Перайсьці да зьместу

Берасьцейскае ваяводзтва

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Берасьцейскае ваяводзтва
лац. Bieraściejskaje vajavodztva
Агульныя зьвесткі
Краіна Вялікае Княства Літоўскае
Статус ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага[d]
Адміністрацыйны цэнтар Берасьце
Дата ўтварэньня 1566
Дата скасаваньня 1795
Ваяводы Ваяводы берасьцейскія
Кашталяны Кашталяны берасьцейскія
Насельніцтва гл. Дэмаграфія
Плошча 40,6 тыс. км²
Час існаваньня 1566—1795
Месцазнаходжаньне Берасьцейскаага ваяводзтва
Берасьцейскае ваяводзтва на мапе
   Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Берасьце́йскае ваяво́дзтва[a] — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўднёвым захадзе Вялікага Княства Літоўскага. Плошча каля 40,6 тыс. км². Сталіца — места Берасьце. Найбольшыя месты: Пінск, Камянец, Кобрынь, Белая, Уладава, Воўчын, Дубровіца, Тураў і Столін.

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Катэдра біскупа ў Берасьці
Земская пячаць з Пагоняй, 1789 г.

Берасьцейскае ваяводзтва ўтварылася згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў шляхам вылучэньня з Троцкага ваяводзтва.

У часе складаньня Люблінскай уніі (1569 год) у адрозьненьне ад украінскай шляхты, берасьцейцы адмовіліся пераходзіць пад юрысдыкцыю Каралеўства Польскага. Ваяводзтва засталося ў складзе Вялікага Княства Літоўскага[1].

У 1596 годзе адбыўся царкоўны сабор, на якім абвясьцілі Берасьцейскую царкоўную унію. У 1616 годзе ад Берасьцейскага павету да Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва Польшчы далучылі шэраг маёнткаў: Бокавічы, Вітулін, Гарадзішча, Казерады, Межырэч, Палюбічы, Росаш, Яблань ды іншыя[2]. У 1659—1666 гадох у Берасьці працавала мынца[3]. З канца XVII ст. дзеля адрозьненьня ад Берасьце (Бжэсьць) Куяўскага ваяводзтва Польшчы часам ужывалася назва Берасьце Літоўскае ваяводзтва.

Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Берасьцейскага ваяводзтва ліцьвінамі: «литвин… Мартишка з города с Кобрина» (1609—1610 гады)[4], «[старец] Иона (литвин из Пинска)» (1624 год)[5], а паводле пінскай варыяцыі старажытнай народнай песьні — «два літвіны із Дывін прынесьлі гаршчык батвін»[6]. Паводле асабовага каталёгу езуітаў, Мікалай Грэбянеўскі (уступіў у ордэн у 1572 годзе) азначаецца як Lithuanus, ex Brzestae districtu[7], а паводле каталёгу студэнтаў Грэцкай калегіі ў Рыме, Ісыдор Ляшчынскі азначаецца як Lithuanus, ex Palatinatu Brestensi (1714 год)[8]. У матрыкуле Базэльскага ўнівэрсытэту пад 1599/1600 годам значыцца Nicolaus Zenowitz, Palatinides Brestensis Lituanus[9], у матрыкуле Каралявецкага ўнівэрсытэтуту пад 1775 годам — Pusch Dan. Gottlob Ernest., Slawaticza-Litthuan.[10] У запісах мэтрыкі папскай сэмінарыі ў Оламаўцу значацца Serapion Lozowsky Lithuanus Brestensis (1711—1714 гады), Sylvester Arteczky Lituanus ex Palatinatu Brestensi (1738—1742 гады)[11]. Паводле каталёгу ордэну трынітарыяў у Рэчы Паспалітай (1785 год), Maria de Mercede Grabowski… Lithuanus, in palatinatu Brestensi natus… Omnibus Sanctis Zadarnowski… Lithuanus, in palatinatu Brestensi natus[12]. Апроч таго, сярод вернікаў некалькі парафіяў ўпамінаецца старалітва, якую крыніцы зьвязваюць з русінамі: Чарнаўчыцы (1721 год)[13], Камянец (1726 год)[14][15], Равяцічы (1746 год)[16].

Згодна з Канстытуцыяй Рэчы Паспалітай 1791 году ўтварыліся Кобрынскі і Пінска-Зарэчны паветы з цэнтрамі ў Кобрыні і Плотніцы адпаведна[17]. У 1792 годзе Пінска-Зарэчны павет перайменавалі ў Запінскі, а павятовы цэнтар перанесьлі ў Столін[18].

У 1793 годзе другім падзелам Рэчы Паспалітай Расейская імпэрыя анэксавала Пінскі павет. У выніку трэцяга падзелу (1795 год) практычна ўся тэрыторыя ваяводзтва апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, а крайнія заходнія рэгіёны — у Аўстрыі і Прусіі.

Паводле зьвестак 1930-х гадоў, назва ліцьвіны пашыралася ў вярхоўях Ясельды да Лунінца, на Прыпяцкім правабярэжжы арэал гэтай назвы ішоў ад Давыд-Гарадку на Столін і далей у двух кірунках — на Ракітнае і на Кастопаль[19].

Сымболіка

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: «белая Пагоня ў чырвоным полі з рыцарам, прыбраным у блакітныя фарбы»[20].

Ваяводзкая харугва была блакітнага колеру з выяваю гербу Пагоня ў цэнтры[21].

  • Герб Берасьцейскага ваяводзтва Пагоня
  • 1712 г.
    1712 г.
  • каля 1720 г.
    каля 1720 г.
  • 1794 г.
    1794 г.
  • канец XIX ст. (рэканструкцыя)
    канец XIX ст. (рэканструкцыя)

Геаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Наваградзкае і Берасьцейскае ваяводзтвы. Парыж, 1665 г.

На поўначы межавала з Гарадзенскім паветам Троцкага ваяводзтва, Ваўкавыскім, Слонімскім і Наваградзкім паветамі Наваградзкага ваяводзтва, Слуцкім княствам, Мазырскім паветам Менскага ваяводзтва, на ўсходзе — з Оўруцкім паветам Кіеўскага ваяводзтва, на поўдні — з Крэменецкім, Луцкім і Ўладзімерскім паветамі Валынскага ваяводзтва і Холмскай зямлёй, на захадзе — зь Любельскім ваяводзтвам Каралеўства Польскага і Бельскай, Драгічынскай і Мельніцкай землямі Падляскага ваяводзтва[22].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы. Вэнэцыя, 1781 г.

Ваяводзтва падзялялася на два паветы: Берасьцейскі (тэрыторыя колішніх Берасьцейскага і Камянецкага паветаў) і Пінскі (землі Пінскага, Кобрынскага, Тураўскага, Давыд-Гарадоцкага і Дубровіцкага княстваў).

Назва Цэнтар Плошча,
тыс. км²		 Староствы
Берасьцейскі павет Берасьце 23 Берасьцейскае (гродавае)
Зёлаўскае
Камянецкае
Кобрынскае
Шарашоўскае
Пінскі павет Пінск 17 Пінскае (гродавае)
Лагішынскае

Ваяводзкі соймік праводзіўся ў Берасьці. Павятовыя соймікі праходзілі ў Берасьці і Пінску, тамака ж склікалася паспалітае рушаньне.

Берасьцейская і пінская шляхта абірала чатырох паслоў на Вальны сойм Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў, а таксама чатырох дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

Дэмаграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У сярэдзіне XVII ст. Берасьцейскае ваяводзтва налічвала 63 717 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 510 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 239 тыс. чал.[23]

Ураднікі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Асноўныя артыкулы: ваяводы берасьцейскія і кашталяны берасьцейскія

У Сэнаце Рэчы Паспалітай Берасьцейскае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — ваяводу і кашталяна. Згодна зь Люблінскай уніяй (1569 год) ваявода і кашталян берасьцейскія паводле значнасьці займалі месцы па раўскіх сэнатарах. За ўвесь час свайго існаваньня Берасьцейскае ваяводзтва мела 24 ваяводы[24].

Заўвагі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ ст.-бел. Воеводство Берестейское; лац. Palatinatus Brestensis, польск. Województwo brzeskolitewskie

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Цітоў А. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Менск: РІВШ БДУ, 1999.
  2. ^ Спірыдонаў М. Агляд працы: Michaluk, Dorota. Ziemia mielnicka wojwództwa podlaskiego w XVI—XVII w: Osadnictwo, własność ziemska i podziały kościelne. Torn, 2002. 220, 11 map. // Беларускі гістарычны агляд. Том 9. Сшытак 1-2 (16—17), снежань 2002.
  3. ^ Грынявецкі В. Берасце // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 314.
  4. ^ Мальцев В. П. Записки о смерти «тюремных сидельцев» в смоленских тюрьмах в 1609—1610 гг. // Исторический архив. № 5, 1960.
  5. ^ Малороссийское влияние на великорусскую церковную жизнь. Т. 1. — Казань, 1914. С. 31.
  6. ^ Zienkiewicz R. Piosenki gminne ludu pińskiego. — Kowno, 1851. S. 8.
  7. ^ Шевченко Т. Етнохороніми українців, білорусів і литовців в єзуїтських джерелах ранньомодерної доби // Славістична збірка. Вип. 1. — К., 2015. С. 28.
  8. ^ Надсан А. Беларусы ў Грэцкай калегіі // Запісы БІНіМ. Т. 30. — New York — Miensk, 2006. С. 173.
  9. ^ Die Matrikel der Universität Basel. Bd. 2. — Basel, 1956. S. 491.
  10. ^ Die Matrikel der Albertus-Universität zu Königsberg i. Pr. 1544—1829. Bd. 2: Die Immatrikulationen von 1657—1829. — Leipzig, 1911/1912. S. 539.
  11. ^ Blažejovskyj D. Ukrainian and Armenian pontifical seminaries of Lviv (1665—1784) (Analecta OSBM. Vol. 29). — Rom, 1975. P. 59.
  12. ^ Asuncion A. Diccionario de escritores Trinitarios de Espana y Portugal. T. 2. — Roma, 1899. P. 545, 553.
  13. ^ Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 301.
  14. ^ Constitutiones synodales diaecesis Luceoriensis & Brestensis. — Varsaviae, 1726. P. C1.
  15. ^ Historya Kościoła polskiego: Przez x. Melchiora Bulińskiego. T. 3. — Kraków, 1874. S. 266.
  16. ^ Акты Виленской археографической комиссии. Т. 3. Акты Брестского городского суда XVI—XVIII вв. — Вильна, 1870. С. 202.
  17. ^ Пазднякоў В. Берасцейскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 315.
  18. ^ ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 88.
  19. ^ Чаквін І. Гістарычная этнаніміка Палесся // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. — Серыя грамадскіх навук. № 4, 1985. С. 79—80.
  20. ^ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 404
  21. ^ Насевіч В. Гэты сцяг пачынаўся так... // Чырвоная Змена. № 42 (13900), 20 красавіка 1995.
  22. ^ Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340—341.
  23. ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
  24. ^ Jelski A. Województwo brzeske // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Цэнтар
Паветы
Княства
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Берасьцейскае_ваяводзтва&oldid=2562688»