Нароўля

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Нароўля
лац. Naroŭla
Альтанка-маяк
Альтанка-маяк
Герб Нароўлі
Дата заснаваньня: перад 1604 годам
Горад з: 1971
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Нараўлянскі
Насельніцтва: 8046 чал. (2018)[1]
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2355
Паштовыя індэксы: 247801, 247802
СААТА: 3238501000
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 51°48′0″ пн. ш. 29°30′0″ у. д. / 51.8° пн. ш. 29.5° у. д. / 51.8; 29.5Каардынаты: 51°48′0″ пн. ш. 29°30′0″ у. д. / 51.8° пн. ш. 29.5° у. д. / 51.8; 29.5
Нароўля на мапе Беларусі ±
Нароўля
Нароўля
Нароўля
Нароўля
Нароўля
Нароўля
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Наро́ўля — места ў Беларусі, на правым беразе Прыпяці. Адміністрацыйны цэнтар Нараўлянскага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 8046 чалавек[1]. Знаходзіцца за 125 км ад Гомлю, за 25 км ад чыгуначнай станцыі Ельск (лінія Каленкавічы — Оўруч). Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з Мазыром і Ельскам. Прыстань на Прыпяці. У выніку катастрофы на ЧАЭС апынулася ў зоне радыяактыўнага забруджваньня.

Нароўля — даўняя слабада, сяло, пазьней мястэчка гістарычнай Мазыршчыны на Палесьсі. Да нашага часу тут захаваўся палацава-паркавы комплекс Горватаў у стылі клясыцызму, помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася каталіцкая капліца, помнік архітэктуры XIX ст., зьнішчаны савецкімі ўладамі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб Ліс роду Сапегаў
Згадка пра вёскі Завайць, Нароўля і Смалігавічы пана Лукаша Сапегі ў 1604 г.
Слабада Нароўля ў 1604 г.

Ці не ўпершыню Нароўля згадваецца сярод судовых актаў Кіеўскага ваяводзтва[a] ў дэкрэце ад 20 ліпеня 1604 году, у якім пан Лукаш Сапега абвінаваціў суседа пана Януша Збараскага ў гвалтоўным насланьні слуг і баяраў з маёнтку свайго Валадаркі на грунты вёсак Завайць і Нароўля ды забраньні нямалалікіх стагоў сена, у нападзе на ўгодзьдзі вёскі Смалігавічы і ўгоне коней, валоў ды інш. У той жа дзень пан Ян Юндзіл падаў у суд на сужэнцаў Лукаша і Зофію з Кмітаў[b], дзедзічку добраў Чарнобыля, Сапегаў за насланьне войта «ze słobody ich Narowli»[c] на луг, да вёскі Вербкавічы прыналежны, ды забраньне там кабаноў і сьвіней у падданага вербкавіцкага. 21-м траўня 1607 году датаваны судовы дэкрэт, у якім пан Юзаф Будзіла, харунжы мазырскі, абвінаваціў панства Лукаша і Зофію Кміцянку Сапегаў за гвалты падданых іхнага маёнтку Антонаўскага зь вёсак Нароўлі і Смалегавічаў, учыненыя ў добрах пацярпелага, а менавіта ў вёсцы Багуцічы, што ў Мазырскім павеце. Дэкрэтам ад 25 жніўня 1609 году на адрас пані Ганны з Косткаў, удавы па князю Аляксандру Штэмбэргу, і яе нашчадкаў князёў Астроскіх было заяўлена патрабаваньне панства Лукаша, апекуна, і Зофіі Кміцянкі, дзедзічкі, Сапегаў выдаць зьбеглых падданых зь места Чарнобылю, вёсак Нароўлі, Завайці, Антонаўкі ды інш. 26 жніўня 1609 году Лукаш і Зофія Сапегі праз суд выдалі Мікалаю Харлінскаму і жонцы яго Гальшцы Андраважаўне квіт што да грашовай кампэнсацыі за рабункі іх падданых антонаўскіх, смалігаўскіх, нараўлянскіх, завайцянскіх ды за напад на Нароўлю. 17 жніўня 1613 году паміж панам Мікалаем Харлінскім з Астраглядавічаў і сужэнствам Сапегамі ўзьнікла праблема вяртаньня зьбеглых да Нароўлі сялянаў вёскі Вербкавічы, прыналежнай падаўцу скаргі[3].

Герб Астоя роду Служкаў.
Герб Мурдэліо зьменены роду Аскеркаў.

Паводле нараўлянскага краязнаўца Васіля Чайкі, у фондах НГАБ у Менску захоўваецца дакумэнт, пазначаны 10-м лістапада 1682 году. У тэксьце яго вядзецца пра разьмежаваньне ўгодзьдзяў Антонава, Смалегавічаў (Смольговичей), Нароўлі, якія трымаў пан Дамінік Міхал Служка, староста рэчыцкі, з добрамі Вербкавічы і Канатоп, прыналежнымі езуіцкаму калегіюму ў Кіеве[4].

На 1738—1741 гады ленным уладальнікам фальваркаў Нароўля, Мухаеды, Углы і Прудок быў наваградзкі кашталян Антоні Аскерка[5]. Потым спадчыньнікам маёнткаў Антонаў, Нароўля, Мухаеды і Углы стаў сын Рафал Алаізі[6].

Згадка пра мястэчка Нароўлю ў 1739 г.

У мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі ёсьць запіс пра тое, як 12 красавіка 1739 году місіянэр-езуіт, ксёндз Адальбэрт Чэрскі ахрысьціў Марыяну Катарыну, дачку шляхетных Станіслава і Катарыны Яскульскіх, кумамі — панства Якуб Фаворынскі і Даратэя Левандоўская, а зьдзейсьнена таямніца in oppido Narowla[7].

У лістах да расейскіх чыноўнікаў у Кіеве, датаваных 10-м (21) і 14-м (25) траўня 1751 году, ротмістар Ашмянскага павету пан Францішак Антоні Ракіцкі паведамляў, што пасьля Чарнобылю і шэрагу іншых пасешчаў, у тым ліку і ягоных (брагінскіх), каля 30 гайдамакаў 26 красавіка (7 траўня) дайшли да мястэчка Нароўлі, дзе падпалілі хаты, двор пана Рафала Алаізія Аскеркі, маршалка мазырскага, дашчэнту разрабавалі, адміністратара маёнтку пана Адахоўскага, які больш за гадзіну ад іх адбіваўся, і некалькіх слуг да сьмерці катавалі і неміласэрна забілі. Гарматы, што былі ў замку[d], але якія цяжка было забраць, горшую зь лёгкай зброі, медны і цынавы посуд, маёнткавую дакумэнтацыю на шматкі падраўшы, патапілі ў рацэ, а нарабаваныя каштоўнасьці на 150 000 злотых пагрузілі на 4 дуба і рушылі ўніз па Прыпяці да Дняпра і далей да расейскай мяжы[8][e].

Пастанова Генэральнай Канфэдэрацыі Кароны і ВКЛ на канвакацыі Варшаўскай 1764 г.[10]

Каля 1760 году Рафал Аскерка збудаваў у Нароўлі царкву Яна Багаслова[11].

Ян Мікалай Аскерка.

Канвакацыйны сойм 1764 году прызнаў ленны маёнтак Нароўля зь вёскамі Антонаў, Галоўчыцы, Карпавічы, Мухаеды, Вуглы «y dalszemi wszystkiemi attynencyami» Рафала Алаізія Аскеркі, маршалка Мазырскага павету, яго дзедзічным уладаньнем[12]. Пасьля Рафала (†1767) Нароўляй, Бабічамі (будучым Барбаровам), Скрыгалавам, Канатопам і інш. завалодаў сын Ян Мікалай Аскерка[13].

Паводле габрэйскага перапісу 1765 года кагал мястэчка Нароўлі і навакольных паселішчаў налічваў 316 плацельшчыкаў пагалоўшчыны[14].

13 і 15 лістапада 1773 году, паводле актаў Оўруцкага гродзкага суда, узнавіліся памежныя канфлікты што да ўгодзьдзяў вёсак Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку князёў Шуйскіх (апекуноў Людвікі Шуйскай), старостаў ніжынскіх, і Кажушкі Нараўлянскага[f] маёнтку войскага мазырскага Яна Мікалая Аскеркі. Пачаліся яны з пасечанага і папаленага хвойніцкага (навасёлкаўскага) лесу. 28 лютага 1778 году ў оўруцкія кнігі было нават занесена разьмежаваньне часоў біскупа М. Паца і харунжага Ш. Харлінскага (1579 г.). 8 лютага, 19 красавіка і 30 чэрвеня 1787 году датаваныя судовыя абвінавачваньні сужэнствам Каралем і Людвікай Канстанцыяй з князёў Шуйскіх Прозарамі Яна Аскеркі, стражніка польнага літоўскага, у тым, што насланыя ім кажушкаўцы навасёлкаўцаў зьбілі-скалечылі, зьнішчылі межы, пакапалі капцы ды новыя, выгодныя для сябе насыпалі. 23 лютага 1793 году ў Оўруцкім гродзе «przez ugodę wieczystą» была зацьверджана мапа пазначанай капцамі мяжы паміж вёскамі Кажушкі[g] стражніка Аскеркі і Навасёлкі абозных Прозараў[16].

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нароўля: мястэчка, фальварак і гута на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.
Зьвестка з рэвізіі 1795 г. пра сэквэстраваны за «клятвопреступление» ў Яна Аскеркі мястэчка Нароўлю і перадачу яго Я. Сівэрсу.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Нароўля апынулася ў межах Расейскай імпэрыі, ад 3 траўня 1795 году ў адноўленым Мазырскім павеце Менскага намесьніцтва, з 12 сьнежня 1796 губэрні, з 29 жніўня 1797 году далучаны да Рэчыцкага павету той самай Менскай губэрні. За ўдзел у вызвольным паўстаньні 1794 году маёнтак быў сканфіскаваны ў Яна Мікалая Аскеркі і перададзены былому паслу Расеі ў Рэчы Паспалітай Якаву Сівэрсу. На 1795 год тут было 37 двароў. У 1800 годзе каля мястэчка пачалі працаваць гута і вінакурны завод.

30 чэрвеня 1803 году было складзена, а 13 сакавіка 1806 году зьмешчана да кніг Рэчыцкага земскага суда разьмежаваньне добраў Хвойнікі абозных літоўскіх Караля і Людвікі Прозараў, Тульгавічы харунжага мазырскага Феліцыяна Стоцкага і Барбароў[h] тытулярнага саветніка Андрэя фон Гольста[i]. Wieś Kożuszki ў тым дакумэнце выступала, як attinencya Barborowszczyzny, а яе ўгодзьдзі разьмяжоўваліся з грунтамі хвойніцкіх Навасёлак, Тульгавічаў і фальварка Бабчын hrabstwa Brahińskiego[17].

Герб Побуг роду Горватаў.
Нароўля ў паўстаньні 1831 г.

1 верасьня 1816 году маёнтак Нароўля А. фон Гольста набыў за суму ў 242 650 рублёў серабром Ігнацы Горват. У 1825 годзе гэтая частка спадчыны нябожчыка Ігнацыя (†1820) дасталася сыну Даніэлю Горвату[18].

Калі пасьля Барбарова Аляксандра Горвата, 11 чэрвеня 1831 году невялічкі паўстацкі адзьдзел Фелікса Кеневіча праходзіў праз маёнтак Нароўлю пана Д. Горвата, яму былі аддадзены 6 коней[19].

Нароўля і навакольныя абшары на мапе Ф. Шубэрта 1850 г.

У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 179 жыхароў мястэчка Нароўлі абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі тутэйшай Яана-Багаслоўскай царквы, а 27 асобаў з маёнтку Нароўля былі вернымі парафіі Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Кімбараўцы[j][22].

У парэформавы пэрыяд Нароўля — цэнтар аднайменнай воласьці.

У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту царквы Яана Багаслова ў Нароўлі названыя настаяцель а. Васіль Біруковіч, в. а. штатнага псаломшчыка Даніла Дубінскі, просфірня Надзея Прорвіч. Прыхаджанамі, акрамя сяла Нароўлі, былі жыхары вёсак Рубеж, Канатоп, Кнураўка, Завайць, Смалегавічы і Рудня Смалегаўская[23], зь якіх мужчынскага полу налічвалася 470, жаночага — 483 душы[24].

Уладальнікам маёнтку Нароўля з 33 500 дзесяцінамі ўгодзьдзяў у даведніку 1889 году названы Артур, сын Даніэля, Горват[25].

Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Нароўлі дзейнічалі царква, школа і каталіцкая капліца. На 1909 год у маёнтку Нароўль налічвалася 14 двароў, 150 жыхароў, у аднайменных мястэчку — 162 двары, 1528 жыхароў, сяле — 110 двароў, 486 жыхароў, параходнай прыстані — 1 двор з 3 жыхарамі[26]. У 1913 (1911) годзе уладальнікам маёнтку Нароўля ў 16 678 дзесяцін угодзьдзяў быў Эдвард, сын Артура, Горват[27]. З 1913 году пачала працаваць кандытарская фабрыка.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Нароўлю занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісання Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Нароўля з воласьцю, аднак, была ўведзена ў склад часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[28].

1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Барбароў увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

Нароўля, Завайць, Канатоп на мапе 1924 г.

У 1924 годзе Нароўлю вярнулі БССР, дзе яна стала цэнтрам раёну (у 1962—1965 гадох у Ельскім раёне). У 1930-я гады савецкія ўлады ўзарвалі каталіцкую капліцу, помнік архітэктуры XIX ст.[29] 27 верасьня 1938 году паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу і ўвайшло ў склад Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

У Другую сусьветную вайну з 27 жніўня 1941 да 30 лістапада 1943 году Нароўля знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

З 8 студзеня 1954 году Нароўля — у складзе Гомельскай вобласьці.

3 лістапада 1971 году паселішча атрымала статус места. 20 верасьня 1998 году адбылося ўрачыстае асьвячэньне касьцёла Сьвятога Крыжа[30].

  • Мястэчка на старых здымках
  • Палац Горватаў

    Палац Горватаў

  • Палац, інтэр’ер

    Палац, інтэр’ер

  • Каталіцкая капліца

    Каталіцкая капліца

  • Капліца, інтэр’ер

    Капліца, інтэр’ер

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XVIII стагодзьдзе: 1795 год — 139 чал.
  • XIX стагодзьдзе: 1885 год — 452 чал.[11]; 1897 год — 1,1 тыс. чал.
  • XX стагодзьдзе: 1941 год — 4,7 тыс. чал.; 1959 год — 4,8 тыс. чал.; 1970 год — 6,6 тыс. чал.; 1991 год — 10,8 тыс. чал.; 1998 год — 7,1 тыс. чал.[31]; 2000 год — 7,4 тыс. чал.[32]
  • XXI стагодзьдзе: 2004 год — 8,0 тыс. чал.; 2006 год — 8,5 тыс. чал.; 2008 год — 8,4 тыс. чал.; 2009 год — 8110 чал.[33]; 2016 год — 7929 чал.[34]; 2017 год — 7910 чал.[35]; 2018 год — 8046 чал.[1]

Адукацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Нароўлі працуюць 3 сярэднія школы, 4 дашкольныя ўстановы.

Мэдыцына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня.

Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічае дом культуры, кінатэатар.

Мас-мэдыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Выдаецца раённая газэта «Прыпяцкая праўда».

Забудова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1981 годзе зьявіўся праект дэталёвага пляну цэнтру Нароўлі. Асноўныя вуліцы места забудоўваюцца 2—5-павярховымі дамамі. Утварылася некалькі мікрараёнаў. Рака Нараўлянка падзяляе места на 2 жылыя масівы — заходні і ўсходні.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Палац Горватаў

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічае Нараўлянскі этнаграфічны музэй. Спыніцца можна ў мескім гатэлі[36].

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Парк з боку Прыпяці

Каля Нароўлі знаходзіцца помнік археалёгіі — паселішча эпохі бронзавага веку.

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Капліца (XIX ст.)
  • Сынагога (XVIII ст.)
  • Царква Сьвятога Апостала Яна Багаслова (1760)

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі, згодна з указам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году, Кіеўскае ваяводзтва стала часткаю Кароны Польскай[2]. Мазырскі павет, на тэрыторыі якога пазьней узьнікла слабада Нароўля, пад уплывам віленскага ваяводы, канцлера ВКЛ і мазырскага старосты Мікалая Радзівіла Рудога ды падтрымаўшай яго павятовай шляхты, быў выведзены з Кіеўскага і далучаны да Менскага ваяводзтва ВКЛ. Але шмат цікавых зьвестак, што да памежных жыцьцёвых канфліктаў, захавалася ў Кіеве.
  2. ^ Дачка пана Філона Сямёнавіча Кміты, ваяводы смаленскага.
  3. ^ Статус слабады сьведчыць аб адносна нядаўнім заснаваньні Нароўлі.
  4. ^ Так традыцыйна называлі ўмацаваныя панскія сядзібы.
  5. ^ Пры канцы вясны 15 рабаўнікоў з дабром былі схопленыя расейцамі, а перад тым двое павешаныя і адзін застрэлены «поляками», астатніх упарта пільнавалі. На допытах высьветлілася, што рухаліся гайдамакі двума гуртамі па 20 і 11 чалавек, таму лёгка абыходзілі заставы, ды што ўсе яны – з запароскіх казакоў і «малороссиян»[9]
  6. ^ Так ён названы ў пастанове сойму 1764 г. і такім яго ўважаў бацька пан Рафал Алаізі, але пазьней сын Ян Мікалай, ажаніўшыся ў 1761 г. з паннай Барбарай Ракіцкай, пажадаў называць яго Барбароўскім, перайменаваўшы Бабічы.
  7. ^ Кажушкі маглі выступаць нібыта і асобным маёнткам, як падчас канфіскацыі пасьля паўстаньня 1794 г., калі ў ім налічвалася 379 душ[15].
  8. ^ Ці ня сам абозны Прозар, з павагі да памяці старэйшага сябра і яго каханай жонкі, працягваў называць маёнтак Барбаровам, хоць цэнтральным дваром здаўна была Нароўля? Нароўля значна бліжэй да Кажушак, што на супрацьлеглым беразе Прыпяці. А і надалей фальваркам зь сялом Кажушкі валодалі Горваты, уласьнікі маёнтку Нароўля, не Барбароў.
  9. ^ Тут выкарыстана копія гранічнага дакумэнту, перааформленая ў Мазыры 13 сьнежня 1809 г., імаверна, для А. фон Гольста, бо разьмежаваньне праводзілася, калі маёнткам валодаў Я. Сівэрс; засьведчана подпісам менскага віцэ-губэрнатара С. Бэнэволенскага.
  10. ^ У Нароўлі яшчэ ад часоў Аскеркаў[11] існавала каталіцкая капліца[20]. Пасьля скасаваньня кляштару і адабраньня касьцёлу цыстэрцыянаў у Кімбараўцы была прыпісаная да парафіі ў Мазыры[21].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа(рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  2. ^ Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009).
  3. ^ Źródła dziejowe. T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 120, 157, 164, 191, 459, 460
  4. ^ Василий Чайка. 338 лет со дня первого упоминания о Наровле. // Прыпяцкая праўда. 10.11.2020
  5. ^ Анішчанка Я. К. Збор твораў у 6 т. Т. 6. Ураднікі беларускіх земляў ВКЛ у першай палове XVIII ст. Спісы на рус. мове / Я. К. Анішчанка. — Мінск: Выд. В. Хурсік, 2010. С. 255
  6. ^ Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С.Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 329
  7. ^ НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 6
  8. ^ Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—397; Гайдамацький рух на Україні в XVIII ст. Збірник документів. — Київ: Наукова думка, 1970. С. 190—191, 581
  9. ^ Архив Юго-Западной России. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700 – 1768). – Киев, 1876. С. 587 – 589
  10. ^ Konfederacya Generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lituaniae na Konwokacyi Główney Warszawskiey uchwalona, dnia siodmego miesiąca maja, roku Pańskiego tysiącznego siedmsetnego szesćdziesiątego czwartego. (Konstytucye Wielkiego Xięstwa Litewskiego…)
  11. ^ а б в Jelski A. Narowla // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 917.
  12. ^ Volumina Legum. Tom VII. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1860. S. 87
  13. ^ Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206
  14. ^ Еврейская энциклопедия. Т. 11. — Санкт-Петебург: Брокгауз-Ефрон, 1911. С. 523
  15. ^ Радзюк А. Р. Пад скіпетрам Расейскай імперыі… — Гародня-Кракаў, 2017. С. 33
  16. ^ Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 32—34
  17. ^ AGAD. APiJ. Sygn. 12. S. 17—24
  18. ^ Светлана Адамович. Дворец в Наровле: история и реалии. // Архитектура и строительство. 2010. №2 (213)
  19. ^ Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53—54
  20. ^ Marek Gozdawa. Kimbarówka. // Kwartalnik Litewski. — 1910. T. 4. S. 33
  21. ^ Kartka z dziejów kościoła katolickiego w Rosyi. — Kraków, 1889. S. 160
  22. ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 425, 667
  23. ^ Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463
  24. ^ Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 108
  25. ^ Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 366
  26. ^ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 131
  27. ^ Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 107 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.
  28. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
  29. ^ Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008. С. 442.
  30. ^ Нароўля — парафія Узвышэння Святога Крыжа, Catholic.by
  31. ^ ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 296.
  32. ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 192.
  33. ^ Перепись населения — 2009. Гомельская область(рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  34. ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа(рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  35. ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа(рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  36. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

 — ¹ Вылучаным пазначаюцца ўмацаваныя месты і мястэчкі (гарады / гарадкі); — ² У дужках прыводзіцца час атрыманьня Магдэбурскага права
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Нароўля&oldid=2431706»