Чачэрск

Чачэрск
Меская ратуша
Герб Чачэрску Сьцяг Чачэрску
Першыя згадкі:	1159
Магдэбурскае права:	1510
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Чачэрскі
Насельніцтва:	7991 (2009)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2332
Паштовы індэкс:	247150
Геаграфічныя каардынаты:	52°55′ пн. ш. 30°55′ у. д.
Чачэрск на мапе Беларусі Чачэрск
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Чачэ́рск — места ў Беларусі, пры ўтоку рэчкі Чачора ў Сож. Адміністрацыйны цэнтар Чачэрскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва 7991 чал. (2009). Знаходзіцца за 65 км ад Гомелю, за 37 км ад чыгуначнай станцыі Буда-Кашалёўская (лінія Гомель — Жлобін). Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з Кармой, Буда-Кашалёвам і Веткай. Прыстань на Сажы.

Чачэрск — магдэбурскае места гістарычнага рэгіёну Панізоўе.

Назва

Тапонім «Чачэрск» утварыўся ад назвы рэчкі Чачора. У старажытнасьці слова «чачор» пазначала «воск». Далёкія продкі цяперашніх жыхароў Чачэрску выраблялі яго ў вялікай колькасьці, зьбіраючы ў лясох мёд дзікіх пчолаў, і адпраўлялі па Сажы і Дняпры для абмену на іншыя тавары. Пра гэта, у прыватнасьці, сьведчаць рэшткі суднаў, гружаных воскам, якія выявілі археолягі ў даўніх рэчышчах.

Гісторыя

Паводле археалягічных зьвестак, Чачэрск узьнік у кан. X ст. на месцы гарадзішча Замкавая Гара, на беразе Чачоры пры ўтоку яе ў Сож. Першы пісьмовы ўспамін пра горад радзімічаў Чичерск, які князь кіеўскі Ізяслаў Давыдавіч вярнуў разам з Мазыром князю чарнігаўскаму Сьвятаполку Алегавічу, зьмяшчаецца ў Іпацьеўскім летапісе і датуецца 1159 годам. Цягам XII—XIII стагодзьдзяў паселішча ўваходзіла ў склад Чарнігаўскага княства.

У сяр. XIV ст. Чачэрск далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага, дзе зрабіўся цэнтрам воласьці. Цягам 1387—1390 ён знаходзілася ў валоданьні Скіргайлы, потым местам кіравалі намесьнікі вялікага князя. У гэты час на месцы дзядзінца летапіснага гораду збудавалі замак. Цягам 1501—1518 Чачэрск належаў вялікай княгіні Алене Іванаўне, потым кіраваўся дзяржаўцамі з буйных фэўдалаў (Чартарыйскімі, Дашковічамі, Зяновічамі, Львом Сапегам і інш.).

У 1509 Чачэрск згадваецца як мястэчка Віленскага ваяводзтва. У 1510 ён зрабіўся цэнтрам Чачэрскага староства і атрымаў Магдэбурскае права. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Чачэрск увайшоў у склад Рэчыцкага павету Менскага ваяводзтва. У 1629 кароль і вялікі князь Жыгімонт Ваза надаў месту прывілей на штотыднёвы гандаль і на 2 рэгулярныя двухтыднёвыя кірмашы. Пад 1765 у попісе Чачэрску згадваюцца замак і мескія ўмацаваньні.

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Чачэрск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе зрабіўся цэнтрам павету Рагачоўскай правінцыі, пазьней — цэнтрам воласьці Рагачоўскага павету. У 1774 расейскія ўлады перадалі места ў валоданьні генэрала Чарнышова. У 2-й пал. XVIII ст. у Чачэрску існавалі царква, мураваная ратуша, парк, працавала шкляная мануфактура, дзьве лякарні, прыстань. Апроч таго, тут збудавалі 3 царквы, касьцёл і палац.

Станам на 1880 у Чачэрску было 266 двароў, працавалі дзьве вучэльні. У пач. ХХ ст. у месьце дзейнічалі 4 цэрквы, касьцёл, 4 габрэйскія малітоўныя школы, 2 школы, лякарня, аптэка, паштова-тэлеграфнае аддзяленьне; працавала прыстань на рацэ Сож, зь якой у 1900 адправілі 21 судна і 48 плытоў з грузам 1530 тыс. пудоў.

1 студзеня 1919 згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Чачэрск увайшоў ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1926 Чачэрск вярнулі ў БССР, дзе ён зрабіўся цэнтрам раёну. У 1938 паселішча атрымала афіцыйны статус гарадзкога пасёлку.

У Другую сусьветную вайну з жніўня 1941 да 27 лістапада 1943 Чачэрск знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. Цягам 1962—1965 мястэчка ўваходзіла ў слкад Буда-Кашалёўскага раёну. У 1971 Чачэрск атрымаў статус места.

Насельніцтва

• XIX стагодзьдзе: 1880 — 1,7 тыс. чал.
• XX стагодзьдзе: 1939 — 5,1 тыс. чал.; 1991 — 8,1 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 2004 — 7,7 тыс. чал.; 2006 — 7,9 тыс. чал.; 2008 — 7,7 тыс. чал.; 2009 — 7991 чал. (перапіс)

Адукацыя

У Чачэрску працуюць 2 сярэднія, мастацкая, спартовая школы.

Культура

Дзейнічаюць 3 бібліятэкі, дом культуры, гістарычна-этнаграфічны музэй.

Мас-мэдыя

Выдаецца раённая газэта «Чачэрскі весьнік».

Забудова

У цэнтры Чачэрску канцэнтруюцца 2—5-павярховыя будынкі. Заснаваны новы мікрараён з 3—5-павярховых жылых дамоў. Пераважае індывідуальная сядзібная забудова.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.

Пералік прамысловых прадпрыемстваў Чачэрску
Камунальнае даччынае ўнітарнае прадпрыемства «Чачэрскі вінаробны завод» Рэспубліканскае даччынае вытворча-гандлёвае ўнітарнае прадпрыемства «Надзея» Гомельскай фабрыкі мастацкіх вырабаў «Любна»

Турыстычная інфармацыя

Касьцёл Найсьв. Тройцы

Царква Нараджэньня Божай Маці

Дзейнічае Чачэрскі гістарычна-этнаграфічны музэй. Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы.

Выдатныя мясьціны

• Гістарычная забудова (ХІХ — пач. ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты)
• Замкавая Гара (археалягічны помнік, на паўночна-ўсходняй ускраіне места) — старажытнае гарадзішча, колішні Чачэрскі замак
• Палацава-паркавы комплекс Чарнышовых (пач. ХІХ ст.)
• Ратуша (XVIII—XIX стагодзьдзі)
• Сынагога
• Царква Праабражэньня Гасподняга (1783)

Страчаная спадчына

• Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1784)
• Царква Нараджэньня Божай Маці (1780)
• Царква Ўшэсьця Гасподняга (1780-я)

Галерэя

• Краявіды Чачэрску
• 
  Ратуша
• 
  Царква Праабражэньня Гасподняга
• 
  Царква, з боку апсіды
• 
  Вінны завод

Вядомыя асобы

Ураджэнцы

• Надзея Міхалкова — чалец нацыянальнай каманды Беларусі па вольнай барацьбе
• Сяргей Пернікаў (нар. 1980) — беларускі атлет, чалец нацыянальнай каманды Беларусі па вольнай барацьбе, чэмпіён Беларусі 2005, 2007

Жыхары

• Аксана Бязьлепкіна (нар. 1981) — беларуская пісьменьніца і літаратуразнаўца
• Інэса Драбышэўская (нар. 1947) — міністар аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (1994—1997)
• Зінаіда Ключынская — чэмпіёнка сьвету па акадэмічнай грэблі
• Людміла Корхава (нар. 1946) — народная артыстка Беларусі
• Аляксандр Новікаў — доктар біялягічных навук
• Мікалай Саўчанка (1922—2001) — акадэмік НАН Беларусі, міністар аховы здароўя БССР ў 1966—1986
• Васіль Секуноў — чэмпіён сьвету сярод студэнтаў па грэка-рымскай барацьбе (1957)
• Сьцяпан Скарапанаў (1910—1999) — беларускі навуковец у вобласьці земляробства і мэліярацыі, акадэмік НАН Беларусі
• Тацяна Сьцепчанкава — чалец нацыянальнай каманды Рэспублікі Беларусь па дзюдо і самба
• Любоў Хатылёва (нар. 1928) — беларускі генэтык, акадэмік НАН Беларусі

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Ткачоў М. Чачэрск // Castrum, urbis et bellum: Зборнік навуковых прац, 2002. — 421 с.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын. — 616 с. — ISBN 985-11-0276-8
• Czeczersk // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 782.

Вонкавыя спасылкі

Чачэрск — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• м. Чачэрск на Radzima.org
• Здымкі на Globus.tut.by
• Чачэрск на Залатое колца Гомельшчыны (рас.)