Беластоцкая вобласьць

	Беластоцкая вобласьць
	; (Беластоцкая вобласць)
Агульныя зьвесткі
Краіна	СССР, БССР
Статус	вобласьць
Уваходзіць у	БССР
Адміністрацыйны цэнтар	Беласток
Улучае	24 раёнаў (1939)
Найбольшы горад	Беласток
Іншыя буйныя гарады	Беласток (да 1944), Горадня, Ваўкавыск
Дата ўтварэньня	4 сьнежня 1939
Дата скасаваньня	3 чэрвеня 1941
Месцазнаходжаньне Беластоцкай вобласьці
Мапа Беластоцкай вобласьці
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Беластоцкая вобласьць (неадназначнасьць).

Беласто́цкая во́бласьць — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе БССР, створаная пасьля ўзьяднаньня Заходняй і Ўсходняй Беларусі. Фармальна існавала ў 1939—1944 гадох, дэ-факта — 1939—1941. Адміністрацыйным цэнтрам быў горад Беласток.

Гісторыя

Да верасьня 1939 году тэрыторыя вобласьці ўваходзіла ў склад Польскай Рэспублікі. У той час, згодна з сакрэтным пактам Молатава-Рыбэнтропа паміж СССР і нацысцкай Нямеччынай, яна была занятай войскамі Савецкага Саюзу^[1]^[2]. 22 кастрычніка таго ж году савецкія ўлады зарганізавалі на занятай тэрыторыі выбары. Яны былі нячэсныя; амаль усе кандыдаты былі абраныя савецкай уладай, незалежных кандыдатаў не дапускалася, грамадзяне былі прымушаныя галасаваць, а ва ўсёй краіне трываў тэрор і рэпрэсіі супраць тых, хто не падтрымоўваў савецкай улады^[3]. Паводле афіцыйных вынікаў, за савецкіх кандыдатаў прагаласавала 90% выбаршчыкаў. Пасьля выбараў, абраныя дэпутаты на сходзе ў Беластоку 28—30 кастрычніка зьвярнуліся з просьбай далучыць гэтыя зямлі ў склад Беларускай ССР. 2 лістапада Беласточчына была ўключана ў склад БССР. 9 сьнежня савецкія ўлады падзялілі занятыя тэрыторыі на вобласьці — такім чынам была створана і Беластоцкая вобласьць.

2 сьнежня 1939 году была створаная Беластоцкая чыгунка.

Заняцьце поўночна-ўсходніх зямель міжваеннай Польскай Рэспублікі і ўключэньне іх ў склад БССР парушала пастановы шматлікіх міжнародных дамоваў, м. ін.: Рыскай мірнай дамовы 1921 г., Дамовы аб ненападзеньні 1932 г. і Лёнданскай канвэнцыі 1933 г. аб дэфініцыі агрэсара^[4]. З гэтай прычыны, міжнародная супольнасьць лічыла тэрыторыю Беластоцкай вобласьці як частку Польшчы пад савецкай акупацыяй.

Адміністрацыйны падзел

Да 1940 году быў захаваны падзел тэрыторыі на паветы. У 1940 годзе замест іх былі створаныя раёны: Аўгустоўскі, Беластоцкі, Бельскі, Бранскі, Ваўкавыскі, Гарадзенскі, Граеўскі, Дамброўскі, Заблудаўскі, Замбраўскі, Кольнаўскі, Крынкаўскі, Лапскі, Ломжынскі, Монькаўскі (у тым жа годзе перайменаваны ў Кнышынскі), Парэцкі (у тым жа годзе большая частка аддана Летувіскай ССР), Саколкаўскі, Сапоцкінскі, Скідзельскі, Сьвіслацкі, Сьнядоўскі, Цеханавецкі, Чыжаўскі і Ядвабнаўскі.

Ліквідацыя

З чэрвеня 1941 году гэтыя тэрыторыі апынуліся пад акупацыяй Трэцяга Райху. Пасьля другога заняцьця Беластоцкай вобласьці савецкімі войскамі ў верасьні 1944 году яны вярнуліся пад адміністрацыю БССР, але паводле савецка-польскай дамовы наконт межаў ад 16 жніўня 1945 году 17 раёнаў былі аддадзеныя Польскай Народнай Рэспублікі разам з 3 раёнамі Берасьцейскай вобласьці. Пры гэтым падрыхтоўка, падпісаньне і ратыфікацыя дамовы былі ажыцьцёўлены без удзелу ўпаўнаважаных прадстаўнікоў БССР, яна не абмяркоўвалася ў найвышэйшых органах дзяржаўнай улады Беларусі, дамова парушала палажэньні Канстытуцыі СССР 1936 году і Канстытуцыі БССР 1937 году, якія патрабавалі згоды саюзнай рэспублікі на зьмяненьне яе граніц. З пункту гледжаньня міжнароднага права дамова ўяўляла сабой чарговы падзел тэрыторыі Беларусі^[5]. Пасьля перадачы тэрыторыяў вобласьць была ліквідаваная, а з астатняй часткі, што засталася ў Беларускай ССР, была створаная Гарадзенская вобласьць.

Крыніцы

^ Мапа: Падзел Польскай Рэспублікі паміж СССР і Трэці Райхам паводле Пакту Молатава-Рыбэнтропа
^ Мапа падзелу Польшчы. Подпісы: Сталін, Рыбэнтроп
^ Марэк Вежбіцкі: Depolonizacja i kolektywizacja. В: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941. Выд. 2. Варшава: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, сс. 301—314, сэрыя: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2
^ пад рэд. Мар’яна Семаковіча: Вайна на два фронты. 17 верасьня 1939 года — агрэсія СССР супраць Польшчы. У: Нарыс гісторыі Польскай Дзяржавы і Народа. Х-ХХІ ст. с. 226
^ Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8 С. 197

[1] Мапа: Падзел Польскай Рэспублікі паміж СССР і Трэці Райхам паводле Пакту Молатава-Рыбэнтропа

[2] Мапа падзелу Польшчы. Подпісы: Сталін, Рыбэнтроп

[3] Марэк Вежбіцкі: Depolonizacja i kolektywizacja. В: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941. Выд. 2. Варшава: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, сс. 301—314, сэрыя: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2

[4] пад рэд. Мар’яна Семаковіча: Вайна на два фронты. 17 верасьня 1939 года — агрэсія СССР супраць Польшчы. У: Нарыс гісторыі Польскай Дзяржавы і Народа. Х-ХХІ ст. с. 226

[5] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8 С. 197

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]