Мазырскі павет

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Перайсьці да навігацыі Перайсьці да пошуку
Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мазырскі павет (неадназначнасьць).
Адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка
Мазырскі павет
Miensk, Pahonia. Менск, Пагоня (1720).jpg
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна Вялікае Княства Літоўскае
Адміністрацыйны цэнтар Мазыр
Старосты Старосты мазырскія
Насельніцтва гл. Дэмаграфія
Час існаваньня 1565/66—1793
Месцазнаходжаньне Мазырскага павету
Мазырскі павет на мапе

Мазы́рскі паве́т — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Кіеўскага, пазьней Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Знаходзіўся на ўсходзе Палесься. Сталіца — места Мазыр.

Сымболіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мескі герб атрымаў толькі Мазыр.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Утварыўся згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566), уваходзіў у склад Кіеўскага ваяводзтва.

У часе складаньня Люблінскай уніі (1569) мазырская шляхта адмовілася пераходзіць пад юрысдыкцыю Каралеўства Польскага, павет застаўся ў складзе ВКЛ і перайшоў да Менскага ваяводзтва[1].

У лістападзе 1793 на Мазыршчыне зьявіўся пісьмовы ўнівэрсал Тадэвуша Касьцюшкі з заклікам, каб «зьбіраліся грамадзяне да аднаўленьня Айчыны»[2].

20 сьнежня 1793 у выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай тэрыторыя павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Брама ў Дурэмічах, XVII ст.

На поўначы межаваў з Слуцкім княствам і Наваградзкім паветам Наваградзкага ваяводзтва, на захадзе — зь Пінскім паветам Берасьцейскага ваяводзтва, на поўдні — з Кіеўскім ваяводзтвам, на ўсходзе — з Рэчыцкім паветам Менскага ваяводзтва.

У склад Мазырскага павету ўваходзіла тэрыторыя Мазырскага гродавага, Бчыцкага (Пціцкага) і Убарцкага[3] старостваў (дзяржаўных воласьцяў) і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

Найбольш значныя мястэчкі: Капаткевічы, Каралін, Лельчыцы, Ленін, Нароўля, Петрыкаў, Скрыгалаў[4] (паводле Геаграфічнага слоўніка Каралеўства Польскага і іншых краёў славянскіх — Азарычы і Кімбараўка). Таксама на тэрыторыі павету знаходзіліся мястэчкі Антонаў, Барбароў, Белая Сарока і Юравічы. Магдэбурскае права атрымаў толькі Мазыр (28.01.1577).

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Панарама Юравічаў

У сярэдзіне XVII ст. Мазырскі павет налічваў 5276 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 37 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 15 тыс. чал.[5]

Паводле люстрацыі 1775 у павеце было 5350 дымоў[6].

Ураднікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Старосты мазырскія

Павятовы соймік праходзіў у Мазыры, тамака ж месьціліся падкаморскі, земскі і гродзкі суды. Мазырская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

На Гарадзенскім сойме 12 студзеня 1793 дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад Вялікага Княства Літоўскага намінавалі кашталяна мазырскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага павятовага маршалка, якім на той момант быў Мацей Казімер Аскерка. Ён атрымаў прывілей 26.10.1793, але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Рэчы Паспалітай скасавала мазырскую кашталянію. У выніку, кашталян мазырскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На тэрыторыі Мазыршчыны склалася самабытная ўсходнепалеская архітэктурная школа. У XVII ст. у тутэйшую мураваную архітэктуру прыйшла стылістыка барока.

  • Помнікі драўлянага дойлідзтва

  • Царква, Аўцюкі

  • Царква, Барыскавічы

  • Царква, Лучыцы

  • Царква, Людзяневічы

  • Царква, Ляскавічы

  • Пятніцкая царква, Мазыр

  • Фарны касьцёл, Мазыр

  • Касьцёл, Петрыкаў

  • Царква, Сотнічы (Петрыкаў)

  • Царква, Прудок

  • Царква, Скароднае

  • Царква, Даманавічы

  • Помнікі мураванага дойлідзтва

  • Касьцёл бэрнардынаў, Мазыр

  • Касьцёл цыстэрыянак, Кімбараўка

  • Касьцёл і кляштар цыстырыянаў, Кімбараўка

  • Касьцёл езуітаў, Юравічы

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999.
  2. ^ Юхо Я., Емяльянчык У. «Нарадзіўся я ліцьвінам…» — Менск: Навука і тэхніка, 1994.
  3. ^ Насевіч В. Мазыр // ЭГБ. Т. 5. — Менск, 1999. С. 41.
  4. ^ Насевіч В. Мазырскі павет // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 261.
  5. ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
  6. ^ Jelski A. Powiat mozyrski // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 339.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

 — ¹ Вылучаным пазначаюцца месты; — ² У дужках прыводзіцца час атрыманьня Магдэбурскага права
 — ¹ У 1566—1569 уваходзіў у склад Кіеўскага ваяводзтва
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Мазырскі_павет&oldid=1990571»