Ян Фрыдэрык Сапега

Ян Фрыдэрык Сапега
лац. Jan Fryderyk Sapieha
	Ян Фрыдэрык Сапега. А. Мірыс, 1765 г.
	; Герб «Ліс»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	18 кастрычніка 1680[…]; Дабратычы Берасьцейскага павету
Памёр	6 ліпеня 1751 (70 гадоў) або 5 ліпеня 1751 (70 гадоў); Лысаводы Падольскага ваяводзтва
Пахаваны	Кодань;
Род	Сапегі
Бацькі	Казімер Уладзіслаў Сапега; Францішка з Копацяў
Жонка	Канстанцыя з Радзівілаў
Дзейнасьць	гісторык

Ян Фрыдэрык Сапега (18 кастрычніка 1680, вёска Дабратычы Берасьцейскага павету — 6 ліпеня 1751, вёска Лысаводы Падольскага ваяводзтва) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Кашталян менскі (1711—1712) і троцкі (1716—1735), канцлер вялікі літоўскі (з 1735).

Валодаў Коднем, Дарагастаямі, Муравіцай, Капыламі, Чарнобылем. Быў старостам берасьцейскім (з 1697) і прапойскім (з 1739).

Біяграфія

З коданскай лініі магнацкага роду Сапегаў гербу Ліс, сын Казімера Ўладзіслава, ваяводы троцкага, і Францішкі з Копацяў.

Навучаўся ў езуіцкім калегіюме ў Берасьці, працягваў адукацыю ў Любліне і Варшаве. У 1697 годзе атрымаў урад старосты берасьцейскага. У 1700—1702 гадох вандраваў за мяжой, наведаў Прусію, Саксонію, Аўстрыю, Францыю, Галяндыю і Ангельшчыну^[6].

У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) сьпярша быў на баку Аўгуста Моцнага і далучыўся да Сандамірскай канфэдэрацыі, у 1706 годзе перайшоў у лягер Станіслава Ляшчынскага, ад якога атрымаў урад рэфэрэндара вялікага літоўскага (1706—1709). У 1717 годзе актыўна выступаў супраць прысутнасьці расейскіх войскаў у Рэчы Паспалітай^[6], далучыўся да Тарнагродзкай канфэдэрацыі супраціўнікаў караля.

Абіраўся паслом на соймы, быў дэпутатам Галоўнага Трыбуналу. На соймах выступаў супраць умяшаньня Расеі ўва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай праз падтрымку праваслаўных і за захаваньне Рэччу Паспалітай нэўтралітэту на міжнароднай арэне^[6]. Клапаціўся пра пасады для магнацкіх родаў Радзівілаў (зь якімі яго зьвязвала жонка) і Сапегаў.

Пабраўся шлюбам з Канстанцыяй, дачкой Караля Станіслава Радзівіла, не пакінуў нашчадкаў. Спачыў у касьцёле Сьвятой Ганны ў Кодні^[7].

Спадчына

Значную частку жыцьця правёў у Кодні, дзе сабраў вялікую бібліятэку, якая на 1744 год складалася з 3500 пазыцыяў. Напісаў гісторыю мясцовага абраза Панны Марыі (Торунь, 1720), гістарычна-генэалягічны нарыс роду Сапегаў (Варшава, 1730) і інш.

У Коданскім касьцёле стварыў партрэтную галерэю Сапегаў^[8].

Галерэя

Малярства

Творы малярства
З Коданскай галерэі, 1709 г.
Невядомы мастак, пачатак XVIII ст.
Невядомы мастак, каля 1720 г.
J. S. Mock, 1733 г.

Невядомы мастак, паміж 1735 і 1800 гг.
Невядомы мастак, 1746 г.
Труменны партрэт, 1751 г.
Невядомы мастак, паміж 1851 і 1875 гг.

Графіка

Графічныя партрэты
Невядомы мастак, 1709 г.
J. Bernigeroth, 1709 г.
J. Sysang, паміж 1726 і 1750 гг.
J. Bernigeroth, 1730 г.

J. Mylius, 1733 г.
J. Sysang, паміж 1740 і 1757 гг.
J. Mylius, 1741 г.^[7]
L. Zucchi, 1747 г.

Ю. Сурмацкі, 1749 г.
Невядомы мастак, каля 1750 г.
Невядомы мастак, 1839 г.
Я. Лоскі, 1855 г.

Крыніцы

^ ^а ^б Wurzbach D. C. v. Sapieha, Johann Friedrich (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 28. — S. 237.
^ Jan Fryderyk Sapieha // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
^ ^а ^б Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. VIII, Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. А. Рахуба — Warszawa: 2020. — С. 185. — ISBN 978-83-65880-89-5
^ ^а ^б Гісторыя Сапегаў : жыццяпісы, маёнткі, фундацыі (белар.) — Мінск: Віктар Хурсік, 2017. — С. 99. — 586 с. — ISBN 978-985-7025-75-6
^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 162.
^ ^а ^б ^в Мацук А. Сапега Ян Фрыдэрык // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 545.
^ ^а ^б Sapieha E., Saeed-Kałamajska M. Dom Sapieżyński. cz. 2. — Warszawa: Wydawn. Nauk. PWN, 2008. S. 206.
^ Грыцкевіч А. Сапегі [1] // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8

[_20e4d42f9a5a9085-1] а ^б Wurzbach D. C. v. Sapieha, Johann Friedrich (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 28. — S. 237.

[_3cefb74129d13f31-2] Jan Fryderyk Sapieha // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)

[_d7c4160bd072d7f4-3] а ^б Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. VIII, Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. А. Рахуба — Warszawa: 2020. — С. 185. — ISBN 978-83-65880-89-5

[_79b5db98bf49379a-4] а ^б Гісторыя Сапегаў : жыццяпісы, маёнткі, фундацыі (белар.) — Мінск: Віктар Хурсік, 2017. — С. 99. — 586 с. — ISBN 978-985-7025-75-6

[_5f7a59c5eba9fd85-5] Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 162.

[evkl-6] а ^б ^в Мацук А. Сапега Ян Фрыдэрык // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 545.

[dom-7] а ^б Sapieha E., Saeed-Kałamajska M. Dom Sapieżyński. cz. 2. — Warszawa: Wydawn. Nauk. PWN, 2008. S. 206.

[8] Грыцкевіч А. Сапегі [1] // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]