Вішнеў (Менская вобласьць)
| Вішнеў лац. Višnieŭ | |
 Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Валожынскі |
| Сельсавет: | Вішнеўскі |
| Вышыня: | 250 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 417 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1772 |
| Паштовы індэкс: | 222343 |
| СААТА: | 6220813026 |
| Нумарны знак: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°8′26″ пн. ш. 26°13′2″ у. д. / 54.14056° пн. ш. 26.21722° у. д.Каардынаты: 54°8′26″ пн. ш. 26°13′2″ у. д. / 54.14056° пн. ш. 26.21722° у. д. |
Вішнеў на мапе Беларусі ±   Вішнеў | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Ві́шнеў, Ві́шнева[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Гальшанцы. Цэнтар сельсавету Валожынскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 417 чалавек. Знаходзіцца за 22 км ад Валожына, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Багданаў, на аўтамабільнай дарозе Валожын — Ашмяны.
Вішнеў — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі ў стылі барока, помнік архітэктуры XVII ст.
Назва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Вишневъ… Вишъневъ (1553 год)[2].
Гісторыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу].jpg)
Вялікае Княства Літоўскае
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Упершыню Вішнеў упамінаецца ў XIV ст., калі ён ўваходзіў у Крэўскае княства. У XV ст. маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Слушкаў, Осьцікаў, Сангушкаў і Пацаў. У 1424 годзе кашталян віленскі Пётар Гедыгольдавіч збудаваў тут касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Вішнеў увайшоў у склад Ашмянскага павету. У 1600 годзе мястэчка і ваколіцы набыў ў Пацаў А. Храптовіч. У 1641 годзе на месцы драўлянага касьцёла збудавалі мураваны.
У 1780—1870 гадох у Вішневе працаваў мэталюргічны завод. Тут упершыню на Беларусі збудавалі доменную печ. Апроч таго, існавалі плавільня, кузьня, склад; штотыднёва выраблялася 600 пудоў жалеза; дзеялі плюшчыльная (пракатная) машына, ліцейня для плаўкі чыгуну, вадзяныя машыны, вадзяныя молаты, чыгунныя кавадлы і інш. Вырабляліся сашнікі, паласавое жалеза, адліўкі для сельскагаспадарчага інвэнтару, плітаў. Працавалі таксама заводы шкляных вырабаў, цагельна-ганчарны і сьпіртовы, сукнавальня, вадзяны млын. Кожны тыдзень праводзіліся таргі, штогод — 2 вялікія кірмашы. 3 1775 году ў мястэчку працавала павятовая сьвецкая школа (на 1782 году было 86 вучняў, на 1804—1805 гады — 48).
Пад уладай Расейскай імпэрыі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Вішнеў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у часе паўстаньня Т. Касьцюшкі 1794 году празь мястэчка з Ашмянаў на Валожын праходзіў аддзел паўстанцаў пад камандаю М. К. Агінскага; на мэталюргічным заводзе выраблялі зброю для паўстанцаў. У Вайну 1812 году празь Вішнеў адступаў на ўсход з расейскай арміяй М. Б. Барклай дэ Толі, пад мястэчкам адбыўся бой.
За часамі нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у Вішневе пашыралі газэту «Мужыцкая праўда». Мясцовыя жыхары актыўна падтрымлівалі паўстаньне. У 1864 годзе расейскія ўлады з мэтай маскалізацыі краю збудавалі ў мястэчку царкву-мураўёўку, адкрылі царкоўна-прыходзкую школу і народную вучэльню (на 1885 год — 92 навучэнцы). Апроч таго, існавала юдэйская вучэльня (ешыбот). У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзяў у Вішневе збудавалі запалкавую фабрыку, майстэрню вырабу безалькагольных напояў, алейню, воўначасальню, хлебапякарні, кузьні, сталярні, шавецкія і кравецкія майстэрні, сьлясарню, бляхарню і інш.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Вішнеў занялі войскі Нямецкай імпэрыі, празь мястэчка праходзіла лінія нямецкай абароны.
- Старая графіка Вішнева
-
Рынак, 1896 г. -
Абмеры касьцёла, 1899 г. -
Праект перабудовы касьцёла -
Праект алтара
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Праект алтара -
Касьцёл. Ф. Рушчыц, 1902 г. -
Касьцёл. Ф. Рушчыц, 1902 г. -
_(2).jpg)
_(2).jpg)
Найноўшы час
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Вішнеў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР[3]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваенннай Польскай Рэспублікі, дзе стала цэнтрам гміны Валожынскага павету Наваградзкага ваяводзтва. У 1920-я гады тут дзеялі касьцёл, царква і сынагога, працавалі польская 7-гадовая і жыдоўская школы, пошта, аптэка, лякарня, вэтэрынарная лячэбніца, 2 аптэчныя склады, лазьня. У ноч з 18 на 19 ліпеня 1924 году на мястэчка ўчыніла грабёжніцкі напад бальшавіцкая дывэрсійная група[4].
У 1939 годзе Вішнеў увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 году Вішнеў знаходзіўся пад акупацыяй Трэцяга Райху. 30 жніўня 1942 году нацысты забілі каля 1100 жыдоў (пра гэтую трагедыю нагадвае мэмарыяльны камень). На 1940 год у вёсцы было 300 двароў, на 1970 год — 152, на 1992 год — 200. У 2000-я гады Вішнеў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».
- Мястэчка на старых здымках
-
-
Касьцёл, каля 1900 г. -
Млын на Гальшанцы, 1915—1918 гг. -
Віленская вуліца, 1915—1918 гг.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Царква, 1915—1918 гг. -
Касьцёл, 1915—1918 гг. -
Вуліца, 1930 г. -
_(3).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Насельніцтва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дэмаграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- XIX стагодзьдзе: 1859 год — 900 чал.; 1866 год — 712 чал., зь іх 143 каталікі, 69 праваслаўных, 500 юдэяў[5]
- XX стагодзьдзе: 1907 год — 2650 чал., зь іх 1863 юдэяў; 1940 год — 2,5 тыс. чал.; 1970 год — 530 чал.[6]; 1992 год — 470 чал.[7]; 1996 год — 537 чал.[8]; 1999 год — 505 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2010 год — 417 чал.
Інфраструктура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У Вішневе працуюць сярэдняя школа, лякарня, бібліятэка, дашкольная ўстанова.
Забудова
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Вуліцы і пляцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Афіцыйная назва | Гістарычная назва |
| Савецкая вуліца | Віленская вуліца (частка) Валожынская вуліца (частка) |
| ? | Рынак пляц |
З урбананімічнай спадчыны да нашага часу гістарычную назву захавала вуліца Загорная.
Турыстычная інфармацыя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Інфраструктура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Дзее Вішнеўскі гістарычна-краязнаўчы музэй.
Славутасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Сядзіба Храптовічаў «Адворанж» (пач. ХХ ст.)
- Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі (1637—1641)
- Могілкі: старыя хрысьціянскія; юдэйскія
- Царква Сьвятых Казьмы і Дзям’яна (1865; мураўёўка)
Страчаная спадчына
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Галерэя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]-
Касьцёл з боку апсыды -
Інтэр’ер касьцёла -
Галоўны алтар -
Брама-званіца касьцёла
-
Сядзіба Храптовічаў «Адворанж» -
-
Мэмарыяльны камень нямецкага штабу ля сядзібы Храптовічаў, 1917 -
Юдэйскія могілкі
Асобы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ураджэнцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Нахум Гольдман (1895—1982) — грамадзкі дзяяч, адзін зь лідэраў сіянісцкага руху, заснавальнік і старшыня Сусьветнага жыдоўскага кангрэсу
- Уладзіслава Луцэвіч (1891—1960) — беларуская літаратуразнаўца, жонка Янкі Купалы
- Шымон Пэрэс (нар. 1923) — ізраільскі палітык, двойчы прэзыдэнт Ізраілю і ляўрэат Нобэлеўскай прэміі міру 1994 году; зьехаў зь Вішнева са сваёй сям’ёй у 1934 годзе
Жыхары
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Сымон Будны (каля 1530—1593) — пратэстанцкі царкоўны дзяяч і вучоны-філёзаф; жыў і памёр у Вішневе
- Канстанцыя Буйло (1893—1986) — беларуская паэтка; жыла ў пачатку XX ст. і пахаваная ў мястэчку
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 117.
- ^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 168, 172.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Litwiński R. Kontrola granicy wschodniej przez Policję Państwową w okresie międzywojennym, referat na posiedzenie Komisji Historycznej OL PAN (пол.)
- ^ Krzywicki J. Wiszniew // Słownik geograficzny... T. XIII. — Warszawa, 1893. S. 623.
- ^ Батвіннік М. Вішнева // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 343.
- ^ Батвіннік М. Вішнева // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 342.
- ^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 238.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — 480 с. — ISBN 985-11-0090-0
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Вішнеў , Radzima.org
- Падзеі ў Вішневе падчас Другой сусьветнай вайны (анг.)
- Фатаздымкі габрэйскай абшчыны (анг.)
| ||||||||