Мазырскі павет

	Мазырскі павет
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Статус	адміністрацыйная адзінка
Адміністрацыйны цэнтар	Мазыр
Старосты	Старосты мазырскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Час існаваньня	1565/66—1793
Месцазнаходжаньне Мазырскага павету
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мазырскі павет (неадназначнасьць).

Мазы́рскі паве́т — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Кіеўскага, пазьней Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Знаходзіўся на ўсходзе Палесься. Сталіца — места Мазыр.

Сымболіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мескі герб атрымаў толькі Мазыр.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Утварыўся згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў, уваходзіў у склад Кіеўскага ваяводзтва.

У часе складаньня Люблінскай уніі (1569 год) мазырская шляхта адмовілася пераходзіць пад юрысдыкцыю Каралеўства Польскага, павет застаўся ў складзе ВКЛ і перайшоў да Менскага ваяводзтва^[1].

У лістападзе 1793 году на Мазыршчыне зьявіўся пісьмовы ўнівэрсал Тадэвуша Касьцюшкі з заклікам, каб «зьбіраліся грамадзяне да аднаўленьня Айчыны»^[2].

20 сьнежня 1793 году ў выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай тэрыторыя павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.

Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На поўначы межаваў з Слуцкім княствам і Наваградзкім паветам Наваградзкага ваяводзтва, на захадзе — зь Пінскім паветам Берасьцейскага ваяводзтва, на поўдні — з Кіеўскім ваяводзтвам, на ўсходзе — з Рэчыцкім паветам Менскага ваяводзтва.

У склад Мазырскага павету ўваходзіла тэрыторыя Мазырскага гродавага, Бчыцкага (Пціцкага) і Убарцкага^[3] старостваў (дзяржаўных воласьцяў) і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

Найбольш значныя мястэчкі: Капаткевічы, Каралін, Загальле, Лельчыцы, Ленін, Нароўля, Петрыкаў, Скрыгалаў^[4] (паводле Геаграфічнага слоўніка Каралеўства Польскага і іншых краёў славянскіх — Азарычы і Кімбараўка). Таксама на тэрыторыі павету знаходзіліся мястэчкі Антонаў, Барбароў, Белая Сарока і Юравічы. Магдэбурскае права меў толькі Мазыр (28.01.1577).

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Панарама Юравічаў

У сярэдзіне XVII ст. Мазырскі павет налічваў 5276 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 37 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 15 тыс. чал.^[5]

Паводле люстрацыі 1775 году ў павеце было 5350 дымоў^[6].

Ураднікі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Старосты мазырскія

Павятовы соймік праходзіў у Мазыры, тамака ж месьціліся падкаморскі, земскі і гродзкі суды. Мазырская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

На Гарадзенскім сойме 12 студзеня 1793 году дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад Вялікага Княства Літоўскага намінавалі кашталяна мазырскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага павятовага маршалка, якім на той момант быў Мацей Казімер Аскерка. Ён атрымаў прывілей 26 кастрычніка 1793 году, але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Рэчы Паспалітай скасавала мазырскую кашталянію. У выніку, кашталян мазырскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Драўляная[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

На тэрыторыі Мазыршчыны склалася самабытная ўсходнепалеская архітэктурная школа.

Помнікі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры
Царква, Аўцюкі
Царква, Барыскавічы
Царква, Лучыцы
Царква, Людзяневічы
Царква, Ляскавічы
Пятніцкая царква, Мазыр
Фарны касьцёл, Мазыр
Касьцёл, Петрыкаў
Царква, Сотнічы (Петрыкаў)
Царква, Прудок
Царква, Скароднае
Царква, Даманавічы

Мураваная[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У XVII ст. у мураваную архітэктуру Мазыршчыны прыйшла стылістыка барока.

Помнікі мураванага дойлідзтва
Касьцёл бэрнардынаў, Мазыр
Касьцёл цыстэрыянак, Кімбараўка
Касьцёл і кляштар цыстырыянаў, Кімбараўка
Касьцёл езуітаў, Юравічы

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мазырскі павет (Менская губэрня)

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999.
^ Юхо Я., Емяльянчык У. «Нарадзіўся я ліцьвінам…» — Менск: Навука і тэхніка, 1994.
^ Насевіч В. Мазыр // ЭГБ. Т. 5. — Менск, 1999. С. 41.
^ Насевіч В. Мазырскі павет // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 261.
^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
^ Jelski A. Powiat mozyrski // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 339.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1999. — 592 с.: іл. ISBN 985-11-0141-9.

[1] Цітоў А. К. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Мн.: РІВШ БДУ, 1999.

[2] Юхо Я., Емяльянчык У. «Нарадзіўся я ліцьвінам…» — Менск: Навука і тэхніка, 1994.

[3] Насевіч В. Мазыр // ЭГБ. Т. 5. — Менск, 1999. С. 41.

[4] Насевіч В. Мазырскі павет // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 261.

[5] Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.

[6] Jelski A. Powiat mozyrski // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 339.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]