Холмеч

Холмеч
трансьліт. Cholmieč
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Рэчыцкі
Сельсавет:	Холмецкі
Вышыня:	106 м н. у. м.
Насельніцтва:	1169 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2340
Паштовы індэкс:	247505
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°9′9″ пн. ш. 30°37′26″ у. д.
Холмеч на мапе Беларусі ± Холмеч Холмеч
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Хо́лмеч — вёска ў Беларусі, на правым беразе Дняпра. Цэнтар сельсавету Рэчыцкага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1169 чалавек. Знаходзіцца за 29 км на паўднёвы ўсход ад места і чыгуначнай станцыі Рэчыцы (лінія Гомель — Каленкавічы), за 2 км на ўсход ад шашы Р32 (Лоеў — Рэчыца).

Холмеч — даўняе мястэчка гістарычнай Рэчыччыны (Панізоўя), старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Выяўленыя археолягамі курганы XI стагодзьдзя сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці з даўніх часоў. Упершыню Холмеч упамінаецца ў XVI стагодзьдзі як паселішча Рэчыцкага павету Менскага ваяводзтва. Паводле попісу войска літоўскага за 1567 году яна знаходзілася ў валоданьні Халецкіх. Пад 1583 годам Холмеч упамінаецца як прыватнае мястэчка на гасьцінцы Бабруйск — Чарнігаў. Паселішча значыцца ў архіўных матэрыялах пад 1598 годам і на мапе Вялікага Княства Літоўскага 1613 году.

У мястэчку

У XVI—XVII стагодзьдзях Холмеч знаходзілася ў валоданьні Валовічаў. Тут існавалі ўмацаваньні, пра якія згадваецца ў зьвязку з падзеямі 1649 году і бітвай загонаў казакоў Падабайлы і Крычэўскага з войскамі гетмана Януша Радзівіла. 4 ліпеня 1775 году ў мястэчку падпісалі акт разьмежаваньня земляў па першым падзеле Рэчы Паспалітай.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Холмеч апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Рэчыцкім павеце Менскай губэрні. На 1795 год у мястэчку быў 31 двор, 2 цэрквы. На мяжы XVIII—XIX стагодзьдзяў тут штогод зьбіралася 4 кірмашы. У 1811 годзе Холмеч згарэла, зь вёскі Вятхінь сюды перанесьлі драўляную Пакроўскую царкву. У 1855 годзе граф Ракіцкі валодаў у Холмечы і ваколіцах 6204 дзесяцінамі зямлі, броварам і 2 корчмамі. На 1859 год у мястэчку было 127 двароў.

Дняпро

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі тутэйшы касьцёл на царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1864 годзе адкрылася народная вучэльня. Дзейнічалі прыстань і паромная пераправа праз раку Дняпро. На 1885 год — 95 двароў, 2 крамы. З 1888 году працавала паштова-тэлеграфная кантора. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 284 двары, 2 цэрквы, капліца, 3 юдэйскія малітоўныя дамы, народная вучэльня, паштовая станцыя, прыстань, хлебазапасны магазын, 60 крамаў, 3 гандлёвыя рады, 2 заезныя дамы, 3 харчэўні, карчма. Побач існавала сядзіба Холмеч (яна ж Дубровіна); меліся пільня (паравы рухавік, 18 працоўных) і аптэка.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Холмеч занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Холмеч абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1926 годзе Холмеч вярнулі БССР, дзе яна стала цэнтрам сельсавету. У 1930 годзе ў вёсцы працавалі пачатковая школа, хата-чытальня, лякарня, аддзел спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства, паравы млын і цагельня. На 1930 год тут было 293 двары.

На 2003 год у Холмечы было 502 двары, на 2004 год — 500.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1858 год — 962 чал.; 1880 год — 700 чал.; 1897 год — 2304 чал.
• XX стагодзьдзе: 1959 год — 641 чал.; 1999 год — 1212 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2003 год — 1263 чал.; 2004 год — 1232 чал.; 2010 год — 1169 чал.

Інфраструктура

У Холмечы працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Забудова

Плян Холмечы складаецца з 3 простых, паралельных паміж сабой вуліцаў, блізкіх да шыротнай арыентацыі; іх перасякаюць 2 кароткія вуліцы. Забудова пераважна драўляная сядзібнага тыпу. У 1987—1991 гадох збудавалі 348 цагляных дамоў, катэджнага тыпу, у якіх разьмясьціліся перасяленцы з забруджаных радыяцыяй месцаў па катастрофе на Чарнобыльскай АЭС.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Шпіталь (пачатак XX ст.)

Страчаная спадчына

• Капліца
• Касьцёл
• Царква

Асобы

• Салямон Міхлін (1908—1990) — савецкі матэматык

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г.П. Пашкоў і інш. — Менск: БелЭн, 2003. — 512 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9.
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.

Вонкавыя спасылкі

• Холмеч, Globus.tut.by
• Прагноз надвор’я ў в. Холмеч