лістапада, 44.

Адкрыўся 7 кастрычніка 1994 году. Пачаткова месьціўся ў мескай Думе, кабінэт № 203.

• Жалтоўскі А. (1994—1997)
• В. Маркевіч (1997—2002)
• А. Концкі (травень 2002 — сьнежань 2002; в. а. генконсула Беларусі)
• М. Камышык (сьнежань 2002 — ?)
• Г. Ахрамовіч (? — кастрычнік 2008)
• В. Гейсік (кастрычнік 2008 — ?)

Галерэя

• 

  Касьцёл Беззаганнага Зачацьця найсьв. Панны Марыі

• 

  Царква Сьвв. Барыса і Глеба

• 

  Лютэранская кірха

• 

  Стараабрадзкая царква Раства Найсьв. Багародзіцы і Сьв. Міколы

• 

  Царква Сьв. Мікалая на праваслаўных могілках

• 

  Касьцёл Сьв. Пятра

• 

  Дзьвінскі ўнівэрсытэт

• 

  Чыгуначны вакзал

Месты-сябры

• Гадэрсьлеў, Данія
• Радам, Польшча
• Нара-Фамінск, Расея
• Фэрара, Італія
• Мутала, Швэцыя
• Віцебск, Беларусь
• Цэнтральная адміністрацыйная акруга Масквы, Расея
• Рамле, Ізраіль
• Харбін, Кітай
• Панявеж, Летува
• Санкт-Пецярбург, Расея (2002)
• Харкаў, Украіна

Асобы

• Кастусь Езавітаў (1893—1946) — беларускі палітычны, грамадзкі і вайсковы дзяяч, публіцыст, перакладнік, пэдагог
• Арык Круп (1937—1971) — савецкі бард
• Сяргей Сахараў (1880—1954) — беларускі фальклярыст, этнограф, пэдагог. У 1925—1932 гадах дырэктар Дзьвінскай беларускай гімназіі

Глядзіце таксама

• Дзьвінская беларуская гімназія
• Інфлянцкае ваяводзтва

Літаратура

• Дзьвінск // Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. ISBN 985-11-0314-4.
• Dyneburg // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881. S. 251

Вонкавыя спасылкі

Дзьвінск — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Беларускі Дзьвінск // Радыё Свабода, 5 кастрычніка 2007
• Афіцыйны сайт^(лат.)
• Трамваі ў Дзьвінску^(лат.)