Берасьцейскае ваяводзтва

	Берасьцейскае ваяводзтва
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Статус	ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага
Адміністрацыйны цэнтар	Берасьце
Дата ўтварэньня	1566
Дата скасаваньня	1795
Ваяводы	Ваяводы берасьцейскія
Кашталяны	Кашталяны берасьцейскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Плошча	40,6 тыс. км²
Час існаваньня	1566—1795
Месцазнаходжаньне Берасьцейскаага ваяводзтва
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Берасьце́йскае ваяво́дзтва^[a] — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўднёвым захадзе Вялікага Княства Літоўскага. Плошча каля 40,6 тыс. км². Сталіца — места Берасьце. Найбольшыя месты: Пінск, Камянец, Кобрынь, Белая, Уладава, Воўчын, Дубровіца, Тураў і Столін.

Сымболіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: «белая Пагоня ў чырвоным полі з рыцарам, прыбраным у блакітныя фарбы»^[1].

Ваяводзкая харугва была блакітнага колеру з выяваю гербу Пагоня ў цэнтры^[2].

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Катэдра біскупа ў Берасьці

Берасьцейскае ваяводзтва ўтварылася згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) шляхам вылучэньня з Троцкага ваяводзтва.

У часе складаньня Люблінскай уніі (1569) у адрозьненьне ад украінскай шляхты, берасьцейцы адмовіліся пераходзіць пад юрысдыкцыю Каралеўства Польскага. Ваяводзтва засталося ў складзе Вялікага Княства Літоўскага^[3].

У 1596 адбыўся царкоўны сабор, на якім абвясьцілі Берасьцейскую царкоўную унію. У 1616 ад Берасьцейскага павету да Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва Польшчы далучылі шэраг маёнткаў: Бокавічы, Вітулін, Гарадзішча, Казерады, Межырэч, Палюбічы, Росаш, Яблань ды іншыя^[4]. У 1659—1666 у Берасьці працавала мынца^[5]. З кан. XVII ст. дзеля адрозьненьня ад Берасьце (Бжэсьць) Куяўскага ваяводзтва Польшчы часам ужывалася назва Берасьце Літоўскае ваяводзтва.

Згодна з Канстытуцыяй Рэчы Паспалітай (1791) утварыліся Кобрынскі і Пінска-Зарэчны паветы з цэнтрамі ў Кобрыні і Плотніцы адпаведна^[6]. У 1792 Пінска-Зарэчны павет перайменавалі ў Запінскі, а павятовы цэнтар перанесьлі ў Столін^[7].

У 1793 другім падзелам Рэчы Паспалітай Расейская імпэрыя анэксавала Пінскі павет. У выніку трэцяга падзелу (1795) практычна ўся тэрыторыя ваяводзтва апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, а крайнія заходнія рэгіёны — у Аўстрыі і Прусіі.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Наваградзкае і Берасьцейскае ваяводзтвы (Парыж, 1665)

На поўначы межавала з Гарадзенскім паветам Троцкага ваяводзтва, Ваўкавыскім, Слонімскім і Наваградзкім паветамі Наваградзкага ваяводзтва, Слуцкім княствам, Мазырскім паветам Менскага ваяводзтва, на ўсходзе — з Оўруцкім паветам Кіеўскага ваяводзтва, на поўдні — з Крэменецкім, Луцкім і Ўладзімерскім паветамі Валынскага ваяводзтва і Холмскай зямлёй, на захадзе — зь Любельскім ваяводзтвам Каралеўства Польскага і Бельскай, Драгічынскай і Мельніцкай землямі Падляскага ваяводзтва^[8].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы (Вэнэцыя, 1781)

Ваяводзтва падзялялася на два паветы: Берасьцейскі (тэрыторыя колішніх Берасьцейскага і Камянецкага паветаў) і Пінскі (землі Пінскага, Кобрынскага, Тураўскага, Давыд-Гарадоцкага і Дубровіцкага княстваў).

Назва	Цэнтар	Плошча, тыс. км²	Староствы
Берасьцейскі павет	Берасьце	23	Берасьцейскае (гродавае) Зёлаўскае Камянецкае Кобрынскае Шарашоўскае
Пінскі павет	Пінск	17	Пінскае (гродавае) Лагішынскае

Ваяводзкі соймік праводзіўся ў Берасьці. Павятовыя соймікі праходзілі ў Берасьці і Пінску, тамака ж склікалася паспалітае рушаньне.

Берасьцейская і пінская шляхта абірала чатырох паслоў на Вальны сойм Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў, а таксама чатырох дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У сярэдзіне XVII ст. Берасьцейскае ваяводзтва налічвала 63 717 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 510 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 239 тыс. чал.^[9]

Ураднікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўныя артыкулы: ваяводы берасьцейскія і кашталяны берасьцейскія

У Сэнаце Рэчы Паспалітай Берасьцейскае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — ваяводу і кашталяна. Згодна зь Люблінскай уніяй (1569) ваявода і кашталян берасьцейскія паводле значнасьці займалі месцы па раўскіх сэнатарах. За ўвесь час свайго існаваньня Берасьцейскае ваяводзтва мела 24 ваяводы^[10].

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ ст.-бел. Воеводство Берестейское; лац. Palatinatus Brestensis, польск. Województwo brzeskolitewskie

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 404
^ Насевіч В. Гэты сцяг пачынаўся так... // «Чырвоная Змена» № 42 (13900), 20 красавіка 1995.
^ Цітоў А. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Менск: РІВШ БДУ, 1999.
^ Спірыдонаў М. Агляд працы: Michaluk, Dorota. Ziemia mielnicka wojwództwa podlaskiego w XVI—XVII w: Osadnictwo, własność ziemska i podziały kościelne. Torn, 2002. 220, 11 map. // «Беларускі гістарычны агляд». Том 9. Сшытак 1-2 (16—17), снежань 2002
^ Грынявецкі В. Берасце // ВКЛ. Энцыкл. Т. 1. — Менск, 2005. С. 314.
^ Пазднякоў В. Берасцейскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. Т. 1. — Менск, 2005. С. 315.
^ ЭГБ. Т. 2. — Менск, 1994. С. 88.
^ Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340—341.
^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
^ Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 684 с.: іл. ISBN 985-11-0314-4.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0.

[1] ст.-бел. Воеводство Берестейское; лац. Palatinatus Brestensis, польск. Województwo brzeskolitewskie

[2] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 404

[3] Насевіч В. Гэты сцяг пачынаўся так... // «Чырвоная Змена» № 42 (13900), 20 красавіка 1995.

[4] Цітоў А. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Менск: РІВШ БДУ, 1999.

[5] Спірыдонаў М. Агляд працы: Michaluk, Dorota. Ziemia mielnicka wojwództwa podlaskiego w XVI—XVII w: Osadnictwo, własność ziemska i podziały kościelne. Torn, 2002. 220, 11 map. // «Беларускі гістарычны агляд». Том 9. Сшытак 1-2 (16—17), снежань 2002

[6] Грынявецкі В. Берасце // ВКЛ. Энцыкл. Т. 1. — Менск, 2005. С. 314.

[7] Пазднякоў В. Берасцейскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. Т. 1. — Менск, 2005. С. 315.

[8] ЭГБ. Т. 2. — Менск, 1994. С. 88.

[9] Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340—341.

[10] Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.

[11] Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340.

[kniastva-12] Адміністрацыйныя адзінкі, што выступаюць у крыніцах з назвай княства, без уліку фэўдальных вотчынаў з той жа назвай

[lublin-13] а ^б ^в ^г Перайшло ў склад Польшчы перад складаньнем Люблінскай уніі

[zamojc-14] а ^б Фактычна роўная ваяводзтву

[15] Супольнае падпарадкаваньне Вялікаму Княству Літоўскаму і Каралеўству Польскаму

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[i]

[ii]

[iii]

[iv]